x-shobhe: برای روشن‌تر شدن موضوع، لازم است حتماً نکات ذیل مورد توجه قرار گیرد:

الف – این سؤال گاهی در مجالس و محافل چنان با بغض از شیعیان سؤال می‌شود که گویی مقصر جهنمی شدن کفار و اهل عناد با خداوند کریم، شیعیان هستند و نه دنیا دوستی، کفر و فساد خودشان! و حال آن که شیعیان نه تنها هیچ اصراری به جهنم رفتن دیگران ندارند، بلکه بر اساس باورهای اعتقادی و آموزه‌های اخلاقی مذهبی خود، بسیار مشتاق‌اند که خود و همگان هدایت شده و عاقبت به خیر شوند.

  ب – هیچ سندی وارد نشده که حتی شیعیان نیز چون شیعه هستند، همگی مستقیم و بدون هیچ حساب و کتابی به بهشت واصل می‌شوند، چه بسا شیعیان بسیاری نیز مستحق تحمل عذاب‌های کوتاه یا بلند در جهنم گردند.

  ج – مهم‌ترین موضوع لازم برای دانستن این است که  «بهشت و جهنم» را دو مقوله‌ی جدای از زندگی فرض ننماییم. نباید گمان نمود که زندگی چیزی است و بهشت و جهنم چیز دیگری. بلکه زندگی راهی است که منتهای آن یا بهشت است و یا جهنم. چنان چه پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله فرمود: «الدنیا مزرعة الآخرة – یعنی دنیا مزرعه‌ی آخرت است». هر چه این جا بکارید، آنجا درو و برداشت خواهید نمود. و هر مسیری الزاماً به مقصد خود می‌رسد و ممکن نیست که آدمی در مسیری حرکت نماید و به مقصد دیگری برسد. لذا اگر کسی مسیر جهنم را برگزید، از هم اکنون در جهنم قرار می‌گیرد و روزی که به مقصد نهایی رسید و پرده‌ها کنار رفت، حقیقت عمل خود را که آتش است می‌بیند و می‌چشد. چنان چه در مورد کسانی که مثلاً مال یتیم می‌خورند، می‌فرماید: آنها از هم اکنون آتش را وارد شکم‌های خود می‌کنند، اما نمی‌فهمند:

«إِنَّ الَّذينَ يَأْكُلُونَ أَمْوالَ الْيَتامى‏ ظُلْماً إِنَّما يَأْكُلُونَ في‏ بُطُونِهِمْ ناراً وَ سَيَصْلَوْنَ سَعيراً» (النساء - 10)

ترجمه: كسانى كه اموال يتيمان را به ظلم و ستم مى‏خورند، (در حقيقت،) تنها آتش مى‏خورند و بزودى در شعله‏هاى آتش (دوزخ) مى‏سوزند.

یا در مورد کسانی که به خاطر اندک متاع و لذت دنیا آیات خدا را کتمان و تکذیب می‌کنند، می‌فرماید:

«إِنَّ الَّذينَ يَكْتُمُونَ ما أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ الْكِتابِ وَ يَشْتَرُونَ بِهِ ثَمَناً قَليلاً أُولئِكَ ما يَأْكُلُونَ في‏ بُطُونِهِمْ إِلاَّ النَّارَ وَ لا يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَ لا يُزَكِّيهِمْ وَ لَهُمْ عَذابٌ أَليمٌ» (البقره – 174)

ترجمه: كسانى كه كتمان مى‏كنند آنچه را خدا از كتاب نازل كرده، و آن را به بهاى كمى مى‏فروشند، آنها جز آتش چيزى نمى‏خورند (و هدايا و اموالى كه از اين رهگذر به دست مى‏آورند، در حقيقت آتش سوزانى است.) و خداوند، روز قيامت، با آنها سخن نمى‏گويد و آنان را پاكيزه نمى‏كند و براى آنها عذاب دردناكى است‏.

و در مورد کافرین می‌فرماید که جهنم از هم اکنون بر آنها احاطه دارد:

«وَ مِنْهُمْ مَنْ يَقُولُ ائْذَنْ لي‏ وَ لا تَفْتِنِّي أَلا فِي الْفِتْنَةِ سَقَطُوا وَ إِنَّ جَهَنَّمَ لَمُحيطَةٌ بِالْكافِرين» (التوبه – 49)

ترجمه: بعضى از آنها مى‏گويند: «به ما اجازه ده (تا در جهاد شركت نكنيم)، و ما را به گناه نيفكن»! آگاه باشيد آنها (هم اكنون) در گناه سقوط كرده‏اند و جهنم، كافران را احاطه كرده است! ‏

در مورد بهشتیان نیز همین‌طور است. کسانی که اهل ایمان و عمل صالح هستند، از هم اکنون در یک آرامش و آسایش ابدی قرار دارند. بهشت جای امنیت و راحتی است و برای آنها از هم اکنون هیچ خوف و غمی وجود ندارد:

«قُلْنَا اهْبِطُوا مِنْها جَميعاً فَإِمَّا يَأْتِيَنَّكُمْ مِنِّي هُدىً فَمَنْ تَبِعَ هُدايَ فَلا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ» (البقره - 38)

ترجمه: گفتيم: «همگى از آن، فرود آييد! [در زمین زندگی کنید]، هر گاه هدايتى از طرف من براى شما آمد، كسانى كه از آن پيروى كنند، نه ترسى بر آنهاست، و نه غمگين شوند.»

«بَلى‏ مَنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلَّهِ وَ هُوَ مُحْسِنٌ فَلَهُ أَجْرُهُ عِنْدَ رَبِّهِ وَ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ» (البقره -112)

ترجمه: آرى، كسى كه روى خود را تسليم خدا كند و نيكوكار باشد، پاداش او نزد پروردگارش ثابت است نه ترسى بر آنهاست و نه غمگين مى‏شوند.

پس کسانی که وارد بهشت یا جهنم می‌شوند، از هم اکنون خود مسیر را انتخاب کرده و در آن گام بر می‌دارند، نه این که در این دنیا زندگی جداگانه‌ و بی ربطی به آخرت داشته باشند و در آخرت به ناگاه وارد بهشت یا جهنم ‌شوند.

 د – همان‌طور که بیان گردید، رابطه و تناسب بهشت و جهنم نسبت به زندگی، رابطه‌ی اجزاء و مقاطع یک خط طولی است. مثل رابطه‌ی عدم تحصیل با بی‌سوادی – بی‌کاری با فقر – بی‌فکری با گرفتاری – عدم مراقبت سلامت جسم با بیماری یا پیری زودرس ... و یا رابطه و تناسب تحصیل با کسب علم و با سوادی – کار و تلاش با رونق اقتصادی – فکر و تأمل با گذر از گرفتاری‌ها و حل مشکلات – توکل و توسل با امید و فرج – رعایت اصول بهداشت با سلامتی و عمر طولانی‌تر و ... .در چنین رابطه و تناسبی، دیگر کثرت و یا قلت نقشی ندارد.

جمع‌بندی:

چون عالم خلقت از سوی خالق حکیم بر اساس نظمی هدفدار بنا شده است، رسیدن هر متحرکی به هدف مسیر حرکت خود لازم و شک ناپذیر است، که اگر غیر از این بود، در دنیا نیز هیچ حرکت معلومی صورت نمی‌پذیرفت و کشف هیچ علمی ـ حتی علوم تجربی - نیز میسر نمی‌گردید. چرا که علوم تجربی نیز بر اساس قاعده‌ی ثابت و معلوم کشف می‌گردند. لذا فرمود:

«‌اللَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ لَيَجْمَعَنَّكُمْ إِلى‏ يَوْمِ الْقِيامَةِ لا رَيْبَ فيهِ وَ مَنْ أَصْدَقُ مِنَ اللَّهِ حَديثاً» (النساء - 87)

ترجمه: خداوند، معبودى جز او نيست! و به يقين، همه شما را در روز رستاخيز- كه شكى در آن نيست- جمع مى‏كند! و كيست كه از خداوند، راستگوتر باشد؟

پس، در یک قاعده‌ی عقلی و علمی، کثرت یا قلت دلیلی برای تغییر اصول نیست و نباید از کثرت یک خطا تعجب نمود و گمان نمود که چون مقدار آن کثرت دارد، لابد اصول آن تغییر می‌یابد. لذا خداوند متعال به پیامبرش می‌فرماید که کثرت جمعیت یا اموال کفار موجب تعجب تو نگردد:

«فَلا تُعْجِبْكَ أَمْوالُهُمْ وَ لا أَوْلادُهُمْ إِنَّما يُريدُ اللَّهُ لِيُعَذِّبَهُمْ بِها فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ تَزْهَقَ أَنْفُسُهُمْ وَ هُمْ كافِرُونَ» (التوبه - 55)

ترجمه: و (فزونى) اموال و اولاد آنها، تو را در شگفتى فرو نبرد خدا مى‏خواهد آنان را به وسيله آن، در زندگى دنيا عذاب كند، و در حال كفر بميرند.

تعجب از این که آیا واقعاً این همه انسان وارد جهنم می‌شوند‌(؟!) مانند این است که بگویند: مشروبات الکی مضرات بسیاری دارد. از جمله آن که مغز را فرسایش می‌دهد – عقل را زایل می‌کند – خون را آلوده و معتاد می‌کند – موجب مستی و سرگیجه و بروز رفتارهای غیر عادی و غیر ارادی می‌گردد و ... . بعد کسی به کثرت مصرف کنندگان مشروبات الکلی در سرتاسر عالم بنگرد و بپرسد: یعنی واقعاً این همه آدم دچار این عوارض می‌شوند و همین چند صد میلیون‌ نفری که مصرف نمی‌کنند سالم می‌مانند؟! یا بگویند که مصرف دخانیات موجب ابتلائات گوناگونی چون: انسداد عروق – سکته‌ قلبی یا مغزی – انغباض عضلات - پیری زودرس – معلولیت و عقب‌افتادگی جنین در رحم مادر و ... می‌شود! بعد کسی با دیدن کثرت مصرف کنندگان سیگار سؤال نماید که واقعاً اکثریت دچار این ابتلائات می‌شوند؟! پاسخ قاطع این است که: بلی. و هیچ شکی در آن نیست، اگر چه همه‌ی اهل دنیا مشروب بنوشند و یا سیگار بکشند، این قانون تغییر نمی‌یابد و همگان را مبتلا می‌کند.

حال چطور ممکن است که مصرف نوشیدنی‌های الکلی یا سیگار یا هر موضوع جزئی دیگری، محکوم قوانین عقلی و علمی باشد، اما کل عالم خلقت و عملکرد انسان چنین نباشد؟! لذا خداوند متعال می‌فرماید:

«قالَ اخْرُجْ مِنْها مَذْؤُماً مَدْحُوراً لَمَنْ تَبِعَكَ مِنْهُمْ لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنْكُمْ أَجْمَعينَ» (الأعراف - 18)

ترجمه: (خداوند به ابلیس که نافرمانی کرد، فرمود: «از آن (مقام)، با ننگ و عار و خوارى، بيرون رو! و سوگند ياد مى‏كنم كه هر كس از آنها از تو پيروى كند، جهنم را از شما همگى پر مى‏كنم!

«... وَ تَمَّتْ كَلِمَةُ رَبِّكَ لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنَ الْجِنَّةِ وَ النَّاسِ أَجْمَعينَ» (هود - 119)

ترجمه: و فرمان پروردگارت قطعى شده كه: جهنّم را از همه (سركشان و طاغيان) جنّ و انس پر خواهم كرد.

«وَ لَوْ شِئْنا لَآتَيْنا كُلَّ نَفْسٍ هُداها وَ لكِنْ حَقَّ الْقَوْلُ مِنِّي لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنَ الْجِنَّةِ وَ النَّاسِ أَجْمَعينَ» (السجده - 13)

ترجمه: و اگر مى‏خواستيم به هر انسانى هدايت لازمش را (از روى اجبار بدهيم) مى‏داديم ولى (من آنها را آزاد گذارده‏ام و) سخن و وعده‏ام حق است كه دوزخ را (از افراد بى‏ايمان و گنهكار) از جنّ و انس همگى پر كنم!

پس، کثرت کفار، مشرکین، منافقین، معصیت‌کاران عنود و لجوم و اهل جهنم، سبب نمی‌گردد که قوانین الهی متغیر شده و خلقت بی‌حساب و کتاب رها شود. اساساً تعجب از این که هر کسی در این دنیا هر کاری خواست بکند و در آخر اهل حق و باطل با هم یک جا جمع شوند، بسیار بیشتر از تصور ورود به جهنم برای اهل جهنم است. اگر قرار باشد که حساب و کتابی و عقاب و ثوابی در کار نباشد، نه تنها بعثت انبیای الهی و نزول کتاب آسمانی و ... بی‌معنا و پوچ می‌شود، بلکه حتی دیگر هیچ تعریفی برای خلقت باقی نماند و ضمانت اجرایی برای انسانیت وجود نخواهد داشت و هیچ دلیلی برای خودداری یا جلوگیری از ظلم و تعدی به خود و دیگران باقی نمی‌ماند. آیا تعجب این بیشتر نیست؟!

اما، این حتمیت و قطعیت، نباید سبب شود که انسان ناامید گردد. رحمت خداوند متعال آن قدر واسع است که امیرالمؤمنین علیه‌السلام در دعای کمیل عرض می‌کند: تو آن قدر کریم و رحیم هستی که می‌دانم که اگر حکمتت بر عدالت و تمیز حق و باطل قرار نگرفته بود و بر این امر قسم نخورده بودی، مطمئن هستم که اصلاً جهنم را خلق نمی‌کردی. و خالق کریم خود در آیه‌ی کریمه‌اش می‌فرماید: به بندگان گناهکارم بگو که برگردند، من آن قدر رحمان و رحیم هستم که اگر برگردند، همه‌ی گناهان آنها را می‌بخشم:

«‌قُلْ يا عِبادِيَ الَّذينَ أَسْرَفُوا عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَميعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحيمُ» (الزمر - 53)

ترجمه: بگو: «اى بندگان من كه بر خود اسراف و ستم كرده‏ايد! از رحمت خداوند نوميد نشويد كه خدا همه‌ی گناهان را مى‏آمرزد، زيرا او بسيار آمرزنده و مهربان است‏.

کلمات کلیدی:  اعتقادی   بهشت و جهنم