پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات (ایکس - شبهه):

آیۀ مورد بحث به شرح زیر می‌باشد:

«إِنَّمَا التَّوْبَةُ عَلَى اللَّهِ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السُّوءَ بِجَهَالَةٍ ثُمَّ يَتُوبُونَ مِنْ قَرِيبٍ فَأُولَئِكَ يَتُوبُ اللَّهُ عَلَيْهِمْ وَكَانَ اللَّهُ عَلِيمًا حَكِيمًا» (النساء، 17)

- توبه نزد خداوند تنها براى كسانى است كه از روى نادانى مرتكب گناه مى‌‏شوند سپس به زودى توبه مى‌كنند؛ اينانند كه خدا توبه‏ شان را مى‌‏پذيرد و خداوند داناى حكيم است.

●- متأسفانه هنوز بسیاری معنای «استغفار» و «توبه» را یکی می‌دانند؛ در حالی که وقتی می‌گویید: «أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ أَتُوبُ إِلَيْهِ»، معلوم می‌شود که معنای جداگانه‌ای دارند.

«استغفار»، یعنی طلب بخشش و پوشش از خداوندی که نه تنها می‌بخشد [عفو می‌نماید]، بلکه پوشش هم می‌دهد، چرا که او هم «عَفُوّ» است و هم «غفّار».

«توبه»، یعنی بازگشت و روی برگرداندن، چنان که «توّاب» به معنای کسی که بسیار رویش را برمی گرداند، از اسم‌های خداوند سبحان است. یعنی نظر لطف و رحمتش را بسیار به سوی بندگانش برمی گرداند. «إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحِيمٌ - به درستی که خداوند بسیار روی برگرداننده و رحیم است» (الحجرات، 12 و آیات دیگر).

بنابراین، هر گاه بنده‌ای، روی به پروردگار عالم بنماید، عبادت کند، تسبیح بگوید، دعا کند نیز از مصادیق «توبه» می‌باشد.

اما، «توبه از گناه»، یعنی آدمی، گناهش را به خاطر جلب رضایت معبود ترک کند و روی و جهتش را از گناه، به سوی او برگرداند و عفو، مغفرت و رحمت او را خواستار گردد.

از این‌رو، در آیات متعددی تصریح شده که پیامبران خدا به مردم متذکر شده‌اند که ابتدا استغفار کنید تا مورد بخشش و پوشش قرار گیرید، سپس «توبه» کنید، یعنی آن گناه را ترک کنید و رویتان را به خدا برگردانید:

«وَاسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ إِنَّ رَبِّي رَحِيمٌ وَدُودٌ» (هود علیه السلام، 90)

- از پروردگار خود آمرزش بطلبيد و به سوی او باز گرديد كه پروردگارم مهربان و دوستدار (بندگان توبه كار) است.

و وعده و امید داد که «توبه» بندگانش را می‌پذیرد و نظر لطفش را به آنان بازمی گرداند، چرا که «توّاب و رحیم» است:

«أَلَمْ يَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ هُوَ يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ وَيَأْخُذُ الصَّدَقَاتِ وَأَنَّ اللَّهَ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ» (التوبة، 104)

- آيا نمی‏دانند كه تنها خداوند توبه را از بندگانش می‏پذيرد و صدقات را می‏گيرد و خداوند توبه پذير و رحیم است.

●- راه «استغفار - طلب بخشش و پوشش»، همیشه باز است، اما «توبه» باید سریع و به موقع انجام شود؛ چرا که قصد از «توبه»، ترک گناه، بازگشت و اصلاح می‌باشد. پس «توبه»، به معنای ترک گناه، روی کردن به خدا و اقدام برای اصلاح، حتی اگر نسبت به شدیدترین گناهان باشد و گناهکار را ملعون (دور از رحمت) کرده باشد، اگر به موقع انجام شود نیز پذیرفته است و خداوند دوباره نظر رحمتش را به آنان بازمی گرداند؛ چنان که فرمود:

«إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ مَا أَنْزَلْنَا مِنَ الْبَيِّنَاتِ وَالْهُدَى مِنْ بَعْدِ مَا بَيَّنَّاهُ لِلنَّاسِ فِي الْكِتَابِ أُولَئِكَ يَلْعَنُهُمُ اللَّهُ وَيَلْعَنُهُمُ اللَّاعِنُونَ» (البقره، 159)

- كسانی كه دلائل روشن و وسيله هدايتی را كه نازل كرده‏‌ايم، بعد از آنكه در كتاب برای مردم بيان (روشن) ساختيم كتمان می‏كنند، خدا آنها را لعنت می‏كند و همه لعن كنندگان نيز آنها را لعن می‌نمايند.

«إِلَّا الَّذِينَ تَابُوا وَأَصْلَحُوا وَبَيَّنُوا فَأُولَئِكَ أَتُوبُ عَلَيْهِمْ وَأَنَا التَّوَّابُ الرَّحِيمُ» (همان، 160)

- مگر آنها كه توبه و بازگشت كردند و (اعمال بد خود را با اعمال نيك) اصلاح نمودند و آنچه را كتمان كرده بودند آشكار ساختند كه من توبه آنها را می‏پذيرم كه من تواب و رحيمم.

●- در آیۀ مورد بحث نیز «ثُمَّ يَتُوبُونَ مِنْ قَرِيبٍ - سپس به زودى توبه مى‌كنند»، یعنی: بر گناهان خویش اصرار و مداومت ندارند؛ پس از ارتکاب به گناه، به سرعت آن را ترک می‌کنند، روی به خداوند می‌آورند و اوامر و نواهی او را اطاعت می‌کنند.

*- فرض کنید: شخصی در تمام عمر دزدی می‌کرده و پس از مدتی، دستانش فلج شده و یا قطع شده است و یا به هر علّتی، دیگر نمی‌تواند اموال مردم را سرقت کند - یا کسی با چشمان و بینایی که خداوند منّان به او موهبت نموده، همیشه به نامحرم نگاه شهوت آلود می‌نموده و یا به آن چه متعلق به مردم است، نگاه خیانت‌بار داشته است، اما اکنون پیر شده، قوۀ بینایی‌اش، شهوتش و نیرویش تضعیف شده و ...؛ حال او می‌تواند تا زنده است «استغفار» کند، اما «توبه»اش چگونه خواهد بود؟! او دیگر نمی‌تواند این گناهان را مرتکب شود، نه این که ترک می‌کند - و دیگر نمی‌تواند بازگردد و اصلاح نماید.

از این‌رو، در آیۀ بعد از «آیۀ 17 از سوره النساء» فرمود:

«وَلَيْسَتِ التَّوْبَةُ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السَّيِّئَاتِ حَتَّى إِذَا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ إِنِّي تُبْتُ الْآنَ وَلَا الَّذِينَ يَمُوتُونَ وَهُمْ كُفَّارٌ أُولَئِكَ أَعْتَدْنَا لَهُمْ عَذَابًا أَلِيمًا» (النساء، 18)

- و توبه كسانى كه گناه مى‌كنند تا وقتى كه مرگ يكى از ايشان دررسد مى‏‌گويد اكنون توبه كردم پذيرفته نيست و [نيز توبه] كسانى كه در حال كفر مى‏‌ميرند پذيرفته نخواهد بود آنانند كه برايشان عذابى دردناك آماده كرده‏‌ايم.

●- پس، نه تنها نباید به سوی عصیان و گناه برویم، بلکه اگر به دلیل نادانی و بی‌خردی (جهالت)، مرتکب گناه یا گناهانی شدیم، باید زود ترک کنیم و به سوی حق بازگردیم، چرا که ممکن است دیر شود و دیگر امکان بازگشت و اصلاح وجود نداشته باشد.

حضرت امام مهدی علیه السلام:

«یَعْمَلُ کُلُّ امْرِیء مِنْکُمْ ما یَقْرُبُ بِهِ مِنْ مَحَبَّتِنا، وَ لْیَتَجَنَّب ما یُدْنیهِ مِنْ کَراهیَّتِنا وَ سَخَطِنا، فَاِنَّ امْرَءاً یَبْغَتُهُ فُجْاهٌ حینَ لا تَنْفَعُهُ تَوْبَهٌ، وَ لا یُنْجیهِ مِنْ عِقابِنا نَدَمٌ عَلی حُوبَه.»

- هر یک از شما باید عملی را انجام دهد که سبب نزدیکی به ما و جذب محبّت ما گردد؛ و باید دوری کند از کرداری که ما نسبت به آن، ناخوشایند و خشمناک می باشیم. پس چه بسا شخصی در لحظه‌ای توبه کند که دیگر به حال او سودی ندارد و نیز او را از عِقاب و عذاب الهی نجات نمی‌بخشد.

حتی کفار و مشرکانی پس از 20 یا 30 یا حتی 40 سال، بازگشتند و ایمان آوردند و پاک شدند. چه الگوی خوبی است شهید حرّ که در ساعات آخر عمر بازگشت و اقدام به اصلاح گذشته نمود و در رکاب سیدالشهداء علیه السلام مجاهدت نمود و اولین شهید عاشورا گردید.

مشارکت و هم‌افزایی - پرسش و نشانی پیوند پاسخ، جهت ارسال و انتشار توسط شما؛ متشکریم.

پرسش:

آیا طبق آیه 17 از سوره النساء، برای توبه از گناهان پس از 20 سال، دیر نشده است؟!

پاسخ (نشانی پیوند):

 

https://www.x-shobhe.com/An-Nisa/12413.html 

 

کلمات کلیدی:  قرآن   سوره نسا   استغفار