آیت الله جوادی آملی:

معنای صلوات بر آن حضرت این است كه: خدایا رحمتت را بر پیامبر و آل او نازل ‏فرما. وقتی رحمت بر حضرت نازل شد به دیگران هم می‌رسد چون او مجرای فیض است ‏و اگر بخواهد خیری به دیگران برسد باید به عنوان رحمت خاصه، نخست بر حضرت نازل ‏شود و سپس به دیگران برسد ‎.‎

علی‌(علیه السّلام) می‌فرماید: دعا یا حاجت خود را محفوف (در بر گرفته و ‏پیچیده) به صلوات بر رسول خدا كنید؛ زیرا صلوات بر حضرت دعایی مستجاب است و ‏چون به همراه صلوات حاجت خود را خواسته‌اید، خدای سبحان چنین نیست كه یكی از ‏دو حاجت را بر آورد و دیگری را رد كند. (١)

امام سجاد(علیه السّلام) در صحیفه سجادیه، روش دعا كردن و حاجت خواستن را ‏به ما می‌آموزد؛ در بسیاری از فقرات ادعیه آن حضرت، صلوات به چشم می‌خورد، هر ‏مطلبی را كه از خدا می‌خواهد قبل یا بعدش صلوات است، چون خدا در پرتو صلوات ‏دعای همراه آن را نیز مستجاب می‌كند‎.‎

صلواتی را كه خدا و فرشتگان بر پیامبر می‌فرستند بر مؤمنان نیز می‌فرستند! ‏مؤمن، به جایی می‌رسد كه خدای سبحان و فرشتگان بر او صلوات می‌فرستند! در ‏صوره احزاب هر دو مسئله بازگو شده است، یعنی هم صلوات خدا و ملائكه بر پیامبر و ‏هم صلوات خدا و فرشتگان بر مؤمنان.‏

صلوات خدا، كه صفت فعل اوست همان نورانی كردن است، قول خدا همان فعل ‏خداست، وقتی توفیقی نصیب انسان شد كه در فضای دلش تاریكی احساس نكرد بلكه ‏نورانیتی دید معلوم می‌شود صلوات الهی و فرشتگان نصیب او شده است.

خدای متعال ‏در تجلیل از پیامبر می‌فرماید: "إنّ اللّهَ وَمَلائِكَتَهُ یصَلّونَ عَلَی النّبِی…" (٢)؛‏‎ ‎وقتی خدا ‏بخواهد بر پیامبر عظیم الشأن صلوات بفرستد همه فرشتگان را همراه خود ذكر می‌كند ‏مثل این‌كه وقتی مهمان عزیزی وارد شهری می‌شود و شخصیتی بخواهد از او به نحو ‏احسن تجلیل كند با همه دوستان و آشنایانش به دیدار او می‌روند.‏

لیكن خدای متعال در تجلیل از مؤمنان و صلوات بر آنان، می‌فرماید: "هُوَ الّذی ‏یصَلّی عَلَیكُمْ وَمَلائِكَتَهُ لِیخْرِجَكُمْ مِنَ الظُلَماتِ الی النّورِ" (٣)؛ یعنی خدا جدا و فرشتگان ‏جدا بر مؤمنان درود می‌فرستند. تفاوت دیگر در این است كه درباره‎ ‎پیامبر نفرمود كه ما ‏بر او صلوات می‌فرستیم تا او را از ظلمت‌ها خارج و به نور برسانیم؛ زیرا او خود نور است ‏و مصداق كامل "وَجَعَلْنا لَهُ نُوراً یمْشی بِهِ فِی النّاسِ".(٤) ولی درباره مؤمنان می‌فرماید: ‏خداوند بر شما درود می‌فرستد و فرشتگان نیز، تا شما را از ظلمت‌ها به نور خارج كنند؛ ‏معلوم می‌شود صلوات خدا یعنی نورانی كردن و اگر این فیض قطع شود و خداوند بر ‏كسی درود نفرستد در ظلمت خواهد ماند.‏

باید خود را با این معیار بسنجیم كه اگر توفیق اطاعت و انجام تكالیف شرعی ‏نصیب ما شد و از احكام و آداب عبادات كم و بیش به حكمت آنها ره یافتیم، ‎بدانیم كه ‏صلوات خدا و فرشتگان نصیب ما شده است و گرنه لغزش داشتیم و گرفتار گناه ‏شده‌ایم. وقتی مؤمن از این راه نورانی شد هم راه خود را می‌بیند و هم می‌تواند راهبر ‏باشد و به دیگران راه را نشان دهد.

علی ‌(علیه السّلام) می‌فرماید: «لَیسَ فِی البَرْقِ ‏الخاطِفِ مُسْتَمْتِعٌ لِمَنْ یخُوضُ فِى الظُلْمَةِ»(٥)؛ انسانی كه در تاریكی فرو رفته، و ‏مسافری كه در شب تاریك ره گم كرده برای او رعد و برق لحظه‌ای مفید نخواهد بود، او ‏با یك لحظه برق آسمانی راهی به جایی نمی‌برد. انسان دنیا زده هم مانند گرفتاری ‏است كه در تاریكی فرو رفته باشد برای چنین شخصی اگر گاهی نوری در دلش جهید و ‏خاموش شد چندان مفید نیست.‏

ذیل آیه‎ "‎وَما تَشاؤوُنَ إلاّ اَنْ یشاءَ اللّهُ" (٦) روایتی شریف از معصوم‌(علیه السّلام) ‏نقل شده كه فرمود: «بَلْ قُلوُبُنا اَوْعِیةٌ لِمَشِیةِ اللّه» (٧)؛ دلهای ما ظرف اراده خداست، ‏خدای سبحان اگر بخواهد در جهان، كار مشخصی انجام دهد با اراده انجام می‌دهد و ‏اراده‎ ‎خدا صفت فعل و زاید بر ذات اوست و در موجودی ممكن و مظهر ظهور می‌كند، آن ‏مظهر قلب معصوم اولیای الهی است‎.‎

لذا مرحوم استاد علامه طباطبایی‌(قدّس‌سرّه) می‌فرمودند: معنای صلوات بر محمد ‏و آل محمّد‌(علیهم‌السلام) این كه خدایا رحمتت را بر آنان فرو فرست كه از آنان به ما ‏برسد، اگر بخواهد رحمتی ببارد ابتدا بر این خاندان می‌بارد و سپس به دیگران می‌رسد ‏لذا طلب رحمت كردن مستلزم اجابت دعا است.‏

مرحوم سید حیدر آملی این سخن بلند را نقل می‌كند و به محقّق طوسی هم ‏منسوب است كه درباره حضرت ولی عصر‌ (ارواحنا فداه) گفته می‌شود: «بِیمْنِهِ رُزِقَ ‏الوَری وَبِوُجودِهِ ثَبَتتِ الأرْضِ وَالسماء»(٨) - به یمن وجود امام عصر‌(عجل‌ للّه تعالی فرجه ‏الشریف) جهانیان روزی می‌خورند و به پاس وجود آن حضرت آسمان و زمین برجاست. ‏پس همه بركات از این خانواده به سایرین می‌رسد.‏

‏…………………………………………………………………………‏
‏(١) نهج البلاغه، حكمت ٣٦١.‏

‏(٢) سوره‎ ‎احزاب، آیه‎ ٥٦.‎

‏(٣) سوره‎ ‎احزاب، آیه‎ ٤٣.‎

‏(٤) سوره انعام، آیه ١٢٢.‏

‏(٥) نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج ٢٠، ص ٤٣٥، ملحقات حكمت ١٦٥.‏

‏(٦) سوره‎ ‎انسان، آیه‎ ٣٠.‎

‏(٧) بحار، ج ٢٥، ص ٣٣٦.‏

‏(٨) مفاتیح الجنان، دعای عدیله.‏

منبع : سایت حضرت آیت الله جوادی آملی

 

 

کلمات کلیدی:  در محضر استاد   دعا   ذکر