پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات (ایکس – شبهه): در خواندن هر متنی، هر گزاره‌ای و هر پیامی – به ویژه آیات قرآن کریم و احادیث – باید به چند نکته‌ی مهم دقت نمود: اول آن که جمله یا متن درست خوانده شود – دوم آن که اگر ترجمه شده است، درست ترجمه شده باشد و ترجمه نیز درست خوانده شود – سوم آن که در محتوای کلام و پیام دقت شود – چهارم آن که اگر به جمله یا به بحث دیگری ربط داده می‌شود، ربط صحیح باشد، چنان که مفسرینی چون مرحوم آیت الله علامه طباطبایی در المیزان، منفصل بودن این دو آیه از یک دیگر را بیان ‌می‌دارند و تصریح دارند که با هم نازل نشده‌اند که به هم وصل داده شوند.

متن و ترجمه آیات مبارکه‌ی مورد سؤال به شرح ذیل می‌باشد:

آیه اول:

« وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُعَذِّبَهُمْ وَأَنْتَ فِيهِمْ وَمَا كَانَ اللَّهُ مُعَذِّبَهُمْ وَهُمْ يَسْتَغْفِرُونَ » (الأنفال، 33)

ترجمه: ولی (ای پیامبر!) تا تو در میان آنها هستی، خداوند آنها را مجازات نخواهد کرد؛ و (نیز) تا استغفار می‌کنند، خدا عذابشان نمی‌کند.

یک – در این آیه، به دو علت عذاب نکردن تصریح شده است که عبارتند از: اول حضور رحمة للعالمین در میان امت و دوم استغفار.

دو – از فحوای آیه مشخص است که مقصود از آن "عذاب در دنیا" می‌باشد. یعنی این امت، مانند اقوام نوح، عاد، ثمود، آل فرعون و ...، در این دنیا گرفتار عذاب الهی نمی‌شوند، چرا که اولاً تو در میان آنها هستی و ثانیاً خودشان نیز استغفار می‌کنند. پس اگر ایشان نباشد و مردم نیز استغفار نکنند، هر دو علت عدم نزول عذاب مرتفع شده، پس چه بسا عذاب نازل بشود.

سه – معلوم می‌شود که آیه در مورد تمامی مردم دنیا و حتی کفار و مشرکین نمی‌باشد، چرا که آنان اصلاً استغفار نمی‌کنند.

آیه دوم:

« وَمَا لَهُمْ أَلَّا يُعَذِّبَهُمُ اللَّهُ وَهُمْ يَصُدُّونَ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَمَا كَانُوا أَوْلِيَاءَهُ إِنْ أَوْلِيَاؤُهُ إِلَّا الْمُتَّقُونَ وَلَكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لَا يَعْلَمُونَ » (الأنفال، 34)

ترجمه: چرا خدا آنها را مجازات نکند، با اینکه از (عبادت موحدّان در کنار) مسجد الحرام جلوگیری می‌کنند در حالی که سرپرست آن نیستند؟! سرپرست آن، فقط پرهیزگارانند؛ ولی بیشتر آنها نمی‌دانند.

یک – در این آیه که منفصل از آیه‌اول است، علل مستحق عذاب بودن اهل ظلم را بیان می‌دارد، چنان که در آیه‌ی قبل، علل عذاب نکردن اهل استغفار را بیان نمود.

دو – می‌فرماید اینها چندین گناه و ظلم بزرگ دارند: یکی این که بت پرست و مشرک هستند – دیگر این که راه مسجد الحرام را "صد" می‌کنند، یعنی تلاش می‌کنند تا آن را به جای مرکز توحید و عبادات موحدان بودن، به بتکده و مرکز شرکت عبادات مشرکان مبدل گردانند – و دیگر آن که داعیه‌ی مالکیت و ولایت بر کعبه را دارند، در حالی که آنها والی کعبه نیستند، چون والیان (اولیاِ)  کعبه فقط باید متقیان باشند و آنها نه تنها متقی نیستند، بلکه مشرک نیز هستند؛ بنا بر این وقتی شرایط عذاب محقق شده و موانع آن نیز مرتفع شده، چرا معذب نکند؟! معذب می‌کند.

سه دسته از عذاب‌های الهی:

به طور کلی عذاب‌های الهی در دنیا را می‌توان به سه دسته تقسیم نمود:

عذاب استیصالی – یعنی عذابی که دیگر راه هر گونه چاره‌جویی را می‌بندد، مانند بلاهای زمینی و آسمانی که بر اقوامی چون نوح، لوط، عاد، ثمود و ... علیهم السلام نازل شد و همه را هلاک گردانید.

عذاب کیفری – یعنی عذابی که انسان یا جامعه (اقوام) به سبب گناهان و ظلم‌ها گرفتارش می‌شوند، مانند عذاب کفار و مشرکینی که در جنگ کشته می‌شود و به جهنم برزخی و معادی وارد می‌شوند، یا عذابی که به واسطه کیفر گناه، در شریعت اِعمال می‌گردد. مانند اعدام، حبس، تعزیر و ... .

عذاب تدریجی (استدراج) – یعنی شخص یا جامعه، سیر قهقرایی را تا اعماق جهنم طی می‌کنند، اما نه تنها چون تدریجی است نمی‌فهمند، بلکه حتی گمان می‌کنند که بهترین راه را می‌روند و به بهترین نتایج رسیده و می‌رسند!  

هر سه مورد عذاب بوده، هست و خواهد بود:

هر سه مورد عذاب‌ها، همیشه بوده، هست و خواهد بود.

*- در مورد عذاب استیصالی فرمود: « فَإِنْ أَعْرَضُوا فَقُلْ أَنْذَرْتُكُمْ صَاعِقَةً مِثْلَ صَاعِقَةِ عَادٍ وَثَمُودَ - اگر آنها روی‌گردان شوند، بگو: من شما را از صاعقه‌ای همانند صاعقه عاد و ثمود می‌ترسانم! / فصلت، 13» - یعنی اگر قومی اعراض کند، چه بسا به همان عذاب‌های دچار شود.

*- در مورد عذاب کیفری نیز فرمود: « قُلْ هَلْ تَرَبَّصُونَ بِنَا إِلَّا إِحْدَى الْحُسْنَيَيْنِ وَنَحْنُ نَتَرَبَّصُ بِكُمْ أَنْ يُصِيبَكُمُ اللَّهُ بِعَذَابٍ مِنْ عِنْدِهِ أَوْ بِأَيْدِينَا فَتَرَبَّصُوا إِنَّا مَعَكُمْ مُتَرَبِّصُونَ - بگو: «آيا براى ما جز يكى از اين دو نيكى را انتظار مى‌بريد؟ در حالى كه ما انتظار مى‌كشيم كه خدا از جانب خود يا به دست ما عذابى به شما برساند. پس انتظار بكشيد كه ما هم با شما در انتظاريم / التوبة، 52»، یعنی شما که ما دشمنی و جنگ می‌کنید، بدانید که ما متضرر و مبتلا به عذابی نمی‌شویم، چون یا پیروز می‌شویم و یا شهید می‌گردیم، اما انتظار برای شما این است که یا به عذاب الهی دچار گردید و یا خدا شما را به دست ما معذب کند (بکشد، به بند بکشد و ...).

*- و در مورد عذاب استدراجی نیز فرمود: « فَذَرْنِي وَمَنْ يُكَذِّبُ بِهَذَا الْحَدِيثِ سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَيْثُ لَا يَعْلَمُونَ - پس مرا با كسى كه اين گفتار را تكذيب مى‌كند واگذار. به تدريج آنان را به گونه‌اى كه در نيابند [گريبان‌] خواهيم گرفت (گرفتار عذاب نموده و به سوی عذاب ابدی پیش می‌بریم / القلم، 44).

نتیجه:

پس معلوم می‌شود که این دو آیه، مستقل از هم هستند. در یکی علل عذاب ننمودن را بیان نموده، و در دیگری علل عذاب نمودن را بیان داشته است و هر کدام نیز مربوط به قومی است که از شرایط لازم برای عذاب نشدن و یا عذاب شدن، برخوردار شده‌اند.

 

مشارکت و هم‌افزایی (سؤال کوتاه و نشانی لینک پاسخ، جهت ارسال به دوستان در فضای مجازی)

خداوند در سوره انفال آيه ٣٣ فرموده که آنها را عذاب نمی‌کند، در آیه 34 فرموده که چرا آنها را عذاب نکند در حالی که ...؟!

http://www.x-shobhe.com/shobhe/7971.html

 

کلمات کلیدی:  قرآن   سوره انفال