پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات (ایکس – شبهه): همان‌طور که بیان نمودید، راجع به علم امام علیه السلام به زمان ظهورشان، دو دسته نظر وجود دارد:

الف - برخی به استناد روایات محکم از آگاه نبودن هیچ کس به غیر از خداوند متعال – دفعی بودن وقت ظهور – انتظار وجود شریف خود حضرت علیه السلام برای ظهور – تأکیدهای بسیار بر دعا برای تعجیل – دعای خود آن حضرت برای تعجیل در ظهور – امر بداء و ...، معتقدند که حتی ایشان نیز از زمان ظهور مطلع نمی‌باشند.

ب – برخی دیگر به استناد حجة الله و خلیفة بودن امام – علم امام – ولایت تامه‌ی امام از سوی پروردگار عالم – ذکر تمام تاریخ در صحیفه‌ی فاطمیه علیهاالسلام – تصریح امامان علیهم السلام بر این که "ما حتی نام شیعیان خود تا آخر الزمان را می‌دانیم" – نسبت به گذشته، حال و آینده‌ی آنان آگاهیم و ...؛ معتقدند که بدون هیچ تردیدی، ایشان نسبت به زمان ظهور خود علم دارند.

● – بدیهی است که به حسب ظاهر، این دو نظریه و باور یا یک دیگر منافات دارند، مضافاً بر ا ین که گفته خواهد شد: «اگر ایشان علم به زمان ظهور دارند، پس دست کم خود ایشان منتظر نمی‌باشند - دعا برای تعجیل در ظهور چه از جانب ایشان و چه منتظران، تأثیری نخواهد داشت و مهم‌تر آن که "بداء"، یعنی جلو افتادن و یا عقب افتادن زمان ظهور به خاطر ایمان یا گناه مردمان و سایر شرایط و ملزومات، معنا و مفهومی نخواهد داشت!

پاسخ:

اشکال اساسی، در نگاه ناقص و یا حتی خطا، به فضایل امام و از جمله "علم غیب" می‌باشد.

*- اذهان عمومی، وقتی سخن از "علم غیب" به میان می‌آید، فقط آگاهی از سرانجام و نتیجه را متصور می‌گردند، لذا ذهن‌شان با سؤالات و شبهاتی حتی بزرگ‌تر از مسئله‌ی زمان ظهور مواجه می‌گردد! چنان چه می‌گویند: «با توجه به علم خداوند متعال به عاقبت و سرنوشت ما، پس دیگر تلاش ما برای بهتر شدن، چه فایده‌ای دارد؟!

*- همین نگاه خطا به "علم و علم غیب"، چه برای خداوند متعال و چه برای اهل عصمت علیهم السلام، سبب شده تا بسیاری "جبر گرا" شوند و تمامی انحرافات، گناهان و ظلم‌های خود را به بهانه‌ی حاکمیت "جبر"، (مانند ابلیس لعین) متوجه خداوند سبحان کنند، و خود را توجیه و تطهیر کنند. چنان که تمامی ظالمان عالم، مدعی می‌شوند که ما کاره‌ای نیستیم، خدا اینطور خواسته، و چون به ما شوکت و قدرت بیشتری داده، و ما را بر شما مسلط کرده، پس ما بهتر و بر حقیم!

بدیهی است که اگر "جبر محض" حاکم باشد، دیگر حتی گسیل انبیای الهی علیهم السلام، دعوت، تذکر، بشارت، انذار، امر به معروف و نهی از منکر آنها، بی‌معنا می‌شود و بالتبع معاد، محشر، محاکمه، پاداش و کیفر نیز معنا، مفهوم  و مصداقی نخواهد داشت.

علم غیب:

اما، "علم غیب"، فقط علم به سرانجام کار نیست؛ بلکه علم به تمامی امکانات، الزامات، شرایط، ایجاب‌ها، اراده‌ها، تغییرها، تأثیرها ... و بالاخره نتیجه‌ی کار می‌باشد.

خداوند متعال می‌داند که بندگان خود را چگونه خلق نموده - از قوای درونی چون عقل، قلب، فهم، شعور، اختیار، اراده، نفس و ... به آنها چه داده - از قوای بیرونی چون پیامبر، وحی و امامان علیهم السلام به آنها چه داده – شرایط، امکانات و محدودیت‌های هر کس چگونه بوده و او در این شرایط چگونه با اختیار و اراده خویش و در چه راستایی از قوای درونی و بیرونی خود بهره می‌برد و به چه نتایج و سرانجامی خواهد رسید. پس حتی علم خداوند متعال، با اختیار، اراده و عمل انسان، منافاتی ندارد.

علم غیب امام علیه السلام:

برخی (مانند وهابیت)، با استناد به آیات قرآنی دال بر این که علم غیب فقط نزد خداوند متعال است، منکر "علم غیب" پیامیر اکرم و اهل بیت علیهم السلام گردیده‌اند! اینها توجه نکرده‌اند که نه تنها علم غیب، بلکه هر علمی نزد خداوند متعال است، قدرت، عزت، رحمت و هر کمالی ذات مقدس خداوند سبحان است و به طور کل عالم هستی خَلق و مِلک اوست؛ اما نفرموده که به هیچ کس، هیچ چیزی نمی‌دهم؛ بلکه فرمود: علم می‌دهم، قدرت می‌دهم، عزت می‌بخشم، شامل رحمت خودم قرار می‌دهم و ... 

در قرآن کریم می‌خوانیم که در جریان خلقت حضرت آدم علیه السلام و تعلیم تمامی اسماء (نشانه‌ها و آیات به او)، فرشتگان عرض می‌کنند که «خدایا! تو منزهی و خودت می‌دانی که ما جز آن چه خود به ما آموخته‌ای، چیزی نمی‌دانیم» - [قَالُوا سُبْحَانَكَ لَا عِلْمَ لَنَا إِلَّا مَا عَلَّمْتَنَا إِنَّكَ أَنْتَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ /  البقره، 32]

و هم چنین به پیامبر اعظم صلوات الله علیه و آله می‌فرماید که تو نمی‌دانستی و خداوند به تو آموخت:

«وَ أَنْزَلَ اللَّهُ عَلَيْكَ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ عَلَّمَكَ ما لَمْ تَكُنْ تَعْلَمُ وَ كانَ فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكَ عَظيماً» (النساء، 113)؛

ترجمه: و خداوند [الله جلّ جلاله] کتاب و حکمت بر تو نازل کرد، و آنچه را نمی‌دانستی به تو  آموخت، و تفضل خدا بر تو همواره بزرگ بوده است.

و هم چنین فرمود که به نوع انسان، علم می‌آموزد و او را از آن چه نمی‌داند (پس برای او در غیب است) آگاه می‌سازد: «عَلَّمَ الْإِنْسَانَ مَا لَمْ يَعْلَمْ / العلق، 5»، و البته معصوم نه تنها انسان است، بلکه انسان کامل است، پس پیش و بیش از دیگران، تحت تعلیم الهی می‌باشد.

●- بنابراین، علم غیب انبیای الهی و اهل عصمت علیهم السلام، همه از خداست، چنان که سایر علوم دیگران نیز همه از خداست و تا قبل از دانستن برای آنها علم غیب بوده است.

پس، اهل عصمت علیهم السلام،  هر چه را او بخواهد، می‌دانند و هر چه نخواهد نمی‌دانند، چنان که ساعت قیامت را نمی‌دانند، لذا فرموده‌اند که "علم غیب" فقط همین "علم الساعة" است که خداوند علیم آن را به کسی تعلیم نداده است، وگرنه آن چه به فرشتگان تعلیم می‌شود و آنها به انبیا و اولیا می‌آموزند که "علم غیب" نیست.

●- از سویی دیگر می‌دانیم که "علم"، یک کلمه نیست که در یکجا و یک لحظه به کسی آموزش داده شود؛ اگر چنین باشد که دیگر "رشد" و بالتبع "تقرب"، معنا و مصداقی نخواهد داشت. لذا در احادیث نیز تصریح شده است که هر شب و روز، هر شب جمعه و ... به علم امامان علیهم السلام افزوده می‌شود؛ چنان که می‌دانیم "شب‌ قدر"، مقدرات عالم، از سوی خداوند متعال به آنها ابلاغ می‌گردد.

علم به ظهور:

بنابراین، "علم امام زمان علیه السلام به ظهور"، هیچ منافاتی با انتظار - دعا برای تعجیل – صدقات – اثر رویکرد انتظار حقیقی، ایمانی و عملی مردم – بداء و ... ندارد؛ چرا که علم به تمامی لوازم، تغییرات، تحولات و ... می‌باشد که از سوی خداوند متعال به ایشان تعلیم می‌گردد.

به عنوان مثال: هیچ منعی ندارد که ایشان در زمانی به تعلیم الهی بدانند که با توجه به شرایط و امکانات حاضر، ظهور پانصد سال دیگر خواهد بود، و سپس بدانند با توجه به رویکرد مردم و آماده شدن شرایط، بداء حاصل شد و ظهور یکسال دیگر، و یا همین فردا خواهد بود [انشاء الله]، و همچنین ایشان مترصد باشند که اگر بدائی حاصل می‌شود، در تعجیل باشد و نه در تأخیر؛ لذا امر به ایمان، عمل صالح، انتظار واقعی، دعا برای تعجیل و ... می‌نمایند – و البته در یک لحظه نیز به ایشان امر می‌رسد که انتظار به پایان رسید، مقدمات فراهم شد، دیگر بدائی نیست و قیام فرما.

هم چنین هیچ منعی ندارد که ایشان از سویی هم اکنون به زمان ظهور خود علم داشتند و از سویی دیگر ندانند که خداوند متعال در بداء ایجاد شده، چه مدت زمانی را تعجیل و یا تأخیر مقدر می‌فرماید، اما پس از وقوع بداء، به تعلیم خداوند متعال، از علت و مدت آن آگاه گردند.

 

مشارکت و هم‌افزایی (سؤال به همراه نشانی لینک پاسخ، جهت ارسال به دوستان در فضای مجازی)

از قول آیت الله بهجت (ره) نقل شده: «امام زمان (ع) به زمان ظهور خود علم دارند». اگر چنین باشد، دیگر انتظار، دعا، بداء و ... اثری نخواهد داشت؟

http://www.x-shobhe.com/shobhe/9168.html

 

 

 

کلمات کلیدی:  گوناگون   امام مهدی