ایکس – شبهه / پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات: اول باید ثابت کنیم که بسیاری (نه معدود) از آیات قرآن کریم تکراری است، بعد علتش را جویا گردیم. حال این «بسیاری» در تکرار آیات کجاست؟

قرآن کریم نه کتابی کم محتواست و نه محیط زده. پس از 1400 سال هنوز دانشمندان و محققان از سرتاسر جهان در محتوای آن غور و غوص می‌کنند و مطالب جدیدی میآموزند و هنوز در محیط‌های غیر محیط نزول وحی، بیشتر مورد توجه و بهره‌برداری قرار گرفته و می‌گیرد. هنوز هیچ مکتبی نیامده که سخن حقش قبلاً در قرآن بیان نشده باشد و اصل ابطال سخن باطلش نیز بیان نشده باشد.

قرآن کریم، برای هدایت انسان به سوی رشد و کمال نازل شده است، لذا مخاطبش انسان است. پس در آن از معرفی حقایق عالم هستی بیان شده تا معرفی انسان به خودش و چه باید کردها و چه نباید کردهایش. و البته خیلی‌های دیگر نیز تعریف داد‌ه‌اند که اگر درست بود، همان بود که در قرآن به صورت جامع‌تر بیان شده بود؛ و خیلی‌ها نیز در شئون مختلف چه باید کرد و چه نباید کرد (قانون) وضع کرده‌اند که اگر درست بود، سابقه در احکام الهی دارد و اگر هم نداشت، درست نبوده است.

محیط قرآن کریم، نه محیط جغرافیایی است و نه محیط ملی و قومی و نژادی، و نه محیط زمانی، بلکه محیط انسان است تا وقتی هست. لذا فرمود: این کتابی است که در آن ذکر خودتان است و فرمود برای همه انسان‌هاست، اگر چه بسیاری به آن علم ندارند.

الف – در قرآن کریم تکرار محتوایی بدان معنا که ضد تبلیغ می‌کنند وجود ندارد، مگر آن که با ظاهر‌بینی مطالعه شود. به عنوان مثال بیشترین آیه تکراری « فَبِأَيِّ آلَاء رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ » در سوره الرّحمن می‌باشد که هر کدام به آیه‌ی قبل بر می‌گردد و تکرار نمی‌باشد. مثل آن که کسی به تهران بیاید و سیاحت کند و بعد بخواهد آن را برای دیگران تعریف کند. در باب وسعتش بگوید: تهران شهری بزرگ و جزو کلان‌ شهرهاست – در باب جمعیتش بگوید: تهران شهری با جمعیت چند میلیونی است – در مورد موقعیت جغرافیای‌اش بگوید: تهران شهری زیباست که از سه جهت بین دامنه‌های البرز قرار دارد – در مورد هوای آن بگوید: تهران شهری است دارای هوایی بسیار آلوده و ... – حال اگر کسی بگوید که این تکرار است، معلوم می‌شود که درست توجه نکرده است.

پس اگر در بیش از 30 آیه راجع به انسان سخن فرمود و در هر سخن به نکته‌ای اشاره داشت‌، نمی‌توان گفت که تکراری است.

اگر به تفاسیر مراجعه کنیم، متوجه می‌شویم که حتی آیه «بسم الله الرحمن الرحیم» که به عنوان سر فصل، تکرارش در آغاز هر سوره موجه و مقبول است نیز تکراری نیست، بلکه «بسم الله الرحمن الرحیم – الحمدلله»  متفاوت می‌شود با «بسم الله الرحمن الرحیم – قل هو الله».

ب – اما در عین حال قرآن کریم حاوی تکرار تذکراتی در خصوص برخی از مهمات است، هر چند که در هر تذکر به جلوه‌ای دیگر توجه داده شده است، یا از زاویه‌ی دیگری نگاه کرده است و یا معرفی دیگری انجام داده است. مثل این که مکرر به خالق بودن خدا، ربّ بودن خدا، رازق بودن خدا، سمیع و علیم و حکیم بودن خدا ... -  یا حقانیت قیامت، واقع شدن قیامت، بی‌تردید بودن قیامت، هولناکی قیامت ... – یا لجوج بودن انسان، عنود بودن انسان، حیوانیت انسان، آدمیت انسان، جایگاه رفیع انسان و ...، اشاره و تصریح کرده است.

این فرازهای که به ظاهر تکراری می‌آیند نیز ضمن معرفت‌افزایی، به خاطر فراموشکاری انسان است که از سویی اهل اُنس بستن فوری جدید و قطع انس قبلی است و از سویی دیگر دچار نسیان است که خیلی فوری می‌تواند مأنوس قبلی را فراموش کند. لذا بیداری او مستلزم این است که مرتب به او یادآوری شود تا در هیچ حالت و شرایطی دچار فراموشی نگردد.

 

 

کلمات کلیدی:  قرآن