پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات (ایکس – شبهه): متن  ترجمه حدیث به شرح زیر می‌باشد:

قال امیرالمؤمنین علیه السلام: «النَّاسُ أَعْدَاءُ مَا جَهِلُوا» - «مردم دشمنند نسبت به چیزی که به آن جاهل هستند» (نهج البلاغه، حکمت 172).

چرا «مَا جَهِلُوا» به «نمی‌شناسد» ترجمه شده است؟! و یا به "نمی‌داند" ترجمه می‌شود؟!

لازم است پیش از هر شرحی درباره‌ی فحوای این حدیث نورانی، به دو نکته‌ی مهم توجه شود:

یک – این قواعد و تمثیل‌ها، قاعده‌های کلی و استثناء ناپذیر نیستند؛ بلکه معیارهایی نوعی هستند. یعنی "معمولاً چنین است که آدمی با آن چه نسبت به آن جهل دارد، عداوت می‌ورزد».

دو – یکی از مشکلات اساسی ما در درک مفاهیم، معانی کلمات است، به ویژه اگر از زبانی به زبان دیگری ترجمه شود. ما معمولاً چند کلمه‌ی متفاوت را به یک معنا ترجمه می‌کنیم، که از جمله آنها "دانایی و خرد" می‌باشد.

دانایی و خرد:

"علم و عقل" با هم متفاوت هستند، عقل و قواعد و چارچوب‌هایش، فطری می‌باشند، اما این عقل به نور علم می‌بیند. پس اگر کسی عقل داشته باشد، ولی علم نداشته باشد، مانند شخص بینا در تاریکی است که هیچ نمی‌بیند؛ و اگر علم داشته باشد و عقل نداشته باشد، آن علم ابزاری برای بیراهه رفتن، فساد و ظلمش می‌شود!

بنابر این، فرق است بین "عقل = خرد" و "علم = دانایی"، پس ترجمه "جهل" به "نادانی"، همیشه درست نیست و یا دست کم کامل نمی‌باشد؛ اگر چه نادانی و بی‌خردی، بسیار به هم نزدیک هستند.

●- در قرآن کریم، به مطالب یا آیاتی اشاره شده که جنبه‌ی علمی آنها مورد توجه قرار داده شده است، حال خواه از زمین و آسمان باشد یا حقوق «وَتِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ يُبَيِّنُهَا لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ - و اينها حدود [احكام] الهى است كه آن را براى قومى كه مى‌دانند (اهل علم و دانش هستند) تبیین می‌نماید /  البقره، 230».

در آیات دیگری به "تعقل" تصریح نموده است: «إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ – همانا در این نشانه‌هایی هست، برای قومی که تعقل می‌کنند / النّحل، 67»

در آیات دیگری، به "تفکر" تذکر می‌دهد: «إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ – به درستی که در این نشانه‌هایی هست، برای مردمی که فکر می‌کنند / النّحل، 69».

و در آیاتی به ایمان اشاره دارد: «إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ – همانا در این نشانه‌هایی هست برای قومی که ایمان می‌آورند / النّمل، 86» و یا به یقین اشاره دارد: «قَدْ بَيَّنَّا الْآيَاتِ لِقَوْمٍ يُوقِنُونَ - ما نشانه‏‌ها[ى خود] را براى گروهى كه يقين دارند نيك روشن گردانيده‏‌ايم/ البقره، 118»

حالا آیا می‌توانیم "علم، عقل، فکر، ایمان و یقین" ...، همه به "دانستن" معنا کنیم و پیام را آن طور که باید دریافت نماییم؟!

«النَّاسُ أَعْدَاءُ مَا جَهِلُوا»

در این حدیث، سخن از "علم و دانش" نیست، بلکه از "جهل و بی‌خردی" می‌باشد.

*- ممکن است آدمی چیزی را که به آن علم ندارد، تکذیب و انکار کند، اما الزاماً با آن دشمنی نمی‌کند، مگر این که تکذیبش صبغه یا نتیجه‌ی دشمنی داشته باشد: «بَلْ كَذَّبُوا بِمَا لَمْ يُحِيطُوا بِعِلْمِهِ - بلكه چيزى را دروغ انگاشتند كه به علم آن احاطه نداشتند / یونس علیه السلام، 39»

پس تفاوت بسیاری است بین «وَمَا لَيْسَ لَهُمْ بِهِ عِلْمٌ – و به آن هیچ علمی ندارند»، با «أعداءُ مَا جَهِلُوا – دشمنند با چیزی که به آن جاهلند (بی‌خرد هستند و در آن تعقل نمی‌کنند».

الف – بدیهی است که اگر کسی چیزی را اصلاً نشناسد، نسبت به آن نه موضع دوستی دارد و نه دشمنی. مثل این است که به شما بگویند: «در ایران، چین یا یک کشور اروپایی، یک آدمی هست، حالا شما آن را دوست دارید و یا با آن دشمن هستید؟» پاسخ می‌دهید: «هیچ کدام»؛ یا بگویند: «یک نوع خوراکی هست، آیا شما آن را دوست دارید یا بدتان می‌آید؟»، می‌گویید: «تا نبینم، نشناسم و نچشم، هیچ کدام».

این شناخت (معرفت)، از سنخ و در وادی "علم" قرار می‌گیرد که نقطه مقابلش "نادانی" می‌باشد.

ب – اما گاه، دشمنی فقط به خاطر "جهالت – بی‌خردی – تعقل ننمودن" است، نه "نادانی"!گاه آدمی به رغم دانستنش دشمنی می‌ورزد و حتی چون می‌داند و می‌شناسد، دشمنی می‌ورزد، مانند دشمنی مؤمن، با ظالم، فاسد، دشمنان خدا و مردم و ... .

اما، اگر این دشمنی در برابر حق بود، حتماً از "جهالت – بی‌خردی" است، نه از نادانی. چنان که ابلیس لعین، هم خدا را خوب می‌شناخت و می‌شناسد، و هم به معاد شناخت و علم دارد، و برای همین از خداوند متعال مهلت خواست؛ اما به خاطر جهلش، دشمنی ورزید!

"بلعم باعور"، از مؤمنان مستجاب الدعوة بود که کافر شد – سامریِ گوساله‌ساز، از عرفای قوم حضرت موسی علیه السلام بود و کافر شد – معاویه لعنت الله علیه، به خوبی امیرالمؤمنین و امام حسن علیهما السلام را می‌شناخت و می‌دانست که حق با آنان است، اما دشمنی ورزید – امروز امریکا و انگلیس می‌دانند که ملت ایران، در مطالبه‌ی استقلال کشور خود، بر حق هستند، اما دشمنی می‌ورزند – هر ظالمی می‌داند که ظلم درست نیست و عدل خوب و حق است، اما دشمنی می‌ورزند ...؛ و این دشمنی‌ها، همه از "جهل = بی‌خردی" نشأت می‌گیرد، نه از نادانی. اگر چه جهل نیز خودش نوعی نادانی می‌باشد.

مشارکت و هم‌افزایی / پرسش و نشانی لینک پاسخ، جهت ارسال به دوستان در فضای مجازی

پرسش:

امام علی علیه السلام که می‌فرمایند: مردم دشمن چیزی هستند که نمی‌شناسند. یعنی چه‌؟ خوانده بودم که انسان اگر چیزی را نشناسد، نه دوستش دارد و نه دشمن؟

پاسخ (نشانی لینک):

http://www.x-shobhe.com/shobhe/10735.html

 

پیوستن و پیگیری در پیام‌رسان‌ها:

  

  

   

کلمات کلیدی:  قرآن