پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات (ایکس - شبهه):

«الَّذِينَ يُبَلِّغُونَ رِسَالَاتِ اللَّهِ وَيَخْشَوْنَهُ وَلَا يَخْشَوْنَ أَحَدًا إِلَّا اللَّهَ وَكَفَى بِاللَّهِ حَسِيبًا»

(الأحزاب، 39)

همانان كه رسالت‌ها و پيام‌هاى خدا را به بندگانش مى‌رسانند و از او مى‌ترسند و از هيچ كس جز خدا نمى‌ترسند و خداوند براى حسابرسى بس است.

پاسخگویی به پرسش‌ها و ارتقای سطح علم و آگاهی دیگران و نیز رفع شبهات، بسیار نزد خداوند متعال ارزشمند است و شغل انبیای الهی می‌باشد؛ اما از هر کاری هدفی در نظر است؛ و اهداف مقدس این امر، صرفاً با برخورداری "علم و فنّ" محقق نمی‌گردد.

"علم" فقط این نیست که کسی پاسخ برخی از پرسش‌ها و یا شبهات را بداند؛ بلکه دانستن و مهارت در روش تبلیغ یا پاسخگویی نیز خودش "علم" است؛ لذا کسی که هنوز به حد لازم به این علم نرسیده است و حتی نمی‌داند از کجا باید شروع کند و به کجا باید ختم نماید، نباید فعلاً وارد این میدان شود؛ چرا که ممکن است تبلغیش به ضد تبلیغ مبدل گردد و یا پاسخش نادرست باشد و حتی مخاطب را دورتر سازد. آدمی مقابل خود و دیگران مسئول (مورد سؤال) واقع می‌شود و نمی‌تواند پاسخگو باشد. لذا فرمود:

«وَلَا تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ كُلُّ أُولَئِكَ كَانَ عَنْهُ مَسْئُولًا» (الإسراء، 36)

- از آنچه به آن آگاهى ندارى، پيروى مكن (بر آن ایستادگی مکن)، چرا كه گوش و چشم و دل، همه مسئولند.

علمای بسیاری هستند که تدریس می‌کنند، اما هیچ گاه کتابی ننوشته‌اند، چرا که می‌گویند: «ما فنّ نوشتن نداریم»، برخی کتاب می‌نویسند، اما منبر، خطابه و تدریس ندارند، چرا که می‌گویند: «ما فنّ بیان نداریم» و ... .

●- ما نمی‌دانیم این چه حسّی است که برخی گمان می‌کنند که باید حتماً وارد میدان پاسخگویی به دیگران بشوند و به سؤالات و شبهات دیگران پاسخ بدهند؟! البته اگر بتوانند، امر لازمی هست که دیگران را مطلع و آگاه نمایند؛ همگان موظفند که به حدّ توان و امکان، وارد میدان "جهاد تبیین" شوند، اما اولاً "تبیین" فقط پاسخگویی به سؤالات و شبهات نیست - ثانیاً پاسخگویی فقط به کلام نیست - و ثالثاً ورود به هر میدانی، مقدماتی دارد.

راه‌کارها

الف - در هر حال، در هر امری و از جمله مطالعه، تخصص و تبحر و سپس پاسخگویی به سؤالات و شبهات، گام نخست "نیّت" است که اگر برای خدا نباشد، حتی نماز هم مقبول واقع نمی‌شود، و این "نیّت خالص از کار برای خداوند سبحان" است که انسان را در هر کاری مساعد دریافت فیوضات الهی می‌نماید و این اوست که راه‌کارها را پیش روی هر کسی که او و رضایت او را بخواهد قرار می‌دهد: «وَالَّذِينَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ - و آنها كه در راه ما (با خلوص نيّت) جهاد كنند، قطعاً به راه‌هاى خود، هدايتشان خواهيم كرد؛ و خداوند با نيكوكاران است / العنکبوت، 69».

*- گاهی چون موضوع و ظاهر بحث مربوط به دین مبین اسلام است، آدمی گمان می‌کند که برای خدا کار می‌کند و غافل است از این که برای هوای نفس خودش کار می‌کند؛ اگر چه حتی به حسب ظاهر، یک عالِم دینی باشد!

امام خمینی رحمة الله علیه:

«شما آقایان که می‌خواهید مردم را دعوت کنید به آخرت، دعوت کنید به صفات کذا، باید قدم اول را خودتان بردارید تا دعوتتان دعوت حق باشد. و الّا، دعوت حق است، دعوت کن شیطان است!  از زبان شیطان دعوت می‌کند انسان! آن هم که درس توحید می‌گوید، او هم همین‌طور است، که اگر چنانچه درش آن منیّت باشد، زبان، زبانِ شیطان است و درس توحید را به زبان شیطان می‌دهد!» (برای دیدن کلیپ، اینجا را کلیک نمایید)

ب - گام بعدی دعاست. به پیامبر اعظمش صلوات الله علیه و آله که مخاطب وحی و معدن علم الهی بودند، فرمود: «وَقُلْ رَبِّ زِدْنِي عِلْمًا - و بگو: پروردگارا! علم مرا زیاد کن / طه، 114»؛ و باید مکرر و مستمر دعا نمود که خداوند متعال شرح صدر بدهد، هم برای درک معارف اسلامی و هم برای ثابت قدم بودن در ایمان، و هم برای ازدیاد قوّت، تحمل، قدرت بیان و ...؛ باید همچون حضرت موسی علیه السلام دعا نمود:

«قَالَ رَبِّ اشْرَحْ لِي صَدْرِي * وَيَسِّرْ لِي أَمْرِي * وَاحْلُلْ عُقْدَةً مِنْ لِسَانِي * يَفْقَهُوا قَوْلِي» (طه، 28)

- (موسى) گفت: «پروردگارا! سينه‌ام را گشاده كن * و كارم را برايم آسان گردان * و گره از زبانم بگشاى * تا سخنان مرا بفهمند.

ج - گام بعدی، تلاش برای رسیدن به استجابت دعاهاست. کسی که اخلاص در عمل می‌خواهد، تقوا را بیشتر رعایت می‌کند و کسی که زیادتی علم می‌خواهد، بسیار مطالعه می‌کند - به چند جمله که فراگرفته، بسنده نمی‌کند و فرحناک و مغرور نمی‌شود - او می‌داند که نادانسته‌هایش، به مراتب بیش از دانسته‌هایش می‌باشد. البته نه مطالعه برای پاسخ به دیگران، بلکه برای زیادتی علم و فهم.

د - گام بعدی، تلاش برای عمل به علم می‌باشد. چقدر آیه و روایت که در مورد ضرورت عمل به علم و نکوهش عالِمِ بدون عمل داریم. چنان که سید الشهداء، امام حسین علیه السلام فرمودند: «راویان حدیث بسیارند، اما عمل کنندگان اندک هستند»!

د - گام بعدی، تمرین است. آدمی در هر کاری با تمرین متبحر می‌گردد. سعی کنید دربارۀ موضوعاتی که در نظر دارید یا پاسخ به پرسش‌ها و شبهات بنویسید. البته برای خدا و تمرین خودتان، نه برای پاسخگویی به دیگران. فرض کنید که می‌خواهید جزوه یا رساله‌ای بنویسید که در آن به پنج یا ده سؤال توحیدی پاسخ می‌دهید. پس از نوشتن هر موضوعی، بارها تصحیح، اصلاح و تکمیل نمایید.

ھ - در هر امری، "بصیرت" لازم است، از جمله پاسخگویی به پرسش‌ها و شبهات. خداوند متعال یکجا می‌فرماید بروید نزد فرعون و با زبان نرم (لین) با او سخن بگویید تا شاید بفهمد و به راه یاید، و یکجا می‌فرماید: «اصلاً پاسخ ندهید»!

کتاب خلقت و کتاب وحی (قرآن مجید)، ارسال انبیا و اولیا، قرار دادن معلمان و مربیان از امامان علیهم السلام تا شاگردان و پیروان آنها، همه برای پاسخگویی به سؤالات و شبهات مردم می‌باشد، اما گاه می‌فرماید که محل نگذار و پاسخ نده!

«وَعِبَادُ الرَّحْمَنِ الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْنًا وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلَامًا» (فرقان، 63)

- بندگان (خاص خداوند) رحمان، كسانى هستند كه با آرامش و بى تكبّر بر زمين راه مى روند؛ و هنگامى كه جاهلان آنها را مخاطب سازند (و سخنان نابخردانه گويند)، به آنها سلام (وداع) مى‌گويند (با بى اعتنايى و بزرگوارى مى‌گذرند).

طرح پرسش یا شبهه [به ویژه در فضای مجازی]، همیشه برای دریافت پاسخ نیست و چه بسا خودشان پاسخ را بهتر می‌دانند، بلکه اولاً برای القای مطلبی در قالب پرسش و شبهه می‌باشد - و ثانیاً مترصدند که دیگران به انفعال بیفتند و پاسخ دهند تا بازارشان رونق یابد.

و - مخاطب شناسی، زمان شناسی و روش‌شناسی (در پاسخ حلّی یا نقضی) نیز شرط است. ممکن است یک طلبه سال ششم، یا یک ارشد و یا دکترا در یک رشته، یا یکی از مردمان عادی و عوام، پرسش مشابهی بپرسند - ممکن است که شبهه، در زمانی خاص و متناسب با ایام طرح شده باشد و ... - پس، توجه به تمامی این موارد، شرط است.

*- و البته ذوق و استعداد نیز لازم است؛ اگر در خود ذوق و استعدادی می‌یابید، آن را بحول و قوۀ الهی پرورش دهید؛ ما باید بکوشیم تا با توجه به نعمات و امکانات، به "تکلیف" عمل نماییم، نه این که حتماً پاسخگوی دیگران باشیم.

مشارکت و هم‌افزایی - پرسش و نشانی لینک پاسخ، جهت ارسال و انتشار توسط شما؛ متشکریم.

پرسش:

برای پاسخ به شبهات چه باید کرد و چه تکنیک‌هایی (فنونی) دارد؟ برفرض اینکه محتوا و علم داریم اما راه و روش پاسخ را نمی‌دانیم که از کجا شروع بشود و به کجا ختم بشود؟

پاسخ (نشانی لینک):

https://www.x-shobhe.com/etc/11739.html

 

 

کلمات کلیدی:  گوناگون   علم