امام خمینی، رحمة الله علیه:  ‏

... ‏خداوند تبارک و تعالی چون به بندگانش عنایت داشته، به آنان عقل داده؛‏‎ ‎‏نیروی تهذیب و تزکیه عنایت فرموده؛ انبیا و اولیا فرستاده تا هدایت شوند‏‎ ‎‏و خود را اصلاح نمایند و دچار عذاب الیم جهنم نگردند؛ و اگر این‏‎ ‎‏پیش‌گیری‌ها مایه‌ی تنبه و تهذیب انسان نگردید، خدای مهربان از راه‌های‏‎ ‎ ‏دیگر او را متنبه می‌سازد؟ با گرفتاری‌های گوناگون، ابتلائات، فقر، مرض،‏‎ ‎‏آنان را متوجه می‌نماید. مانند یک طبیب حاذق، یک پرستار ماهر و‏‎ ‎‏مهربان می‌کوشد که این بشر مریض را از بیماری‌های خطرناک روحی علاج‏‎ ‎‏بخشد.

اگر بنده مورد عنایت حق باشد، این ابتلائات برایش پیش می‌آید تا‏‎ ‎‏بر اثر آن به حق تعالی توجه پیدا کند و مهذب گردد. راه همین است و غیر‏‎ ‎‏از این راهی نیست؛ ولی انسان باید با پای خویش این راه را بپیماید تا‏‎ ‎‏نتیجه بگیرد؛ و اگر از این راه هم نتیجه‌ای به دست نیامد و بشر گمراه‏‎ ‎‏معالجه نشد و استحقاق نعمت‌های بهشتی را نیافت، در موقع نزع و جان‏‎ ‎‏دادن، فشارهایی بر او وارد می‌کند؛ بلکه برگردد و متوجه شود. باز هم اگر‏‎ ‎‏اثر نبخشید، در قبر و عالم برزخ و در عقبات هولناک بعد از آن، فشارها و‏‎ ‎‏عذابهایی وارد می‌آورد تا پاک و منزه گردد و به جهنم نرود.

تمام اینها‏‎ ‎‏عنایاتی است از جانب حق تعالی که از جهنمی شدن انسان جلوگیری‏‎ ‎‏نماید. اگر با تمام این عنایات و توجهات حقه‌ی باری تعالی معالجه نشد‏‎ ‎‏چطور؟ ناچار نوبت آخرین علاج که همانا داغ کردن است می‌رسد. چه‏‎ ‎‏بسا که انسان، مهذب و اصلاح نشود و این معالجات مؤثر واقع نگردد، و‏‎ ‎‏محتاج باشد که خداوند کریم مهربان بنده‌ی خود را به آتش اصلاح کند؛‏‎ ‎‏همانند طلایی که باید در آتش، خالص و پاک گردد.‏

در ذیل آیه شریفۀ: ‏‏لابِثینَ فیها اَحْقابٰا ‏‎[1] ‎‏ روایت شده که این «حُقْب» برای‏‎ ‎‏اهل هدایت و کسانی است که اصل ایمان‌شان محفوظ باشد [2]. برای من و‏‎ ‎‏جنابعالی است اگر مؤمن باشیم. هر حُقْبش چند هزار سال است خدا‏ ‏می‌داند!

مبادا کار به جایی برسد که دیگر این علاج‌ها مفید و مؤثر واقع‏‎ ‎‏نگردد و برای استحقاق و لیاقت نعیم مقیم به آخرین دوا نیاز باشد، و لازم‏‎ ‎‏شود که خدای نخواسته انسان مدتی در جهنم برود و در آتش بسوزد تا از‏‎ ‎‏رذایل اخلاقی، آلودگی‌های روحی و صفات خبیث شیطانی پاک گردد،‏‎ ‎‏لیاقت و استعداد بهره مندی از ‏‏جَنّاتٍ تَجْری مِن تَحتها الاَنهارُ ‏‎[3] را بیابد!

این‏‎ ‎‏تازه مربوط به آن دسته از بندگانی است که دامنه‌ی گناه و معصیت آنان تا آن‏‎ ‎‏درجه گسترده نشده باشد که رحمت و عنایت حق تعالی از آنان بکلی‏‎ ‎‏سلب گردد، و هنوز لیاقت ذاتی برای بهشت رفتن داشته باشند.

خدا نکند‏‎ ‎‏که انسان بر اثر کثرت معاصی، از درگاه حضرت باری تعالی رانده و مردود‏‎ ‎‏گردد و از رحمت الهی محروم شود، که جز خلود در آتش جهنم، راه‏‎ ‎‏دیگری نخواهد داشت.

بترسید از اینکه خدای نخواسته از رحمت و‏‎ ‎‏عنایت الهی محروم گردید و مورد خشم و غضب و عذاب او واقع شوید.‏‎ ‎‏مبادا اعمال شما، کردار و گفتار شما، طوری باشد که توفیقات را از شما‏‎ ‎‏سلب کند و جز خلود در نار برای شما راهی نباشد.

شما الآن یک سنگ‏‎ ‎‏گرم را نمی‌توانید دقیقه‌ای میان کف دست نگه دارید؛ از آتش جهنم‏‎ ‎‏بپرهیزید. این آتش‌ها را از حوزه‌ها، از جامعه‌ی روحانیت، بیرون بریزید. این‏‎ ‎‏اختلافها، نفاق‌ها را از قلب خود دور کنید. با خلق خدا حسن سلوک داشته،‏‎ ‎‏نیکو معاشرت کنید؛ و با نظر عطوفت و مهربانی به آنان بنگرید. البته با‏‎ ‎‏گناهکار به خاطر عصیان و طغیانش خوب نباشید و کار زشت و نادرست‏‎ ‎‏او را به رخش بکشید و او را از آن نهی کنید؛ ولی از هرج و مرج، آشوب و‏‎ ‎‏بلوا خود را برحذر دارید.

با بندگان خوب و صالح خدا نیکی کنید. آنان را‏‎ ‎‏که عالمند به خاطر علم‌شان، کسانی را که در صراط هدایتند به خاطر‏‎ ‎‏اعمال نیک‌شان و آنان را که جاهل و نادانند چون بندگان خدایند، احترام‏ ‏نمایید؛ خوش رفتاری کنید؛ مهربان باشید؛ صداقت و  برادری داشته‏‎ ‎‏باشید. مهذب شوید. شما می‌خواهید جامعه‌ای را تهذیب و ارشاد کنید،‏‎ ‎‏کسی که نتواند خود را اصلاح و اداره کند چگونه می‌خواهد و می‌تواند‏‎ ‎‏دیگران را راهنمایی و اداره نماید؟!

نکته: آن چه ایشان در باب تهذیب و جهاد اکبر فرمودند، نسبت به تمامی اشخاص و اقشار جامعه صادق است، اما بدیهی است که حوزویان و سپس دانشگاهیان و مسئولان، مقدم هستند.

 

پاورقی:

1- سوره النبأ، 23 – حقب یعنی درنگ طولانی مدت

2- از امام باقر علیه السلام درباره‌ی آیه‌ی [مدت‌ها در آن درنگ می‌کنند] پرسیدند و ایشان فرمودند: «این در مورد کسانی است که از آتش خارج می‌شوند» - مجمع البیان، ج 10، ص 424، ذیل آیه.

3- آل عمران، 195 و آیاتی دیگر

 

منبع:

کتاب مبارزه با نفس (یا جهاد اکبر)، ص 20 تا 23

 

کلمات کلیدی:  در محضر استاد