بِسْمِ ٱللَّٰهِ ٱلرَّحْمَٰنِ ٱلرَّحِیمِ

الّلهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَعَجِّل فَرَجَهُم

سلام به محضر شریف امام زمان علیه السلام و سلام خدمت شما بزرگواران؛

می‌دانیم که تمامی کارها تقسیم شده‌اند به «واجب، حرام، مستحبّ، مکروه و مباح».

«واجب»، یعنی آن چه خداوند سبحان به انجام آن امر نموده است» و «حرام» یعنی آن چه از انجام آن نهی نموده است. «مستحبّ»، یعنی انجامش خوب است و از ترکش منع نشده است؛ «مکروه»، یعنی: از انجامش نهی نشده، اما بهتر است انجام نگیرد و «مباح»، یعنی: کاری که انجام یا ترک آن مساوی است.

اما، نکتۀ قابل توجه این است که این تقسیم بندی، مربوط به خود فعل است، نه آن چه که ما انجام می‌دهیم و آن چه ما انجام می‌دهیم و یا انجام نمی‌دهیم، بیشتر در زمرۀ «واجبات و محرمات» می‌باشند.

به عنوان مثال: اگر بپرسند: «نمازهای پنج‌گانه در کدام دسته است؟» می‌گوییم: «واجبات» و اگر بپرسند: «شرابخواری، قمار یا دروغ و غیبت چه؟» می‌گوییم: «محرمات». اگر بپرسند: «خواندن زیارت عاشورا از دور چگونه است؟» می‌گوییم: «مستحبّ» است و اگر بپرسند: «اقامه نماز روبروی عکس و مجسمه چگونه است؟» می‌گوییم: «مکروه» است، یعنی بهتر است چنین نباشد؛ و هم چنین اگر بپرسند: «حکم راه رفتن، نشستن و ... چیست؟» می‌گوییم: «مباح» است، اگر دوست داری راه برو، و اگر دوست نداری، راه نرو.

●- اما، این دسته‌بندی، دربارۀ افعال می‌باشد، ولی وقتی ما می‌خواهیم کاری را انجام دهیم، بیشتر یا لازم، ضروری و واجب است و یا حرام و در انجام یا ترک آن «مستحبّ، مکروه و مباحی» در کار نیست!

*- لازم به ذکر است که ما گاهی واجباتی را نیز مستحبّ قلمداد می‌کنیم و محرماتی را مکروه می‌شماریم؛ در حالی که برای ما، واجب یا حرام می‌باشند.

به عنوان مثال: بسیاری از مردم، کمک به نیازمندان، یتیمان، فقیران، درخواست کنندگانِ یاری و افتادگان (ورشکستگان، بدهکاران و ...) را یک امر مستحبّ قلمداد می‌نمایند و اگر اندک کمکی بنمایند، گمان می‌کنند که «مستحبّ بزرگی» را به انجام رسانده‌اند که اجازه داشتند انجام ندهند، اما برای ثوابش انجام داده‌اند! اما، آیا این کار در آیات قرآن کریم و احادیث، جزو واجبات است و یا مستحبات؟!

فرمود: «هر مؤمن نمازگذاری، باید بداند که سائل (درخواست کننده) و محروم (نیازمند)، حقی در اموال او دارند؛ یعنی حق آنان است در اموال مؤمن، پس باید آنها را به صاحبانش بدهد، نه این که اگر بدهد، کار مستحبّی انجام داده و می‌تواند ندهد:

«وَالَّذِينَ فِي أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ مَعْلُومٌ * لِلسَّائِلِ وَالْمَحْرُومِ» (المعارج، 24 و 25)

- و آنها كه در اموالشان حق معلومی است * برای تقاضا كنندگان و محرومان.

می‌فرماید: بسیاری در دنیا گرفتار و در آخرت معذب می‌شوند، چرا که دیگران را به اطعام نیازمندان ترغیب نمی‌کنند: «وَلَا يَحُضُّ عَلَى طَعَامِ الْمِسْكِينِ - و ديگران را به اطعام مسكين ترغیب (و تشويق) نمی‏كند» (الماعون، 3). حال آیا نه تنها کمک، بلکه تشویق و ترغیب دیگران به اطعام نیازمندان، واجب است یا مستحبّ؟! اگر مستحبّ بود که ترکش عقوبت و عذاب نداشت!

*- بسیاری می‌گویند: «سوره‌ای از قرآن مجید را بخوانیم که خیلی ثواب دارد»، اما آیا قرائت مستمر آیات قرآن مجید، واجب است یا مستحبّ؟! و اگر کسی بی‌توجه باشد، قرآن نخواند و یا کم بخواند، در آیات تأمل، تفکر و تعقل ننماید، مترصد نباشد که ربّش چه فرموده و نگران ارتقای علوم قرآنی خودش نباشد، امر حرامی انجام داده است، یا مکروه؟!

*- آیا کسی که به او نعمت «ولایت و امامت» داده شده - اهل عصمت علیهم السلام را تا حدودی شناخته و دوست دارد - نیاز خودش را به ارتباط و اتصال به آنان برای رشد، کمال، نجات و تقرب خودش درک نموده - اکنون فرصت، امکان و شرایط خواندن زیارتنامه و اتصال و ارتباط را دارد، اما فرصت را غنیمت نمی‌شمرد و تمامی این نعمات را ضایع می‌کند، امر مکروهی انجام داده است، یا این غفلت، اهمال، ضایع کردن فرصت‌ها و امکانات، غیر معقول، غیر منصفانه و ناشکری آشکار می‌باشد؟!

*- آیا اختصاص زمانی برای «تفریح» از مستحبّات است و یا مکروهات؟! هیچ کدام، بلکه طبق آموزه‌های اسلام عزیز و فرمایشات اهل عصمت علیهم السلام، از واجبات زندگی می‌باشد.

*- کدام انسان عاقلی، کاری که انجام ندادنش بهتر است را انجام می‌دهد؟! آیا قطع صلۀ ارحام، حرام است یا مکروه؟!

*- کدام انسان عاقلی، بدون دلیل راه می‌رود و یا می‌نشیند که گفته شود: «کار او مباح بوده است؟!» اگر هدف او از راه رفتن، انجام واجب، یا ترک حرام، یا جلوگیری از فعل حرام می‌باشد، مثلاً می‌خواهد جهت کسب علم یا صله ارحام به جایی برود و یا برای حفظ سلامتی و یا دفع بیماری، باید راه برود، و یا برای رفع خستگی باید بنشیند، این کارها برای او «واجب» می‌شود.

*- در قرآن مجید فرمود: «مؤمنان به آن چه خداوند متعال امر به اتصالش نموده است، وصل می‌شوند: «وَالَّذِينَ يَصِلُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ وَيَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ وَيَخَافُونَ سُوءَ الْحِسَابِ - و آنان كه آنچه را خدا به پيوستنش فرمان داده مى‌‏پيوندند و از پروردگارشان مى‌ترسند و از سختى حساب بيم دارند» (الرّعد، 21» - و کفار، مشرکان و منافقان، آن چه را که امر به اتصال آنها شده است، قطع می‌کنند که خودش سبب فساد و تباهی می‌شود و آنها را از رحمت الهی دور می‌گرداند:

«وَالَّذِينَ يَنْقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِنْ بَعْدِ مِيثَاقِهِ وَيَقْطَعُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ وَيُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ أُولَئِكَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَلَهُمْ سُوءُ الدَّارِ» (الرّعد، 25)

- و كسانى كه پيمان خدا را پس از بستن آن مى‌‏شكنند و آنچه را خدا به پيوستن آن فرمان داده مى‌گسلند و در زمين فساد مى‌كنند بر ايشان لعنت است و بد فرجامى آن سراى ايشان راست.

حال آیا این اتصال‌ها و انقطاع‌ها نسبت به آن چه خداوند متعال امر فرموده، مستحبّ و مکروه است، یا واجب و حرام؟!

●- بنابراین، تقسیم‌بندی افعال به «مستحبّ، مکروه و مباح» راجع به خود فعل است؛ به عنوان مثال اگر بپرسند: «حکم خوابیدن چیست؟» گفته می‌شود: «مباح است»! اما در مقام انجام، انسان عاقل آنجا که باید بخوابد، می‌خوابد و آنجا که نباید بخوابد، نمی‌خوابد. آیا خوابیدن سر کار، در هنگام قرار گرفتن در جایگاه انجام یک مسئولیت، در جلسۀ درس، در مجلس یا هیئت دولت و ...، مباح است یا حرام؟!

*- بازی کردن، به ویژه بازی‌های کودکانه، برازندۀ یک انسان عاقل و بزرگسال نیست و اگر انسان عاقل، ساعاتی از عمرش را به بازی بگذراند، نه تنها مکروه است، بلکه کاری لغو و حرام انجام داده است؛ اما اگر برای ورزش، سلامتی و نشاط باشد چه؟ اگر بازی با کودک و فرزند، جهت تعلیم و تربیت و رشد استعدادهای او باشد چه؟ آیا مستحبّ است، یا واجب هم می‌شود؟!

*- آیا آن چه از خوبی‌ها و نیکویی‌هایی که می‌توانیم برای رشد و سعادت دنیوی و اخروی خودمان انجام دهیم، بر ما واجب است یا مستحب؟! و آن چه از مکروهایی که برای نزدیک نشدن به حرام و جلوگیری از ضررها و زیان‌هایش می‌توانیم انجام ندهیم، مکروه است یا حرام؟!

●- پس، دقت کنیم که به رغم این دسته‌بندی‌های فقهی که مربوط به خود فعل است نه کار ما، وقتی قصد انجام کاری می‌نماییم، بیشتر یا برای ما واجب است و باید انجام دهیم، و یا نباید انجام دهیم. این یعنی: «عمل صالح» که اگر همراه با ایمان انجام پذیرد، ثواب است و اجر غیر قابل تصوری دارد.

الّلهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَعَجِّل فَرَجَهُم؛     

وَ الحَمدُ لله ربِّ العالَمین؛

والسّلام علیکم و رحمة الله و برکاته.

 

 

کلمات کلیدی:  صوتی