پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات (ایکس – شبهه): همیشه تلاش نماییم  و اهتمام ورزیم که معنی، مفهوم، مقصود و پیام آیه را درک و فهم نماییم، نه این که در جستجوی یافتن خطا یا تناقض باشیم! آیا بشر با این عقل ناقص و علم محدودش، می‌خواهد به علم و کلام خدا ایراد بگیرد، یا در آن خطا و تناقض بیابد؟!

آری، همیشه بپرسیم که "توجیهش چیست و یا  چگونه است؟" – نه اینکه "آیا توجیه دارد و قابل توجیه است یا خیر؟!" چرا که سؤال اول مبتنی بر "عقل و ذهن و فکر فعال" است، یعنی آدمی به چیزی علم ندارد و می‌پرسد تا بداند؛ اما سؤال دوم مبتنی بر تردید در وحیانیت قرآن مجید می‌باشد! ما نباید هیچ‌گاه علم خود را کامل فرض کنیم، سپس در علم خدا تردید نماییم و پس گمان نماییم که می‌توانیم بر کلام خدا ایراد وارد نماییم! اگر حدس زدیم که در کلام خداوند متعال، خلاف، خطا و تناقضی وجود دارد، باید به علم خودمان شک کنیم، نه حقانیت وحی یا علم خدا!

●- بله، همان طور که در سؤال اشاره شده است، آیات بسیاری وجود دارد که تصریح می‌نماید، هدایت از آنِ خداوند متعال می‌باشد – و یا – هر که را بخواهد هدایت می‌کند و هر که را نخواهد هدایت ننموده و گمراه می‌سازد، مانند:

«وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَجَعَلَكُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَلَكِنْ يُضِلُّ مَنْ يَشَاءُ وَيَهْدِي مَنْ يَشَاءُ وَلَتُسْأَلُنَّ عَمَّا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ» (النّحل، 93)

ترجمه: و اگر خدا مى‏ خواست قطعا شما را امتى واحد قرار مى‏ داد ولى هر كه را بخواهد بيراه و هر كه را بخواهد هدايت مى ‏كند و از آنچه انجام مى‌داديد حتما سؤال خواهيد شد.

هدایت:

اگر خدایی نباشد [که هست]، دیگر نه هدایت معنا و مفهومی دارد و نه ضلالت (گمراهی)، چرا که بدون توحید و معاد، همه چیز پوچ خواهد بود و به همین دلیل است که "ایسم"ها، کارشان به تعطیل عقلانیت و نیز نفی هرگونه ارزش و ضد ارزش رسیده است! و اگر خدایی باشد [که هست]، پس هدایت را او باید انجام دهد، چرا که خالق، مالک، قادر و ربّ اوست و هدایت نیز رشد و کمال به سوی اوست و بدیهی است که دیگری نمی‌تواند چنین هدایتی را عهده‌دار شود. لذا حتی به پیامبرش صلوات الله علیه و آله می‌فرماید: «حتی تو نیز نمی‌توانی کسی را هدایت نمایی»!

«إِنَّكَ لَا تَهْدِي مَنْ أَحْبَبْتَ وَلَكِنَّ اللَّهَ يَهْدِي مَنْ يَشَاءُ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِينَ» (القصص، 56)

ترجمه: در حقيقت تو نمى‏‌توانى هر كه را دوست دارى هدایت كنى؛ ليكن خداست كه هر كه را بخواهد راهنمايى (هدایت) مى‌‏كند و او به راه‏يافتگان داناتر است.

●- هدایت، از یک سو مستلزم علم به ظاهر، باطن و کنه تمامی عالم هستی، انسان، اندازه‌ها (مقدرات)، شرایط، گذشته، حال، آینده، هدف، شرایط، امکانات، مکنونات و ... می‌باشد و از سوی دیگر مستلزم مالکیت، قدرت و ربوبیت می‌باشد که اینها همه فقط و فقط از آن خداوند سبحان است؛ چنان که در آیه‌ی فوق فرمود که « وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِينَ – او علیم‌ترین است به هدایت یافتگان».

●- بنابراین، نه انسان و نه هیچ موجود دیگری نمی‌تواند "هدایت کننده‌ی" خود و یا دیگران باشد، و بدیهی است که اگر کسی از مسیر هدایت خارج شد، و فاقد شرایط لازم برای هدایت شدن گردید، منحرف می‌گردد؛ و این مسیر، چارچوب‌ها، قوانین، مقدرات (اندازه‌ها) و چگونگی حرکت را نیز خداوند متعال آفریده و وضع نموده است، پس گمراه نمودن نیز از آنِ اوست، یعنی همین قدر که کسی را حتی یک چشم به هم زدن به خودش واگذار نماید و هدایت ننماید، او منحرف و هلاک می‌گردد.

●- حتی انسان مؤمن، هر چند پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله باشد، نمی‌تواند خودش خود را هدایت کند؛ او حتی نمی‌داند که به کدام سو و چگونه باید برود، تا به رشد، کمال و هدایت برسد! لذا فرمود: این خداوند است که مؤمنان را از ظلمت به نور می‌برد: «اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ – الله "سرپرست و یار" مؤمنان است، آنها را ظلمات به سوی نور خارج می‌کند / البقره، 257»

●- خداوند سبحان، نخست نعماتی چون عقل (تفکر، شعور، فعالیت ذهن ...) و نیز فطرت، قلب، رسول، وحی، کتاب را او موهبت نمود، و در ضمن آدمی را به کمال "اختیار و انتخاب" فضیلت بخشید و سپس فرمود: «لَا إِكْرَاهَ فِي الدِّينِ قَدْ تَبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَيِّ – در دین (اصول دین)، اجباری نیست، چون راه رشد از گمراهی کاملاً روشن شده است / البقره،256» و فرمود: حالا هر راهی را که خودت دوست داری انتخاب کن؛ تو هر راهی را که بخواهی، من تو را به همان راه می‌برم [یعنی توان، امکان و شرایط رفتن را برایت فراهم می‌سازم].

***- آیه‌ی مورد بحث:

«إِنَّا هَدَيْنَاهُ السَّبِيلَ إِمَّا شَاكِرًا وَإِمَّا كَفُورًا» (الإنسان، 3)

ترجمه: ما راه را به او نشان داديم خواه شاكر باشد و پذيرا گردد يا ناسپاس.

پس در این آیه می‌فرماید: چون من سبحان، علیم، حکیم و نیز خالق، قادر، مالک و رب (صاحب اختیار و تربیت کننده‌ی امور) هستم، و هدایت نیز همان رشد و کمال شما به سوی قرب من است، و گمراهی نیز دور شدن شما از من و رشد منفی شماست؛ پس آموزش، تربیت، راهنمایی و هدایت شما بر عهده‌ی من است. پس من این کار را انجام داده و می‌دهم، مابقی با شماست  که با عقل و شعور و فطرتی که موهبت نمودم، به اختیار خودتان هدایت پذیر باشید و دعوت رسول و وحی را بپذیرید و از فرستادگان من اطاعت و  تبعیت نمایید، تا رشد و هدایت یابید.

●●●- بیشتر مباحثی که گاه فهم و درک آنها برای ما سنگین به نظر می‌رسند، مباحث، مسائل و اموری هستند که خودمان با آنها زندگی می‌کنیم؛ لذا پاسخ تمامی آنها را با اندکی توجه به "خود و زندگی و طبیعت" می‌توان دریافت.

*- معلم می‌گوید: «تعلیم دادن به شما، کار من است و بدیهی است که وقتی شما فاقد علمی هستید، نمی‌توانید آن علم را به خود و یا دیگران تعلیم دهید. حال من تعلیم خود را می‌دهم؛ اما  فراگیری با خودتان هست، خواه توجه کنید و تعلیم بگیرید و خواه نگیرید».

*- مربی می‌گوید: تربیت شما به گونه‌ای که متناسب با اهداف و هدف غایی باشد، بر عهده‌ی من می‌باشد؛ شما که نمی‌توانی مربی خودت و یا دیگران باشی؛ پس من، ربوبیت می‌کنم، تربیت می‌کنم؛ حال خواه اطاعت کنی و تحت مربی‌گری من تربیت شوی، و یا عصیان کنی و تربیت نشوی.

*- دولت می‌گوید: رساندن آب، برق، گاز و یا جاده‌کشی و ... با من است؛ اما این که درست مصرف کنی، اسراف نکنی، سرمایه‌ها را هدر ندهی، درست رانندگی کنی و ...تا نعمتت افزون گردد، و یا درست کار و مصرف نکنی تا  تمامی این نعمات از تو ضایع شود و دچار گرفتاری و اذیت شوی، با خودت می‌باشد. لذا فرمود:

«وَإِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكُمْ لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ وَلَئِنْ كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِي لَشَدِيدٌ» (ابراهیم علیه السلام، 7)

ترجمه: و آنگاه كه پروردگارتان اعلام كرد كه اگر واقعا سپاسگزارى كنيد [نعمت] شما را افزون خواهم كرد و اگر ناسپاسى نماييد قطعا عذاب من سخت‏ خواهد بود.

نتیجه:

پس "يُضِلُّ مَنْ يَشَاءُ وَيَهْدِي مَنْ يَشَاءُ» بودن خداوند متعال، نه تنها هیچ مغایرت، منافات و تناقضی با «إِنَّا هَدَيْنَاهُ السَّبِيلَ إِمَّا شَاكِرًا وَإِمَّا كَفُورًا» ندارد، بلکه عین تجلی علم و حکمت در خلقت و هدایت می‌باشد.

مرتبط:

فهرست لینک تمامی سؤالات، شبهات و پاسخ‌های مرتبط با "تناقض در آیات قرآن مجید".

مشارکت و هم افزایی (پرسش و نشانی لینک پاسخ)، جهت ارسال به دوستان در فضای مجازی.

پرسش:

با توجه به آیاتی که می‌فرماید: «خدا هدایت و گمراه می‌نماید»، آیا آیه‌ی « آیه "إِنَّا هَدَيْنَاهُ السَّبِيلَ إِمَّا شَاكِرًا وَإِمَّا كَفُورًا / الإنسان، 3» توجیه پذیر است؟!

پاسخ:

http://www.x-shobhe.com/shobhe/9917.html 

 

پیوستن و پیگیری در پیام‌رسان‌ها:

  

  

         

کلمات کلیدی:  قرآن   آیات قرآن   سوره بقره   سوره نحل   سوره کهف   سوره زمر   شکر