پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات (ایکس – شبهه): صرف پسر مرحوم بازرگان یا هر شخصیت  دیگری بودن، دلیل بر برخورداری از دانش و فضل نمی‌باشد. بسیاری عِلم ندارند، اما تا دلتان بخواهد، بغض دارند و ادغام این دو، سبب می‌شود تا با دروغ‌پردازی، اقدام به عوامفریبی نمایند! اما صرف نظر از گوینده، چون این جوّسازی‌ها در فضای مجازی بسیار رایج است، به اصل موضوع می‌پردازیم.

یک موقع بحث از یک واژه و یا یک متد و روش در یک موضوع یا بستری مطرح است و یک موقع بحث از اصل آن. مثل این که از تاریخ علم تدوین شده گفته شود و تاریخ مستند آن به افلاطون و پیش از او برسد، یا از اولین دانشگاه درجهان، که به رغم تبلیغات غربی‌ها، دانشگاه جندی شاپور است که در سال 271 میلادی، رسماً تأسیس شد. حال آیا تا قبل از افلاطون، هیچ دانشمندی نبوده و یا قبل از تأسیس دانشگاه جندی شاپور، هیچ علم و تعلیمی در جهان نبوده و تدریس نشده است؟!

واژه‌ی روحانی

اگر چه قدمت واژه‌ی "روح" و مشتقات آن [مثل روحانی]، به خلقت حضرت آدم علیه السلام می‌رسد و البته در اسلام، بیشتر مطرح شده است، اما  نه عنوان یک شخص، بلکه به عنوان یک حالت، چنان که شیخ بهایی نیز چون اساتید پیش از خود، در تألیفات و اشعارش به حالت روحانی اشاره دارد.

پس، می‌شود اظهار نمود که اطلاق واژه‌ی "روحانی" به علمای دین، سابقه‌ی چندانی ندارد، البته ربطی هم به صفویه و شیخ بهایی ندارد، بلکه پس از جنگ‌های صلیبی، از فرهنگ مسیحیت وارد فرهنگ ما شد، نه این که عالم و فقیه و رساله‌ای وجود نداشت؛ چنان که سابقه‌ی "عَلَم" در عزاداری‌های محرم، به این شکل امروزی که کاملاً صلیب است و با نفری که زیر آن می‌رود، همان تصویر عمومی به صلیب کشیده شدن حضرت مسیح علیه السلام را به نمایش می‌گذارد و تیغه‌هایش نیز به شکل خاج و صلیب است، به جنگ‌های صلیبی می‌رسد و پیش از آن عَلَم به شکل همان پرچم بر سر چوب بوده است، نه این که اصلاً عَلَمی برافراشته نمی‌شد. سابقه‌ی اطلاق واژه‌ی «روحانی» به علمای دینی نیز پس از نفوذ فرهنگ مسیحیت به واسطه‌ی جنگ‌های صلیبی رایج شد، چنان که مسیحیان به عالِم دینی خود «پدر روحانی» می‌گفتند و می‌گویند.

چنین نیست که پیش از آن "روحانی و روحانیت" نبوده باشد، بلکه پیش از رواج واژه‌ی "روحانی"، واژگانی چون: «آخوند و ملّا» به معنای کسی که تحصیل کرده، علم دارد، نویسنده است و ...، به این قشر اطلاق می‌شد، مانند: آخود حاج ملاهادی "سبزواری" و یا "ملاصدرا" و یا "ملای رومی - مولوی" ...و پیش از آن نیز واژه‌ی "شیخ" رواج داشت، مثل "شیخ طوسی"  ...، و پیش از آن نیز "حجت الاسلام، ثقة الاسلام و ..." رواج داشت، چنان که ائمه‌ی اطهار علیهم السلام، همگی "حجج الله و حجت الاسلام" می‌باشند.

"حجت الاسلام" مقامی بالاتر از "آیت الله" می‌باشد، اما امروزه اصطلاحات دیگری رواج یافته است.

حوزه علمیه:

ریشه‌ی تدریس و تبلیغ قرآن و تفسیر، اصول و احکام دینی، به شخص رسول الله و پس از ایشان، خود اهل بیت علیهم السلام و پس از ایشان به فرزندان و پیروان دانشمند و صدیق آنان می‌رسد؛ چنان که باب الحوائج حضرت عباس علیه السلام، مشهور به "ابوالفضل = پدر فضل و دانش" بودند و حضرت "زینب کبرا علیهاالسلام"، جلسات تفسیر قرآن کریم داشتند، و همین‌طور بسیاری از فرزندان اهل عصمت علیهم السلام؛ و یا پیروانی چون ابابصیر – هشام بن حکم، مفضل، حضرت شاه عبدالعظیم حسنی و ... رحمة الله علیهم؛ که همه قرن‌ها قبل از صفویه می‌زیسته‌اند.

سابقه‌ی تأسیس مدارس علمیه، به زمان رسول اکرم صلوات الله علیه و آله، و تأسیس مدارس در مکه و مدینه می‌رسد که البته در مساجد برگزار می‌گردید و پس از آن نیز به رغم اختناق‌ها و تهدیدات، بازداشت‌ها، ترورها، شکنجه‌ها و اعدام‌ها، ادامه یافت تا آن که در عصر امام باقر و به ویژه امام صادق علیهماالسلام رونق بیشتری یافت.

حوزه‌ی علمیه‌ی قم، در سده‌ی نخست تأسیس گردید و تا سده‌ی چهارم، قوت و شهرت یافت، و تاریخچه‌ی حوزه‌ی علمیه بغداد، به دوران غیبت صغرا و فعالیت چهار نایب خاص می‌رسد.

حوزه علمیه حِلِّه از حوزه‌های علمیه‌ی جهان تشیع است که در قرن ششم در حله بنا نهاده شد و از اواسط قرن ششم تا قرن هشتم از معتبرترین حوزه‌های علمیه شیعه بود. ابن ادریس، ابن نما، محقق حلی و علامه حلی، از علمای حوزه حله بودند. دسته‌بندی احادیث به اعتبار سند توسط سید بن طاووس و سپس علامه حلی، ارائه سبک نوین در تدوین و تدریس فقه و نوگرایی در باب‌بندی موضوعات آن توسط محقق حلی از ویژگی‌ها و دستاوردهای این حوزه در آن عصر بوده است. حوزه علمیه حلّه به علت اختناق و شیعه ستیزی در دوره‌ی حاکمیت عثمانی‌ها، تحت فشار قرار گرفت و افول کرد.

●- بله، حوزه علمیه اصفهان، در قرن نهم و دوره صفویه تأسیس شد، اما علت تأسیس آن نیز مهاجرت علما و فقهای جبل عامل به ایران، به خاطر فشارهای حکومت عثمانی در آن دیار بوده است. علمایی چون محمدتقی مجلسی، شیخ بهایی، میرداماد، میرفندرسکی، ملاصدرا، محقق کرکی و ... همه  از علما و فقهای آن دوره بودند که مدرسه‌ی علمیه‌ی اصفهان را تأسیس کرده و در آن به تدریس پرداختند، نه این که پیش از آن عالِم، دانشمند، فقیه، حجت الاسلام، مرجع، یا به تعبیر امروزی "روحانی" نبوده‌اند.

صفویه:

صفویه در سال 907 میلادی بر ایران حاکم شد، اما دانشمندان، علما و فقهای بسیاری پیش از صفویه، تدریس، تألیف و رساله داشتند که برخی از آثار آنان باقیست و هم چنان به عنوان منابع، مورد مطالعه، تحقیق و تدریس قرار می‌گیرد، مانند:

*- ابن ابی عقیل عمانی، حسن بن علی (متوفی ۳۴۰ قمری)

*- ابن قولویه، جعفر بن محمد (متوفی ۳۶۹ ق)

*- شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه قمی (متوفی ۳۸۱ قمری)

*- شیخ مفید، محمد بن محمد نعمان (متوفی ۴۱۳ قمری)

*- سید مرتضى، علی بن حسین (متوفی ۴۳۶ قمری)

*- شیخ طوسى، محمد بن حسن (متوفی ۴۶۰ ق)

*- سید بن طاووس (متوفی ۶۶۴ ق)

*- محقق اول، جعفر بن حسن (محقق حلی) (متوفی ۶۷۶ ق)

*- علاّمه حلّی، حسن بن یوسف (متوفی ۷۲۶ ق)

*- شهید اول، محمد بن مکی (مقتول ۷۸۶ ق)؛

... و شیخ بهایى، بهاءالدین محمد عاملی رحمة الله علیه، متوفی ۱۰۳۱ ق می‌باشد و قطعاً معارف اسلامی و احکام به ایشان وحی نشده بود، بلکه از علما و فقهای پیشین خود فرا گرفته بودند.

شیخ بهایی رحمة الله علیه:

نام ایشان، «بهاءالدین محمد عاملی» می‌باشد که نشان می‌دهد اهل "جبل عامل" بوده‌اند. بنابه دستخطی که از خود ایشان باقیمانده و در سال 955 در قزوین نوشته شده، وی در سیزده سالگی به ایران مهاجرت کرده است، هنگامی که فشار عثمانی بر شیعیان جبل عامل تشدید شد و شاه طهماسب صفوی طی نامه‌ای از پدر ایشان [عزالدین حسین عاملی] که از علما و فقهای مشهور بودند، دعوت کرد که به ایران بیایند و آنها نیز آمدند و چون  قزوین را شهر علم  یافتند، ابتدا همانجا سکنا گزیدند و به تدریس مشغول شدند.

مرحوم شیخ بهایی، نه یک رساله برای پادشاه صفوی، بلکه 95 تألیف دارند و برخی از محققان، تا 120تألیف ذکر کرده‌اند.

البته شیخ بهایی، به غیر از مقامات و تألیفات دینی، در شعر و ادب نیز استاد بود و آثار علمی و عمرانی فراوانی نیز به جای گذاشته است.

تقسیم بندی آب زاینده رود در سرتاسر شهر اصفهان و روستاها که امروزه به آن «مادی» می‌گویند، قبله نمای عجیب در مسجد امام اصفهان، منار جنبان، حمام شیخ بهایی و ... همه از آثار مهندسی و معماری وی می‌باشد.

تقدیم مخمسی از شیخ بهایی رحمة الله علیه:

تا کی به تمنای وصال تو یگانه

اشکم شود از هر مژه چون سیل روانه

خواهد به سر آید، شب هجران تو یا نه؟

ای تیر غمت را دل عشاق نشانه

جمعی به تو مشغول و تو غایب ز میانه

مشارکت و هم افزایی‌  - پرسش و نشانی لینک پاسخ، جهت ارسال به دوستان در فضای مجازی

پرسش:

پسر بازرگان در کلیپی گفته که "در تاریخ اسلام، چیزی به نام روحانیت وجود نداشته و اولین بار در دوران صفویه مطرح شده و اولین رساله نیز توسط شیخ بهایی، به سفارش شاه نوشته شده است»؟!

پاسخ (نشانی لینک):

 

http://www.x-shobhe.com/shobhe/10262.html

پیوستن و پیگیری در پیام‌رسان‌ها:

  

  

      

کلمات کلیدی:  تاریخی