پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات (ایکس – شبهه): از آنجا که ما مفاهیم را با "کلمات" اخذ و درک می‌نماییم و پیام و مقصود خود را نیز با کلمات به دیگران منتقل می‌نماییم، و قرآن کریم نیز "کلام الله" می‌باشد، باید روی معنا، مفهوم و مقصود کلمات، دقت لازم را بنماییم.

نه تنها بسیاری از پرسش‌‌ها و حتی شبهات، به خاطر ندانستن معنی درست کلمات، و بدتر از آن، جایگزین نمودن معنی غلط برای آنها می‌باشد، بلکه امروزه جنگ، جنگ کلمات است.

تذکرات، هدایت‌ها و روشنگری‌ها، همه با بیان و انتقال کلمات القا گردیده و صورت می‌پذیرند، و انحرافات نیز با همین کلمات انجام می‌پذیرد؛ و معجزه‌ی آخرین پیامبر و آخرین دین، آخرین شریعت و کتاب نیز در قالب کلمات [کلام الله] ارائه شده است.

بنابراین، در مقام پاسخ به پرسش «عبادات از دیدگاه قران چه جایگاهی دارد؟» لازم و ضروری است که ابتدا معنا و مفهوم کلمه‌ی "عبادت" را بدانیم و تا حدودی به یک معنی و درک مشترک برسیم.

ناگزیری از عبادت

همان‌طور که می‌دانیم، کلمه‌ی "عبادت"، که در فارسی به "پرستش = بندگی" ترجمه شده است، فقط به عبادت خداوند متعال اختصاص ندارد، بلکه به حالت بندگی نسبت به هر معبودی [از بندگی إله‌ها تا بت‌های گوناگون، از بندگی قدرت و ثروت، تا حتی بندگی "کلام و حرف" اطلاق می‌گردد. چنان که در آیات قرآن کریم، مکرر به بندگی هر چیز دیگری به غیر از خدا نیز "عبادت" گفته شده است، مانند:

«وَيَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ مَا لَا يَنْفَعُهُمْ وَلَا يَضُرُّهُمْ وَكَانَ الْكَافِرُ عَلَى رَبِّهِ ظَهِيرًا» (الفرقان، 55)

ترجمه: آنان جز خدا چیزهایی را می‌پرستند که نه به آنان سودی می‌رساند و نه زیانی؛ و کافران همیشه در برابر پروردگارشان (در طریق کفر) پشتیبان یکدیگرند.

«وَيَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ مَا لَا يَمْلِكُ لَهُمْ رِزْقًا مِنَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ شَيْئًا وَلَا يَسْتَطِيعُونَ» (النّحل، 73)

ترجمه: آنها غیر از خدا، موجوداتی را می‌پرستند که هیچ رزقی را برای آنان از آسمانها و زمین در اختیار ندارند؛ و توان این کار را نیز ندارند.

●- بنابراین، از آنجا که آدمی مخلوق است و نه خالق، و بالتبع فقیر است و نه غنی، مملوک و مربوب است و نه مالک و ربّ، پس معبود نیست، بلکه "عبد" است، بنده است و از این بندگی [که فطری می‌باشد] نیز گریزی ندارد. لذا در سوره‌ی الکافرون، تصریح شده که کفار نیز معبودها و عبادات خود را دارند.

معنی عبادت

"عبادت"، یک فعلی است که توسط "عبد"، جهت نزدیک شدن به معبود انجام می‌پذیرد، حال معبودش هر که می‌خواهد باشد و نوع این فعل و عبادتش هر چه می‌خواهد باشد؛ و البته عبادت باید با هدف، که رسیدن به معبود است، سنخیت و تناسب داشته باشد. "تواضع و خدمت به دیگران، متناسب با معبودی چون "قدرت" نیست – شرک و اطاعت نفس نیز متناسب با معبودی چون الله جلّ جلاله نمی‌باشد.

بنابراین، معنی مطلق "عبادت"، نماز، روزه، حج، جهاد، ذکر، تلاوت قرآن کریم و ... نمی‌باشد، بلکه اینها ملزومات عبادتِ آن معبود می‌باشند؛ چنان که بت‌پرست یا شهوت‌پرست نیز عبادت متناسب با معبود خود را دارد.

"معبود"، یعنی آن که مورد پرستش و بندگی واقع می‌شود و "عبادت"، یعنی فعل و افعالی که آدمی را به معبود خود مقرب می‌سازد.

"معبود"، همان هدف نهایی و غایت آمال هر کسی است، پس "عبادت"، همان تلاش برای رسیدن به هدف و غایت مورد نظر می‌باشد. حتی افکار و اراده‌ها نیز فعل هستند، پس عبادت محسوب می‌گردند، چنان که فرمود‌اند: «بالاترین عبادت، همان تفکر است».

"معبود"، یعنی هر آن کسی یا چیزی که انسان بدان "وابستگی (تعلق)" دارد و "إله" او می‌شود؛ پس "عبادت"، همان تلاش برای رسیدن به اهدافی است که ریشه در "تعلقات" دارد.

بنابراین، عبادت معبودی چون "من = منیّت"، همان تکبر و اطاعت از هواهای نفسانی است – عبادت معبودی چون شهوت، همان شهوت‌رانی و هرزه‌گی است - عبادت معبودی چون قدرت، همان ظلم، آدم‌کُشی، خیانت و فساد (تباهی) در زمین است - و عبادت معبودی چون ثروت، کلاهبرداری، ربا، رشوه، احتکار، فریب دیگران، سرقت و ... می‌باشد – و عبادت خداوند متعال، هدف گرفتن معاد و اطاعت از امر و نهی اوست.

جایگاه عبادت در قرآن مجید

بنابراین، صرف "عبادت"، بدون معلوم شدن "معبود"، نه در قرآن مجید و نه در هیچ موضع دیگری، جایگاه خاصی ندارد؛ مثل این است که بپرسند: «جایگاه معاملات، ارتباطات و ... چیست»؟ بلکه تعیّن و معلوم نمودن جایگاه عبادت وقتی میسر است که "معبود" مشخص و معلوم باشد.

خداوند متعال در قرآن کریم، هر گونه وابستگی (تعلق)، موضع‌گیری (اخلاق)، و گفتار و رفتار (عمل) را به دو دسته‌ی "حق و باطل" تقسیم نموده است، پس هر چه "حق" باشد، جایگاه والا و بقا دارد و هر چه "باطل" باشد، جایگاه پایین دارد و فانی می‌شود. چنان که می‌فرماید: عمل صالح مؤمن، او را به سعادت و فلاح می‌رساند، اما اعمال خوب کفار، حبط می‌شودن و از بین می‌روند، چرا که "معبود، هدف غایی، محبوب و متعلَق آنها، فانی است". و چنان که حتی در عبادات اسلامی، نماز خالصانه، ولو بسیار کوتاه و سریع، انسان را به معراج می‌برد و مقرب می‌سازد، از فحشا و منکر باز می‌دارد، صلاة سبب وصل به رحمت الهی می‌گردد؛ اما نماز ریایی، به لحاظ نماز بودنش حبط می‌شود [گویی هیچ نمازی نخوانده است] و به لحاظ ریایی بودنش، سبب عذاب می‌گردد.

جایگاه عبادت خداوند سبحان در قرآن کریم

بنابراین، پرسش درست این است که «جایگاه عبادت خداوند متعال در قرآن کریم، چگونه بیان شده است»؟ یعنی، معبود معین. در پاسخ این سؤال، سخن از بهشت و نعماتش نیست، بلکه می‌فرماید:

«وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ - و جن و انس را نيافريدم جز براى آنكه مرا بپرستند / الذاریات، 56»

●- چرا فقط راجع به جنّ و انس، چنین فرمود و راجع به سایر موجوداتی چون ملائک، حیوانات، نباتات، جمادات چنین نفرمود؟ برای این که فقط به جنّ و انسان، قوه اختیار و انتخاب داده شده است و مابقی در تکوین، جز خداوند سبحان را بندگی نمی‌کنند. پس فرمود: جن و انس را نیز جز برای عبادت خودم نیافریدم، پس هدف دیگری نگیرند و راه دیگری نروند، تا به کمال مطلوب برسند.

●- "إِلَّا لِيَعْبُدُونِ"، یعنی: خداوند سبحان "حق" است، اول و آخر اوست، بازگشت به سوی اوست، اولوهیت از آن اوست، معبود حقیقی فقط اوست، مالکیت و ربوبیت عالم هستی از آن اوست، پس وابستگی و تعلق نیز باید فقط به او باشد، تا آدمی رشد نموده و به کمال مطلوب (تقرب) برسد.

از این‌رو، در توصیف مؤمن می‌فرماید که به جز "من = خداوند متعال"، هیچ چیزی را به عنوان هدف غایی و کمالی، در نظر نگرفته‌اند و اگر مصیبتی به مال و جان آنها [که آدمی جز مال و جان ندارد] اصابت نماید، می‌گویند: ما که از اینها نبودیم و به سوی اینها باز نمی‌گردیم که به خاطر این مصیبت [آن چه اصابت نموده]، تغییر هدف، مسیر و برنامه دهیم، بلکه مبدأ آفرینش و هدف ما "الله جلّ جلاله" می‌باشد و ربّ العالمین اوست.

«وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ * الَّذِينَ إِذَا أَصَابَتْهُمْ مُصِيبَةٌ قَالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ * أُولَئِكَ عَلَيْهِمْ صَلَوَاتٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَرَحْمَةٌ وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ» (البقره، 155 تا 157)

ترجمه: قطعاً همه شما را با چیزی از ترس، گرسنگی، و کاهش در مال‌ها و جان‌ها و میوه‌ها (ثمره‌ها)، آزمایش می‌کنیم؛ و بشارت ده به استقامت‌کنندگان * همانها که هر گاه مصیبتی به ایشان می‌رسد، می‌گویند: «ما از خدائیم؛ و به سوی او بازمی‌گردیم * اینها، همانها هستند که الطاف (رحمت و مغرفت) خدا شامل حالشان شده؛ و آنها هستند هدایت‌یافتگان».

***- بنابراین، وقتی می‌فرماید: «جنّ و انس، جز برای عبادت خدا آفریده نشده‌اند»، یعنی هر هدف و غایت دیگری که اتخاذ کنند، باطل است؛ به هر چه جز خداوند متعال وابستگی و تعلق پیدا کنند، فانی است و به رذالت و هلاکت می‌رساند؛ یعنی: هر که را جز من "إله و معبود" بگیرند، آنها را از رحمت دور ساخته و به عذاب می‌رساند؛ از نور به نار می‌رسند - و از هر که جز من، اطاعت نمایند، به خسران (از دست دادن اصل و فرع) می‌افتند.

***- پس، "عبادت، همه چیز است، و هر کاری عبادت است"، مهم این است که معبود، فقط الله جلّ جلاله باشد.

 

مشارکت و هم افزایی (موضوع و نشانی لینک متن یادداشت)، جهت ارسال به دوستان در فضای مجازی.

پرسش:

عبادات از دیدگاه قرآن مجید، چه جایگاهی دارد؟ (دوستان حتماً این مبحث را با دقت مطالعه نمایند)

پاسخ:

http://www.x-shobhe.com/shobhe/9597.html 

 

 

  پیوستن و پیگیری در پیام‌رسان‌ها:

 

 

  

   

کلمات کلیدی:  قرآن   عبادت