x-shobhe: لازم است به نکات ذیل کاملاً توجه فرمایید:

الف – چنان چه در پاسخ سؤال قبلی بیان گردید، اقوام مختلف در سرتاسر جهان آئین‌ها و سنت‌هایی داشته و دارند و اسلام عزیز که جهانیان را به دین مبین اسلام دعوت می‌نماید، نه تنها هیچ داعیه‌ای ندارد که سنن اقوام را منتفی نموده و بر چیند، بلکه رعایت آن دسته از سننی که منافاتی با اوامر الهی ندارد را لازم بر می‌شمرد. چنان چه شاهدیم اسلام پس از ظهور، بسیاری از سنن اعراب جاهلیت، از جمله ماه‌های سال یا حرمت ماه‌های حرام را رعایت نمود. و امیرالمؤمنین علیه‌السلام نیز در نامه‌ی خود به مالک اشتر می‌نویسد:‌ «آيين‌ پسنديده‌اي را تغيير نده كه بزرگان امت به آن صورت رفتار كرده و به وسيله آن مردم را در كنار هم جمع كرده‌اند.»

ب – هر قومی برای خود تقویمی دارد که هیچ یک از این تقویم‌ها توسط انبیای الهی (ع) ابلاغ نشده است. بلکه خداوند متعال در قرآن کریم (آیات ذیل) می‌فرماید:

« هُوَ الَّذي جَعَلَ الشَّمْسَ ضِياءً وَ الْقَمَرَ نُوراً وَ قَدَّرَهُ مَنازِلَ لِتَعْلَمُوا عَدَدَ السِّنينَ وَ الْحِسابَ ما خَلَقَ اللَّهُ ذلِكَ إِلاَّ بِالْحَقِّ يُفَصِّلُ الْآياتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ» (یونس - 5)

ترجمه: او كسى است كه خورشيد را داراى روشنايى نمود و ماه را نورانى كرد، و براى ماه در مسيرش منزل‌هايى قرار داد (تا در هر شب در يك نقطه آسمان باشد، از آفتاب دور و سپس به آن نزديك شود) تا شما عدد سال‌ها را بدانيد (و حساب روز و ماه را در دست داشته باشيد) خدا اين نظام را جز به حق نيافريده، و اين آيات را براى مردمى كه مى‏خواهند بدانند شرح مى‏دهد.

« وَ جَعَلْنَا اللَّيْلَ وَ النَّهارَ آيَتَيْنِ فَمَحَوْنا آيَةَ اللَّيْلِ وَ جَعَلْنا آيَةَ النَّهارِ مُبْصِرَةً لِتَبْتَغُوا فَضْلاً مِنْ رَبِّكُمْ وَ لِتَعْلَمُوا عَدَدَ السِّنينَ وَ الْحِسابَ وَ كُلَّ شَيْ‏ءٍ فَصَّلْناهُ تَفْصيلاً» (الإسراء - 12)

ترجمه: و ما شب و روز را دو آيت و نشانه قدرت خود قرار داديم آن گاه از آيت شب و روشنى آن كاستيم و آيت روز را تابان ساختيم تا شما در روز روزى حلال از فضل خدا طلب كنيد و تا آن كه شماره سال‌ها و حساب اوقات را بدانيد و هر چيز را مفصل بيان كرديم.

لذا ملل‌های مختلف سنوات خود را یا بر اساس گردش ماه شمارش می‌کنند که «سال‌های قمری» نامیده می‌شود و یا بر اساس گردش خورشید شمارش می‌کنند که «سال‌های شمسی» نامیده می‌شود.

ج – مگر آغاز سال یهودیان و مسیحیان در اولین روز ژانویه را حضرت موسی (ع) یا عیسی بن مریم (ع) وضع نموده‌اند و مگر قرآن کریم یا پیامبر اکرم (ص) ماه‌های عربی (محرم، صفر ...) را وضع نموده و دستور داده‌اند که اول سال باید روز اول محرم باشد؟! چرا در این مورد نمی‌گویند که این ماه‌های قمری از سنن جاهلیت پیش از اسلام است؟!

تاریخ نشان می‌دهد که جشن اول سال اعراب در دهه‌ی اول محرم، سال‌ها پس از فاجعه‌ی کربلا آغاز شد تا مسلمانان مجبور شوند دهه‌ی اول محرم را به سنت یزید و یزیدیان جشن بگیرند.

در هر حال هیچ پیامبری برای امتش ماه‌های سال و تاریخ آغاز سال را تعیین ننموده است و هیچ پیامبری جشن و سروری که با احکام الهی منافاتی نداشته باشد را تحریم ننموده است، چرا که چگونگی شمارش ماه یا سال، و یا جشن گرفتن در آغاز سال، نقشی در دینداری مردم ندارد. بلکه اگر در این ایام و مراسم، اوامر الهی را به قصد قربت انجام دهند، پاداش می‌گیرند و اگر مرتکب حرامی شوند و توبه نکنند، به کیفر می‌رسند. چنان چه در هر جشن یا سنت و رفتار دیگری چنین است.

د – تاریخچه‌ی مبدأ سال قرار دادن روز اول بهار توسط ایرانیان باستان، نه تنها به هزاران سال قبل از پیدایش مجوس یا همان زرتشت بر می‌گردد، بلکه بنا به اقوال و مستندات تاریخی، به قبل از شکل‌گیری کشوری به نام ایران می‌رسد. در حالی که تاریخ پیدایش زرتشت و سپس مجوس، به سده‌ی 7 و 8 پیش از میلاد می‌رسد. مورخان تاریخ جشن‌های نوروز را به هزاران سال قبل از آن نسبت می‌دهند.

بنا به اقوال تاریخی، انسان‌ از نخستین ادوار زندگی اجتماعی، متوجه بازگشت و تکرار رویدادهای طبیعی گردید و چون به کشاورزی مشغول شد، معین نمودن فصول کاشت و برداشت برایش ضروری گردید. ابتدا گردش تکراری «ماه» را مبدأ شمارش قرار داد و چون در فصول متفاوت متغیر گشت، خورشید را مبدأ قرار داد. در آن ادوار سال چهار فصل و دوازده ماه نبود، بلکه زمانی شامل 2 فصل زمستان ده ماهه و تابستان دوماهه بوده است و زمانی دیگر شامل تابستان هفت ماه و زمستان پنج ماه بوده است و سرانجام وابستگی انسان به طبیعت (دامداری و کشاورزی) سبب گردید تا با چگونگی گردش ماه و خورشید آشناتر گردد و سال را به 4 فصل سه ماهه تقسیم نماید. و از همین‌جا تقویم ایرانی‌ها و بسیاری از اقوام دیگر غیر ایرانی با آغاز قرار دادن اول فصل بهار شکل گرفت و به تقویم «دهقانی» مشهور گردید.

ﻫ – زرتشتیان و مجوس‌ها نیز مانند سایر قبایل و اقوام ایرانی و غیر ایرانی، روز اول بهار را سرآغاز سال نو قلمداد نمودند و در چنین روزی ضمن جشن و سرور ملی، به انجام آداب عبادی خود می‌پرداختند. اما بعدها، برای خود تاریخی ساختند که چون هیچ سندیتی ندارد، به تاریخ اساطیری ایران معروف گردیده است. در این تاریخ اساطیری (تخیلی) آمده است که دهقانان ایرانی از دوران باستان نوروز را به عنوان «روز نو» و آغاز حیات دوباره‌ی طبیعت جشن می‌گرفتند و در زمان حکومت سلسله‌ای به نام «پیشدادیان»، پادشاهی به نام «جمشید»، این جشن دهقانی را به جشن سراسری ملی مبدل نمود. البته همان‌گونه که بیان شد، این تواریخ اساطیری و تخیلی بوده و سندیتی برای آن وجود ندارد. ولی مشخص است که مبدأ سال قلمداد نمودن روز اول از فصل بهار، به سده‌های بسیار دورتر از پیدایش زرتشت بر می‌گردد و ربطی به زرتشیان یا مجوسیان ندارد.

و – مجوسی‌ها همان مؤبدان زرتشتی هستند و بسیاری از مفسرین با استناد به آیه ذیل، معتقدند که آنها اهل کتاب بوده و کافر نیستند، چرا که آیه‌ی مبارکه ذیل نام آنها را پس از مؤمنین، در ردیف اهل کتاب آورده و سپس مشرکان را جداگانه نام برده است:

« إِنَّ الَّذينَ آمَنُوا وَ الَّذينَ هادُوا وَ الصَّابِئينَ وَ النَّصارى‏ وَ الْمَجُوسَ وَ الَّذينَ أَشْرَكُوا إِنَّ اللَّهَ يَفْصِلُ بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ إِنَّ اللَّهَ عَلى‏ كُلِّ شَيْ‏ءٍ شَهيدٌ» (الحج - 17)

ترجمه: كسانى كه ايمان آوردند و آنان كه يهودى شدند و صابئى‏ها و نصارى و مجوس و كسانى كه شرك آوردند، خدا در روز رستاخيز ميانشان امتياز مى‏نهد، و از هم جدايشان مى‏كند كه خدا به همه چيز گواه است.‏

در تاریخ ذکر شده که زرتشتیان اهل کتاب بودند و مجوس‌ها، مؤبدان زرتشتی و خادمان معبد بودند. اما شبی کتاب آسمانی‌ آنها (که در آن دوره فقط یک نسخه بوده و معلوم نیست که به صورت نوشتار روی پوست بوده یا حکاکی روی سنگ یا لوح و ...) مفقود می‌گردد و مؤبدان طی ادوار بعدی، مذهب مجوس را  تأسیس نموده و مدعی می‌شوند که این همان آئین زرتشت است و آداب پلیدی چون ازدواج با مادر و خواهر را رواج می‌دهند!

ز – در هر حال از یک سو «نوروز» یا عید گرفتن در چنین روزی ربطی به آنها ندارد و این خداوند است که در چنین روزی به طبیعت حیاتی تازه می‌بخشد و نه مجوس‌ها یا ایرانی‌ها یا هر قوم و قبیله‌ی دیگری، و از سوی دیگر اسلام نیز با سنن اقوام – مادامی که با دین و فطرت منافات نداشته باشد – مخالفتی ندارد.

باید از این دسته شبهه افکنان که اغلب «وهابی» هستند سؤال نمود که آیا پیامبر اکرم(ص) فرمودند که سالروز تولد مرا جشن بگیرید؟! آیا ایشان فرمودند که دهه‌ی اول محرم را جشن بگیرید؟! اینان که حتی برای سالروز تولد نامیمون خود و سلاطینشان جشن و سرور برقرار می‌کنند!

ح – چنان چه بیان شد از پیامبر اکرم (ص) و اهل بیت (ع) روایات بسیاری در بزرگداشت نوروز نقل شده است و امام رضا علیه‌السلام نیز نه تنها رسمیت این عید ملی را نفی ننمودند، بلکه برای تحویل سال نیز دعایی آموختند و خود نیز به آداب پسندیده‌ی آن عمل می‌نمودند. پس اگر نوروز یا عید گرفتن در آن از آداب مجوس یا کفار بود، قطعاً آنان خود عمل ننموده و دیگران را نیز منع می‌نمودند.

ط  – به عنوان حسن ختام و نیز تبرک و عیدی نوروز 1389 چند روایت هدیه می‌گردد:

«امام صادق(ع) در روز نوروز فرمود: هنگامي که نووز شد, غسل کن و لباس پاکيزه بپوش و خودت را خوشبو ساز و آن روز را روزه بدار. پس هنگامي که نماز ظهر و عصر و نافله هاي آن را به جاي آوردي, نمازي چهار رکعتي (به ترتیبی که ایشان بیان می‌دارند) اقامه کن ...». (شيخ طوسي (م460ق) در «مصباح المتهجّد».

علامه سيد بهاءالدين علي بن عبد الحميد، با سند خود از مُعلّي بن خُنيس نقل کرده است که: روز نوروز, همان روز است که پيامبر(ص) در غديرخم براي اميرالمؤمنين(ع) بيعت گرفت و مسلمانان به ولايت وي اقرار کردند. خوشا به حال آنان که به اين بيعت, استوار ماندند و واي بر آنان که آن را شکستند. و اين, همان روزي است که پيامبر(ص) علي(ع) را به منطقه جنّيان روانه ساخت و از آنان عهد و پيمان گرفت. و همان روز است که علي(ع) بر نهروانيان پيروز شد و ذوالثديه (صاحب پستان) را به قتل رساند. و همان روز است که قائم ما و صاحبان حکومت, ظهور مي کنند و خداوند, او را بر دجّالْ پيروز مي گرداند و دجّال را در زباله دان کوفه به دار مي آويزد. ما در هر نوروز, اميد فرج داريم; چرا که نوروز, از ايّام ماست که پارسيانْ آن را پاس داشتند و شما آن را تباه نموديد.   

هم چنين پيامبري از پيامبران بني اسرائيل, از خداوند خواست که گروهي چند هزار نفره را که از بيم مرگ, ديار خويش را ترک گفتند و گرفتار مرگ شدند, زنده سازد. خداوند, بر آن پيامبر, وحي فرستاد که بر محل گورستان آنان آب بپاشد. پيامبر در روز نوروز, چنين کرد. سپس زنده شدند و تعدادشان سي هزار نفر بود. از همين روز, پاشيدن آب در نوروز, سنّتي ديرينه شد که سبب آن را جز آنان که دانشي پايدار دارند ندانند و همان, آغاز سال پارسيان است.    معلّي گويد: امام صادق(ع) اين سخنان را بر من املا کرد و من نوشتم. (ابن فهد حلّي (م841ق) در کتاب «المهذّب البارع»

علامه مجلسي در كتاب « زاد العماد » از قول معلي ابن حنيس نقل كرده كه امام صادق (ع) در فضيلت نوروز به حق خانه كعبه سوگند ياد كرده و عيد نوروز را تفسير و اهميت آن را چنين بيان داشته اند:

«در عيد نوروز حق تعالي در روز الست از ارواح بندگان پيمان گرفته است كه او را به يگانگي بپرستند و براي او شريكي قرار ندهند. اين روز اولين روز طلوع آفتاب، اولين روز وزيدن بادها و رويش گياهان مي‌باشد».

علامه مجلسي در «السماء‌والعالم» از امام صادق‌ عليه‌السلام حديثي را بدين مضمون نقل مي‌كند:

«در آغاز فروردين، آدم آفريده شد و آن روز فرخنده‌اي است براي طلب حاجت‌ها و برآورده شدن آرزوها و ديدار پادشاهان و كسب دانش و زناشويي و مسافرت و داد و ستد. در آن روز خجسته بيماران بهبودي مي‌يابند و نوزادان به آساني زاده مي‌شوند و روزي‌ها فراوان مي‌گردد.»

مجلسي هم چنين حديث ديگري را درباره نوروز نقل مي‌كند كه منتسب به امام كاظم عليه‌السلام است و آن اين كه "اين روز بسيار كهن است. در نوروز خداوند از بندگان پيمان گرفت تا او را پرستش كنند و براي او شريك قائل نشوند و به آيين فرستادگان‌شان درآيند و دستورشان را بپذيرند و آن را اجرا نمايند و آن نخستين روزي است كه آفتاب بدميد و بادهاي بار دهنده بوزيد و گل‌هاي روي زمين پديد آمد و هم جبرئيل بر پيامبر نازل شد و نيز روزي است كه ابراهيم بت‌ها را شكست و هم پيامبر علي را بر دوش خود گرفت تا بت‌هاي قريش را از خانه كعبه بيانداخت.»

کلمات کلیدی:  گوناگون   نوروز