پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات (ایکس – شبهه):

اگر چند آیۀ مرتبط با یکدیگر را با هم بخوانیم، بهتر مفهوم و مقصود را درک خواهیم نمود. 

در این آیه و آیات پیشین، بحث از "انفاق" می‌باشد و صدقه نیز یکی مصادیق بیان شده است:

« وَمَا أَنْفَقْتُمْ مِنْ نَفَقَةٍ أَوْ نَذَرْتُمْ مِنْ نَذْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ يَعْلَمُهُ وَمَا لِلظَّالِمِينَ مِنْ أَنْصَارٍ»

- و هر چيز را كه انفاق مى‌كنيد، يا (اموالى را كه) نذر كرده‌ايد (در راه خدا انفاق كنيد)، خداوند آنها را مى داند و ستمگران ياورى ندارند *

«إِنْ تُبْدُوا الصَّدَقَاتِ فَنِعِمَّا هِيَ وَإِنْ تُخْفُوهَا وَتُؤْتُوهَا الْفُقَرَاءَ فَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ وَيُكَفِّرُ عَنْكُمْ مِنْ سَيِّئَاتِكُمْ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ»

- اگر انفاقها را آشكار كنيد، خوب است! و اگر آنها را مخفى ساخته و به نيازمندان بدهيد، براى شما بهتر است! و قسمتى از گناهان شما را مى‌پوشاند؛ (و در پرتو بخشش در راه خدا، بخشوده خواهيد شد ) و خداوند به آنچه انجام مى دهيد، آگاه است * 

«لَيْسَ عَلَيْكَ هُدَاهُمْ وَلَكِنَّ اللَّهَ يَهْدِي مَنْ يَشَاءُ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ خَيْرٍ فَلِأَنْفُسِكُمْ وَمَا تُنْفِقُونَ إِلَّا ابْتِغَاءَ وَجْهِ اللَّهِ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ خَيْرٍ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَأَنْتُمْ لَا تُظْلَمُونَ»

- اى پيامبر! هدايت آنان برعهده ى تو نيست، امّا خدا هركس را بخواهد هدايت مى‌كند و هر مالى كه انفاق كنيد به نفع خودتان خواهد بود، و جز براى جلب رضاى خدا انفاق مكنيد؛ و هرمالى را كه در راه خدا انفاق مى‌كنيد به طور كامل به شما داده مى‌شود و به شما ستم نمى‌شود *

«لِلْفُقَرَاءِ الَّذِينَ أُحْصِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ لَا يَسْتَطِيعُونَ ضَرْبًا فِي الْأَرْضِ يَحْسَبُهُمُ الْجَاهِلُ أَغْنِيَاءَ مِنَ التَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُمْ بِسِيمَاهُمْ لَا يَسْأَلُونَ النَّاسَ إِلْحَافًا وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيمٌ»

- (انفاق‌ها، که صدقات را نیز شامل می‌گردند) براى نيازمندانى است كه در راه خدا از كسب معيشت بازمانده‌اند و نمى توانند براى به دست آوردن مخارج خود سفر كنند؛ كسى كه از حالشان خبر نداشته باشد، از شدّت عفافشان مى‌پندارد كه بى‌نيازند؛ تو آنان را از نشانه‌اى كه دارند مى‌شناسى؛ آن‌ها از مردم با اصرار درخواست نمى‌كنند و هرمالى (كه به اين گونه نيازمندان) انفاق مى‌كنيد، مسلّما خداوند بدان داناست.

«الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ بِاللَّيْلِ وَالنَّهَارِ سِرًّا وَعَلَانِيَةً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ» (البقره، 270 تا 274)

- آنها كه اموال خود را، شب و روز، پنهان و آشكار، انفاق مى‌كنند، مزدشان نزد پروردگارشان است؛ نه ترسى بر آنهاست، و نه غمگين مى‌شوند.

●- "انفاق" به بخشش مقداری از مال گفته می‌شود و در این آیات و ده‌ها آیۀ دیگر، به اهمیت و ضرورت "انفاق" و آثار دنیوی فردی و اجتماعی و نتایج و اجر اخروی آن تصریح شده است.

نکات

در آیات فوق و سایر آیات دربارۀ "انفاق"، به چند نکته تصریح و تأکید شده است:

یک – "انفاق" از مالی که خدا داده، یک امر مستحبی نیست، بلکه بر همگان واجب است که به هر شکلی و به هر مقداری که می‌توانند "انفاق" داشته باشند؛ هر چند بسیار اندک.

چرا که "انفاق"، هم فواید شخصی دارد و هم اجتماعی و قوام جامعه به "انفاق" می‌باشد.

*- این نَفَسی که فرو می‌رود، اگر بیرون نیاید، راه تنفس بسته می‌شود – یک ظرف 20 هزار لیتری، اگر خروجی نداشته باشد، پس از پر شدن دیگر ورودی نخواهد داشت، اما اگر خروجی داشته باشد؛ صدها میلیون لیتر آب را دریافت و صادر می‌کند و به جریان می‌اندازد.

دو – "انفاق، صدقه و نذر"، به هر شکل و مقداری، باید در راه خدا و جلب رضایت او باشد، تا مقبول واقع شود و اجر داشته باشد (مانند هر عبادت فردی و اجتماعی دیگری). بنابراین، کسی که برای رضایت خودش، برای ریا نزد دیگران، برای سود جویی و ... انفاق می‌کند، اگر چه انفاق کار خوبی است، اما نباید انتظار قبول و پاداش الهی داشته باشد.

سه  – مقدار "انفاق" در راه خدا و چگونگی انجام آن، بستگی به شرایط و ضروریات دارد؛ لذا روز و شب ندارد، سرّ و عَلن هم ندارد. "انفاق" چه در شب و چه در روز، چه به صورت پنهانی و چه آشکار، ضروری می‌باشد. شاید کسی در شبی، همسایه‌ای را گرفتار ببیند و مستقیم و پنهانی "انفاق" کند؛ و یا در روز به او خبر از گرفتاری دیگری دهند که حتی او را نمی‌شناسد، و آشکارا "انفاق" نماید.

چهار  – در آیات فوق و آیات دیگر، به انواع مستحقان انفاق تصریح شده است؛ و مقصود از مستحق، کسی است که این انفاق حق اوست در اموال دیگران. لذا در مورد مؤمنان که حق‌شناس هستند و به حق عمل می‌کنند، فرمود:

«الَّذِينَ هُمْ عَلَى صَلَاتِهِمْ دَائِمُونَ * وَالَّذِينَ فِي أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ مَعْلُومٌ * لِلسَّائِلِ وَالْمَحْرُومِ» (المعارج، 23 تا 25)

- آنان كه همواره بر نمازشان مداوم و پايدارند * و آنها كه در اموالشان حق معلومى است * براى درخواست كننده و محروم *

آیۀ 273 - لِلْفُقَرَاءِ الَّذِينَ أُحْصِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ ...

●- "فقر"، صرفاً ناداری و ضعف مالی نیست، بلکه از "فقره" گرفته شده است، یعنی ستونی برای امکان "ایستادن و حرکت"، مانند ستون فقرات در بدن انسان.

بنابراین، "فقیر" به کسی گفته می‌شود که از شدت ناداری، دیگر نمی‌تواند روی پای خود بایستد، قد علم کند، درآمدی کسب نماید؛ از جایی به امید کار و درآمد، به جای دیگری برود و ... .

●- "فقیر"، متکدی نیست و گدایی نمی‌کند، بلکه حتی ممکن است به خاطر شدت عفت و آبرو، چنان رفتار نماید که اگر کسی نشناسد، گمان می‌برد که او بی‌نیاز است؛ اما فرمود: «تو می‌توانی آنان را بشناسی»، یعنی باید از حال اطرافیان و دیگران آگاه باشی؛ نه این که منتظر بمانی تا از تو درخواست کمک نمایند.

●- "فقراء" در اطراف و جهان بسیارند، چرا که نظام سلطۀ سرمایه‌داری، مردمان جهان را به فقر کشانده است، و در حدّ توان باید به همۀ آنها کمک "انفاق" نمود، اما کسی که به خاطر خدا دچار فقر شده‌اند، در اولویت "انفاق" قرار دارند.

دقت شود که فرمود: «الَّذِينَ أُحْصِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ»، یعنی در راه خدا، دچار "حصر" شده و به محاصرۀ مشکلات افتاده است و دیگر نمی‌تواند ایستادگی و حرکت نماید.

*** - بنابراین، اگر یک ملتی به خاطر اسلام‌شان در حصر اقتصادی قرار گیرند [تحریم اقتصادی شوند] – یا جنگی بر آنان تحمیل گردد که آنها را به فقر بکشاند – یا قحطی و خشکسالی آنان را فراگیرد و امکان کشاورزی و دامپروری و ... نداشته باشند و به فقر بیفتند – یا با دشمنان خدا و مردم و دشمنان دین رویارویی می‌کنند، اما دیگر توان و امکاناتی برایشان باقی نمانده است و ...، همه مصداق و مشمول همین «فُقَراء» می‌باشند.

*** - و همین‌طور است راجع به افراد که ممکن است به هر علتی دچار فقر شده باشند، اما آبرو داری کنند و یا به ناچار رو بیندازند! که البته در این موارد، بستگان و خویشان، سپس همسایگان و دوستان، سپس همشهریان و هموطنان، سپس جمیع مسلمانان جهان، در اولویت قرار می‌گیرند؛ و اگر وضعیت اشخاص یا ملت مسلمانی حاد باشد، آنان در اولویت قرار می‌گیرند. مانند مسلمانان یمن و یا ... ؛ که همه به خاطر اسلام‌شان و رویارویی با نظام سلطۀ کفر، به فقر کشانده شده‌اند!

مشارکت و هم‌افزایی – پرسش و نشانی لینک پاسخ، جهت ارسال و انتشار توسط شما؛ متشکریم.

پرسش:

در آیه ۲۷۳ سوره مبارکه بقره‌، منظور از «صدقه برای کسانی است که در راه خدا به تنگنا افتاده‌اند» چیست‌؟ و در این زمان حال شامل چه افرادی می‌شود‌؟

پاسخ (نشانی لینک):

https://www.x-shobhe.com/Al-Baqarah/11693.html

 

 

کلمات کلیدی:  قرآن   سوره بقره