امام كاظم علیه‌السلام برای جلوگیری از نفوذ افكار الحادی در اسلام مبین و پاسخگویی به نیازهای فكری و اعتقادی پیروان خود، محور فعالیت‌های خویش را بر كارهای فرهنگی متمركز كرد.

به گزارش هم اندیشی از منبع خبرگزاری فارس؛ در بیست و پنجم ماه رجب سال 183 هجری شمسی در زندان هارون‌الرشید بزرگ‌مردی جرعه شهادت را نوشید كه از سلسله راستین امامت و هدایت بود كه تاریخ كمتر كسی را با چنین وپژگی‌های شخصیتی سراغ دارد،‌ او كه با رشادتی بی‌نظیر، به استبداد زمانه‌اش «نه» گفت، ‌چرا كه از سلاله پاك حسین(ع) بود و زیر بار ظلم و جور نمی‌رفت و «هیهات منا الذلة» را به تمام معنا اجرا كرد.

نفوذ معنوی، فضیلت بی‌كران، شخصیت ممتاز و تقوای شگفت از صفات ویژه «موسی‌بن جعفر» بود كه موجبات تحقیر شخصیت پوشالی آنها را فراهم می‌كرد، عباسیان بد صفت كه نمی‌توانستند، وجود مبارك باب‌الحوائج را كه یكی از نمونه‌های با ارزش جانبازی و ایثار در راه پیشرفت آرمان‌های والای اسلامی بود، برتابند، این سوره مهر و صبر را به شهادت رساندند.

امام موسی كاظم علیه‌السلام كه پس از شهادت جانگداز امام صادق علیه‌السلام در سن 20 سالگی عهده‌دار وظیفه خطیر امامت و هدایت امت در یكی از بحرانی‌ترین دوران‌ها شد، در دوران 35 ساله امامت خود كه با اوج قدرت حكومت بنی‌عباس و هم‌زمان با چهار تن از حاكمان مستبد عباسی به‌نام‌های «منصور دوانیقی»، «مهدی عباسی»، «هادی عباسی» و «هارون الرشید» بود، با توجه به شرایط زمانی و حساسِ هر یك از آنها، وظیفه سنگین امامت و هدایت امت را به بهترین شكل ممكن انجام می‌دادند.

اگر چه با حوادث سهمگین و خونینی همچون واقعه «فخ» و شهادت مظلومانه گروهی از آل علی علیه‌السلام روبه‌رو شدند، ولی لحظه‌ای از وظیفه خطیر خود كوتاهی نكردند و تلاش خود را در تبلیغ دین اسلام و گسترش فرهنگ آن، تبیین و تشریح معارف و احكام الهی، پرورش شاگردان دینی و علمی در تمام عرصه‌ها، مبارزه با حاكمان جور و ستم و غاصبان خلافت، شكستن قدرت شیطانی آنها در میدان‌های مختلف، تربیت یاران مدیر و مدبر و خودساخته و نفوذ دادن آنان در مراكز حساس حكومتی تا مرز وزارت و استانداری برای خنثی‌سازی نقشه‌های مخرب بنی عباس و كمك به مظلومان و محرومان، دفاع از حریم شیعیان به نحو احسن انجام می‌دادند.

این در حالی است كه امام به گونه‌ای عمل می‌كرد كه دستگاه مستبد بنی‌عباس هیچ‌گاه نتوانست به سرنخی از اقدامات امام علیه السلام توسط جاسوسان خود دست یابد و امام در همه زمینه‌ها موفق و كارآمد به پیش می‌رفت و در اوج اقتدار معنوی و اجتماعی قرار داشت، به گونه‌ای كه نگاه كل جهان اسلام متوجّه ایشان بود.

 

  * فعالیت‌های سیاسی امام كاظم(ع)

 

شرایط سیاسی دوران امامت امام كاظم علیه‌السلام یكی از سخت‌ترین دوران سیاسی امامان معصوم بود، چرا كه دو تن از مقتدرترین سلاطین بنی عباس (منصور و هارون) و دو تن از جبارترین آنان (مهدی و هادی) آن زمان حكومت می‌كردند، ویژگی دیگر پراكندگی و اختلافی بود كه در میان نیروهای خودی بر سر مسأله امامت پدید آمده بود، ادعای امامت دروغین برادر بزرگ‌ترش، «عبدالله افطح» بود كه گروهی را به دنبال خود كشید و فرقه «فطحیه» به همین ترتیب شكل گرفت، هر چند كه با برخورد روشنگرانه‌ی امام، عبدالله با شكست روبرو شد و یا روبرو شدن با فرقه‌هایی دیگر نظیر «اسماعیلیه» و «ناووسیه».

 

  * فعالیت‌های فرهنگی امام كاظم(ع)

 

امام كاظم علیه السلام با توجه به شرایط سیاسی حكام بنی‌عباس صلاح ندید، دست به اقدام سیاسی حاد بزند و آشكارا با آنها به ستیز برخیزد؛ با اولویت قرار دادن رهبری و ارشاد علمی و فكری دانشگاه جعفری، فرهنگ گسترده اسلامی را با آرا و نظریات خود پربارتر ساخت.

پیگیری نهضت فرهنگی در آن شرایط نسبت به دیگر اقدام‌ها از چند جهت، اولویت و فوریت داشت؛ كار عظیم و عمیق فرهنگی كه امام سجاد و امام باقر علیهاالسلام شروع كرده بودند و امام صادق علیه‌السلام در حوزه گسترده‌تری مطرح كرده بود، رها كردن این حركت از سوی امام كاظم علیه‌السلام و امامان پس از آن حضرت موجب هدر رفتن تلاش‌های امامان پیشین می‌شد.

در آن شرایط، خطر نفوذ فرهنگ‌های بیگانه در قلمرو فرهنگ اسلام ناب، خطری جدی و ویرانگر اصول و مبانی اعتقادی امت مسلمان بود. امام كاظم علیه‌السلام برای جلوگیری از نفوذ افكار الحادی در حوزه فرهنگی اسلام و پاسخگویی به نیازهای فكری و اعتقادی پیروان خود، محور فعالیت‌های خویش را بر روی كارهای فرهنگی متمركز كرد، امام هفتم با احاطه گسترده به اصول و مبانی مكتب و آگاهی از نیازمندی‌های جامعه، مجموعه ارزشمندی از احكام و معارف اسلامی در زمینه‌های مختلف را از خود به یادگار گذاشته است.

سرانجام هارون الرشید كه پس از اعمال ترفندهای گوناگون نتوانست بر امام پیروز شود و حتی در ترور شخصیتی امام نیز موفق بیرون نیامد، به شهادت حضرت توسط خرمای زهرآلود مبادرت كرد، در این زمان دستگاه حكومتی هارون‌الرشید سعی فراوانی برای مخفی نگه‌داشتن شهادت امام كاظم علیه‌السلام انجام دادند، تلاش گسترده‌ای كه برای عادی جلوه‌دادن مرگ حضرت، نشانه از جایگاه رفیع اجتماعی امام داشت.

کلمات کلیدی:  یادداشت