«ایکس - شبهه»: کاریکاتور نیز هنری مانند شعر، موسیقی، نقاشی، مجسمه‌سازی و فیلم‌سازی است. در اسلام هر گونه تمسخر و تحقیر و گزاف‌گویی و هر سخن، پیام و ادعایی که باطل، عبث و بنا حق باشد و کذب باشد ، جایز نیست. بیان عیب نیز گاهی به عیب شخصی یک فرد بر می‌گردد و گاهی نقد و انتقاد به یک مسئول در دولت است و یا برملا ساختن فساد و کج‌روی اوست که به منافع مردم ضرر می‌رساند. احکام این امور با هم متفاوت است. در زمان شاه می‌گفتند: از مفاسد و مظالم او نگویید، ‌چون غیبت می‌شود و امروزه برخی به بهانه‌ی اخلاق و احکام اسلامی می‌‌گویند: حق ندارید از امریکا و انگلیس و اسرائیل بد گفته یا لعنت کنید، اشکال ندارد! که البته چنین فتاوایی فقط در رساله‌های اسلام امریکایی یافت می‌شود. و قصدشان این است که «دشمن‌سناسی» و بغض نسبت به دشمن در فکرها و دل‌‌های مسلمین ایجاد نگردد تا هم چنان در خواب غفلت بمانند.

به عنوان مثال: تحلیل و نقد جایز است، اما همان‌گونه که اهانت به مقدسات اسلام جایز نیست، خداوند متعال به مؤمنین فرموده است که شما نیز به مقدسات دیگران اهانت نکنید و البته مهم‌ترین سببش را نیز بیان کرده است. چرا که آنها به لجاجب افتاده و متقابلاً به مقدسات شما حمله می‌کنند. حال ممکن است مقدسات آنها بت یا گاو پیشانی سفید و یا حتی مجسمه‌ی یک عضو از بدن انسان باشد (مثل یکی از مذاهب رایج در هندوستان) ولی مقدسات شما حقایق عالم هستی است و این اهانت به خدا و رسول موجب ضلالت بیشتر آن بندگان و دامنگیری به نتایج و عواقب وخیم دنیوی و اخرویش می‌گردد.

همین طور است کاریکاتور. یک موقع بینی‌بزرگ یا کج، یا چشم ریز و درشت کسی را مسخره می‌کنند، این ایراد و اشکال دارد و با هیچ موازینی صحیح نیست، اما یک موقع حقیقت یا واقعیت یا رفتار نامطلوبی را به تصویر می‌کشند، که آن وقت اشکالی ندارد.

توجه به آیات آخر سوره‌ی شعرا، که در باب انواع تبلیغ و نیز شعر و شاعری است، دانش و بینش بسیار ژرف و عمیقی در باب همه‌ی انواع هنر می‌دهد. خداوند متعال در آیات سؤال می‌فرمایید که آیا می‌خواهید بدانید محل نزول شیطان کجاست؟ سپس پاسخ می‌دهد که به دروغ‌‌سازان گنه پیشه نازل می‌شود. همان‌هایی که سخنان کذب را (به روش‌های مختلف القاء می‌کنند) و سپس به شعر و شاعری اشاره نموده و می‌فرماید: از شعرا نیز فقط گمراهان پیروی می‌کنند. دلیلش را هم چنین بیان می‌فرماید «مگر نمی‌بینی که آنها در هر وادیی سرگشته‌اند و چیزهایی می‌گویند که خود به آن عمل نمی‌کنند؟»

واقعاً تعبیر درستی است، اما در نهایت یک استثناء نیز قائل می‌شود و در آیه‌ای (آخرین آیه) که به لحاظ پیام، مفهوم، قالب‌بندی، ریتم، وزن و قافیه خودش شعر کاملی است می‌فرماید: مگر آن کسانی که ایمان دارند، عمل صالح انجام می‌دهند و فریادخواهی می‌کنند. یعنی به خاطر ایمان، هم در هدفمندی در تولید هنر جهت درستی دارند و هم به خاطر عمل صالح، همه‌ی شئون را رعایت کرده و خلاف نمی‌کنند و هم هنرشان پیامی در اطلاع‌رسانی، آگاهی‌بخشی، بیداری و فریادخواهی علیه ظلم دارد:

«هَلْ أُنَبِّئُكُمْ عَلىَ‏ مَن تَنزََّلُ الشَّيَاطِينُ * تَنزََّلُ عَلىَ‏ كلُ‏ِّ أَفَّاكٍ أَثِيمٍ * يُلْقُونَ السَّمْعَ وَ أَكْثرَُهُمْ كَاذِبُونَ * وَ الشُّعَرَاءُ يَتَّبِعُهُمُ الْغَاوُنَ * أَ لَمْ تَرَ أَنَّهُمْ فىِ كُلّ‏ِ وَادٍ يَهِيمُونَ * وَ أَنهَُّمْ يَقُولُونَ مَا لَا يَفْعَلُونَ * إِلَّا الَّذِينَ ءَامَنُواْ وَ عَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ وَ ذَكَرُواْ اللَّهَ كَثِيرًا وَ انتَصَرُواْ مِن بَعْدِ مَا ظُلِمُواْ  وَ سَيَعْلَمُ الَّذِينَ ظَلَمُواْ أَىَّ مُنقَلَبٍ يَنقَلِبُونَ» (الشعراءة 221 تا 227)

ترجمه: آيا خبرتان دهم كه شيطان‌ها به چه كسى نازل مى‏شوند؟ * بر همه دروغسازان گنه پيشه نازل مى‏شوند * مسموعات خويش را القا مى‏كنند و بيشترشان دروغگويانند * و شاعران را گمراهان پيروى مى‏كنند * مگر نمى‏بينى كه آنان در هر وادى سرگردانند * و چيزهايى مى‏گويند كه خود عمل نمى‏كنند * مگر آن كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده‏اند و خدا را بسيار ياد كرده‏اند و از پس آن ستمهايى كه ديدند انتقام گرفته‏اند، زود باشد كسانى كه ستم كرده‏اند بدانند كه به كجا بازگشت مى‏كنند.

 

کلمات کلیدی:  حقوقی و احکام