پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات (ایکس – شبهه): این بیان، در نامه‌ی توصیه‌های امیرالمؤمنین علیه السلام به فرزندشان (امام حسن مجتبی علیه السلام و یا محمد حنفیه) آمده که در نهج البلاغه، نامه 31 نیز درج شده است.

«اطْرَحْ عَنْكَ وَارِدَاتِ الْهُمُومِ بِعَزَائِمِ الصَّبْرِ وَ حُسْنِ الْيَقِينِ»

ترجمه: اندوهایی را که بر تو وارد می‌شوند، با صبراستوار و یقین نیکو از خود دور ساز.

و مشابه همین معنا را در بیانات دیگر دارند، مانند: «نِعْمَ طارِدُ الهُمومِ اليَقينُ – بهترین زداینده‌ی اندوه، یقین است / بحار الأنوار: 77/211/1»

یقین

ابتدا بدانیم که "یقین" یعنی چه و چه حالتی در انسان را "یقین" می‌گویند؟ و سپس بدانیم که کدام یقین و یقین به چه، یقین نیکوست و سبب زدودن اندوه می‌گردد؟! آیا اگر یقین حاصل شود که در شهری زلزله آمده و تلفات و خسارات سنگینی ببار آورده، اندوه وارد می‌شود و یا زدوده می‌گردد؟! پس مقصود از "یقین نیکو"، یقین‌هایی است که روح را تقویت کرده و مستحکم می‌نماید.

"یقین"، یک باور جزمی است که طبق روایات و نیز تعاریف فلسفی، از "علم و تقوا" بالاتر است.

"علم" یا دانش، چیزیست که دارنده‌ی آن، احتمال خلافش را نمی‌دهد؛ اما "یقین" چیزیست که اصلاً احتمال خلاف ندارد.

البته مراتب یقین نیز متفاوت است. در مراتب معنوی یقین، روایت شده که: حضرت جبریل امین، بر رسول الله صلوات الله علیه و آله نازل شدند و عرض نمودند: «از جانب خداوند متعال، هدیه‌ای برای شما آورده‌ام ...، و آن صبر و بهتر از آن است»؛ پرسیدند: «بهتر از صبر چیست؟»، جبرئیل پاسخ داد: «الیَقیِن». ایشان پرسیدند که تفسیر این یقین چیست؟ و او پاسخ داد: «المُوقِن یَعمَلُ لِلّه کَأَنَّهُ یَراهُ فَاِن لَم یَکُن یَری الله فَاِنَّ اللهَ یَراه» می‌گوید: کسی که یقین دارد، آن چنان برای خدا عمل انجام می‌کند که گویی خدا را می‌بیند و اگر خدا را هم نبیند، خدا که او را می‌بیند!‌»

البته این مراتب، با آن مراتب ذهنی که ما از یقین داریم و در هر موردی می‌توانیم به کار ببریم، متفاوت است؛ یقین در مراتب ذهنی، یعنی باور و اطمینان جزمی که احتمال خلاف ندارد.

●- این "یقین معنوی"، یک مرتبه‌ی والای کمالی می‌باشد که هر کسی به آن نمی‌رسد، چنان که امام رضا علیه السلام فرمودند: «وَ لَمْ یُقْسَمْ بَیْنَ الْعِبَادِ شَیْ‏ءٌ أَقَلُّ مِنَ الْیَقِین – و چیزی کمتر از یقین، بین بندگان تقسیم نشده است / اصول کافی، ج 2، ص‌ 52»

ما، نسبت به مباحث بسیاری از اسلام و قرآن کریم و احادیث، "علم" کسب می‌کنیم، برخی به مرحله‌ی ایمان نیز می‌رسند، اما همگان به "یقین" و درجات بالای آن نمی‌رسند. بی‌تردید اگر یقین بیاوریم و نیز به یقین‌های خود توجه نماییم، اندوه‌ها از قلب‌ها بیرون می‌رود.

نیکویی یقین

"حُسْنِ الْيَقِينِ" را می‌توان به دو معنا درک نمود، یکی "نیکویی یقین"، و دیگری "یقین نیکو"، که هر دو درست و اشاره به یک اصل است.

"یقین" اگر درست و صحیح باشد، خودش نیکوست، چرا که در مقابل تردید، شک و شبهه قرار دارد. آیا آدمی نسبت به امری شک و تردید داشته باشد نیکوست، یا نسبت به آن یقین داشته باشد؟! فرض کنید که فرزندی به سفر دور دستی رفته و مدتی است که ارتباطش با پدر و مادرش قطع شده است؟ حال اگر یقین داشته باشد که هر دو زنده و سالم هستند بهتر است، یا تردید و شک داشته باشد؟!

چقدر تفاوت است بین دو خداپرستی که یکی نسبت به رحمت، مغفرت، جود و کرم الهی، یقین دارد و دیگری شک و تردید و شبهه دارد؟! چقدر فرق است بین کسی که به وحیانیت قرآن کریم  و یا معاد یقین دارد، با کسی که شک و تردید دارد؟ لذا می‌فرماید وقتی حکمت و کتاب الهی به صورت تفصیلی نازل شد، دیگر جایی برای تردید نمی‌ماند:

«أَفَغَيْرَ اللَّهِ أَبْتَغِي حَكَمًا وَهُوَ الَّذِي أَنْزَلَ إِلَيْكُمُ الْكِتَابَ مُفَصَّلًا وَالَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَعْلَمُونَ أَنَّهُ مُنَزَّلٌ مِنْ رَبِّكَ بِالْحَقِّ فَلَا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُمْتَرِينَ» (الأنعام، 114)

ترجمه: آیا غیر خدا را به داوری طلبم؟! در حالی که اوست که این کتاب آسمانی را، که همه چیز در آن آمده، به سوی شما فرستاده است؛ و کسانی که به آنها کتاب آسمانی داده‌ایم می‌دانند این کتاب، بحق از طرف پروردگارت نازل شده؛ بنابر این از تردیدکنندگان مباش!

یقین نیکو

"حُسْنِ الْيَقِينِ" معنی "یقین نیکو" نیز دارد. اما آیا یقین غیر نیکو هم داریم؟!

بله. "یقین نیکو" از "حُسن ظنّ" و یقین بد نیز از "سوء ظنّ" است، حال خواه به خداوند سبحان باشد و خواه نسبت به خود و یا دیگران.

برخی از خداوند منّان گرفته، تا خودشان و دیگران، آنقدر بدبین هستند که در این بدبینی به یقین نیز می‌رسند! خب، این یک "یقین بد" تلقی می‌شود. اما آیا اگر کسی یقین کند که دوست، دوست است و دشمن نیز دشمن است، یقین خوب است و یا یقین بد؟!

حدیث مورد بحث

فرمود: «اندوهایی را که به تو وارد می‌شوند، با صبراستوار و یقین نیکو از خود دور ساز». پس در این فراز، تصریح شده که تقدم با "صبر" است و "صبر" یعنی "ایستادگی و پایداری، با تحمل مشکلات و اذیت‌هایش". اگر صبر نباشد، حتی تفکر و تعقل نیز از بین می‌رود، چه رسد به اسلام، ایمان و یقین.

اما بعد به "حُسْنِ الْيَقِينِ" ارجاع می‌دهد و مانند بیان یک قانون علّی و معلولی، می‌فرماید که این "صبر و یقین نیکو"، اندوه را از بین می‌برد.

دقت کنیم که هم "غم و اندوه و حزن" کار قلب است و هم "تردید یا یقین". بدن انسان، نه نسبت به چیزی شک نمی‌کند و نه از چیزی خوشحال می‌شود و نه چیزی آن را اندوهگین می‌سازد.

بله، بدن آدمی ابزار روح (قلب) اوست، پس با هر خوشحالی یا ناراحتی، فعل و انفعالات فیزیکی و شیمیایی در بدن، سلسله اعصاب، مغز، خون و ... رخ می‌دهد، اما خوشحال یا ناراحت نمی‌شود. درست مانند یک خودرو یا فرمان آنست که برایش فرقی ندارد راننده آن را به راست بپیچاند یا به چپ؟ و با این چرخش از مانعی عبور کند و یا به دره‌ای سقوط نماید.

بنابراین، داروی غم و اندوهی که از گرفتاری‌ها، ناخوشایندی‌ها، نگرانی‌ها و از دست دادن‌ها به قلب (روح) وارد می‌شود؛ "یقین نیکو" می‌باشد.

●- آیا یقین نموده‌ای که خداوند متعال "خیر محض" است و از او شرّ صادر نمی‌گردد، پس هیچ بدی برای بندگانش نمی‌خواهد؟!

●- آیا یقین نموده‌ای که او رحمان، رحیم، غفور، شکور، جواد، کریم ... و نزدیک، سمیع و بصیر است؟!

●- آیا یقین نموده‌ای که دنیا عالَم فنا و گذر است و معادی پایدار و زندگی اخروی پیش روست؟!

●- آیا یقین نموده‌ای که محبت او به بندگانش، بیش از محبت شما به آنهاست؟!

یک حکایت

دوستی فرزندش را در یک ماجرای بسیار معنوی از دست داده بود. او می‌گفت: یک روز قرآن کریم را برداشتم و گفتم: «خدایا! می‌دانم که رجوع اینگونه به قرآن مجید، زیاد هم درست نیست، اما دلم گرفته، به من چیزی بگو که هم خبری از او باشد و هم آرامشی برای دل من»! گفت: باورم نمی‌شود که در چهار کلمه، پاسخم را دادند: «أَلَيْسَ اللَّهُ بِكَافٍ عَبْدَهُ – آیا خداوند برای بنده‌اش کافی نیست / الزّمر، 36»، یعنی هم خدای او منم، و هم خدای تو من هستم، و من برای بنده‌ام کفایت کننده می‌باشم!

اندوه مرگ خویشان

شاید هیچ اندوهی، سنگین‌تر از مرگ خویشان نباشد؛ چرا که "مرگ"، نه تنها پایان تمامی امیدهای دنیوی است، بلکه ارتباطات دنیوی را نیز به صورت کامل قطع می‌کند. اما "یقین"، این اندوه را نیز می‌زداید [نه این که عاطفه را از بین می‌برد و آدمی را بی‌خیال و بی‌تفاوت می‌نماید].

●- آیا یقین داری که مرگ حق است و همگان می‌میرند؟

●- آیا یقین داری که مرگ، پایان حیات نیست و همگان به برزخ و سپس عالَم آخرت منتقل می‌شوند؟

●- آیا یقین داری که مرگ، برای مؤمن سعادت و راحت جان است؟

●- آیا یقین داری که مرگ بازگشت، به سوی خداوند رحمان و رحیم است؟

●- آیا یقین داری که ارتباط تو با درگذشته، می‌تواند باقی بماند و به خیرات و مبرات و دعای تو نیاز دارد و از آن خوشحال می‌شود؟!

اینها همه همان "یقین‌های نیکو" می‌باشند که اندوه را دور می‌سازند.

مشارکت و هم افزایی‌ - پرسش و نشانی لینک پاسخ، جهت ارسال به دوستان در فضای مجازی

پرسش:

"یقین نیکو" به چه معناست که امیرالمؤمنین (ع) می‌فرمایند: «اِطْرَحْ عَنْکَ وَارِدَاتِ ...» اندوه‌هایی که بر تو وارد می‌شود را با صبر قاطع و یقین نیکو دور ساز .

پاسخ:

 

http://www.x-shobhe.com/shobhe/10091.html

پیوستن و پیگیری در پیام‌رسان‌ها:

  

  

        

کلمات کلیدی:  قرآن