:  نه فقط بارش باران یا سایر نزولات آسمانی، بلکه همه‌ی امور تحت قوانینی است که انسان به وسیله رشد علمی به برخی از قوانین طبیعی آن دست یافته است و از بسیاری قوانین طبیعی و غیر طبیعی دیگر نیز هنوز بی‌اطلاع و غافل است.

قحطی، خشک‌سالی، زلزله، سیل  و سایر اموری که آن را حوادث طبیعی و یا در صورت ضرر رساندن بلای طبیعی می‌‌خوانیم و هم چنین: فقر، بیماری، بدهکاری، گرفتاری و ... نیز مانند حوادث طبیعی، محکوم قوانین «علّی» (علت و معلول) و تیز تأثیر و تأثر هستند. پس، اگر تأثیر دعا در تغییر یکی از قوانین مؤثر نباشد، در تغییر مابقی نیز مؤثر نخواهد بود و اگر دعا، صدقه، نذر و ... می‌توانند در گشایش، سلامتی، بسط رزق و ... مؤثر باشند، در بارش باران نیز می‌توانند مؤثر باشند.

باید دقت شود که اولاً ما به همه‌ی قوانین و علت‌های بارش باران یا ... واقف نیستیم، لذا اگر در زمان خشک‌سالی به سبب نماز و دعا بارانی ببارد، گمان می‌کنیم که لابد قوانین تغییر یافته است؟! در حالی که چنین نیست، قوانین خلقت تغییر نمی‌یابد، بلکه علل دیگری [مثل وزش باد، آوردن ابرهای باردار و ... که همه در اختیار خداست] جایگزین علل خشک‌سالی می‌گردد و طبق همان قوانین خلقت باران می‌باشد. لذا هم چنان که کفر و معصیت می‌تواند علل برکت را از بین برده و اسباب قحطی، خشک‌سالی، گرفتاری، بیماری و ... را  فراهم نماید، دعا و نماز و توبه و ... نیز می‌تواند علل سوء را از میان بردارد. و گرنه حتی توبه نیز اثری نداشت.

بی تردید اگر دعا (البته نه لب زدن و ورد خواندن، بلکه واقعاً از خدا خواستن) در تغییر شرایط مادی و معنوی، روحی و طبیعی و ... مؤثر نبود، حق تعالی امر به دعا برای خواسته‌ها و امیدها و یا ترس از نگرانی‌ها و ناخوشایندی‌ها نمی‌نمود و وعده‌ی استجابت را نیز نمی‌داد. و حال آن که فرمود:

«وَ لا تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ بَعْدَ إِصْلاحِها وَ ادْعُوهُ خَوْفاً وَ طَمَعاً إِنَّ رَحْمَتَ اللَّهِ قَريبٌ مِنَ الْمُحْسِنينَ» (الأعراف، 56)

ترجمه: و در زمين پس از اصلاح آن فساد نيانگيزيد و او را از روى بيم و اميد بخوانيد چون رحمت خدا به نيكوكاران نزديك است‏.

«وَ قالَ رَبُّكُمُ ادْعُوني‏ أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبادَتي‏ سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرينَ» (غافر، 60)

ترجمه: پروردگارتان اين دعوت را كرد كه مرا بخوانيد تا استجابت كنم بدرستى كسانى كه از عبادت من استكبار مى‏ورزند به زودى با كمال ذلت داخل جهنم خواهند شد.

دقت شود که نفی دعا و تأثیر آن در تغییر عوامل، علت‌ها و شرایط، به مثابه‌ی طبیعت‌گرایی و بالتبع جبر گرایی خواهد بود و موجب نومیدی و بی‌توکلی انسان نیز می‌گردد.

کلمات کلیدی:  گوناگون   دعا   نماز