آيا مردم را به نيكى فرمان مى‌دهيد و خود را فراموش مى‌كنيد در حالى كه شما كتاب (آسمانى) را تلاوت مى‌كنيد؟! آيا نمى‌انديشيد؟!

***

خداوند متعال در این تذکر، تمامی اهل کتاب [مسلمان، مسیحی و یهودی] را مخاطب قرار داده است، چرا که این عادت رفتاری در بسیاری از مردم وجود دارد. و اختصاصش به اهل کتاب برای این است که خداوند متعال آنها را تعلیم و تذکر می‌دهد، و با کفار تا وقتی ایمان نیاورند، کاری ندارد.

ما در خود و اطراف خود بسیار شاهدیم که دلمان برای دنیا و آخرت دیگران می‌سوزد، آنها را راهنمایی می‌کنیم، پند و تذکر می‌دهیم، نصحیحت به راه خیر و کار درست می‌کنیم، به نیکی و نیکویی سفارش می‌کنیم، در حالی که خودمان را که دچار مشکل مشابه هستیم، فراموش کرده‌ایم و نمی‌بینیم!

«أَفَلَا تَعْقِلُونَ – آیا فکر و تعقل نمی‌کنید»، بیانگر آن است که چنین اخلاق (موضعی)، نه تنها نیکو نیست، بلکه از بی‌خردی می‌باشد. در ضرب المثل فارسی می‌گوییم: «تو اگر نصیحت بلدی، چرا خودت را نصیحت نمی‌کنی»؟!

می‌بینیم کسی، در حالی که خودش اهتمام خاصی به نماز ندارد، دیگران را به نماز اول وقت توصیه می‌کند، و یا در حالی که مبتلا به گناهان کبیره است، دیگران را از هر نوع گناهی پرهیز می‌دهد، و در حالی که خودش دائماً به غیبت و تهمت مشغول است، دیگران را باز می‌دارد، خودش از رحمت الهی ناامید است و دیگران را به امیدواری تشویق می‌کند و ...!

اما، اخلاق (مواضع) مؤمن چنین نیست. او ابتدا، پیش و بیش از هر کسی، خودش را می‌بیند؛ متوجه نقاط ضعف خودش است، و خودش را پند و تذکر داده و نصیحت می‌کند.

مؤمن، به جای آن که هر اخلاق، رفتار و گفتار دیگران را با دقت زیر نظر بگیرد، خودش اهل "مراقبه" می‌شود و با توجه بسیار، دقت می‌کند که معایب، کاستی‌ها، خطاها و گناهان خودش را بشناسد و اصلاح کند.

در آیه‌ی دیگری، خطاب به مؤمنان (نه کفار و مشرکین و منافقین) می‌فرماید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ - اى مؤمنان! چرا چيزى را مى‌گوييد كه خود عمل نمى‌كنيد؟! / الصف، 2»

بنابراین، سعی کنیم که ابتدا متوجه خودمان باشیم، نگران خودمان باشیم و در رفع کاستی‌ها و اصلاح خودمان بکوشیم.

 

کلمات کلیدی:  اخلاق   سوره بقره