پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات (ایکس - شبهه):

بدیهی است که نمی‌توانیم تمامی حقایق و احوالات قیامت، به ویژه در رسیدگی و محاسبۀ ثواب و گناه را در یک یا چند صفحه بیان نماییم، اما به چند نکتۀ بسیار مهم اشاره می‌شود.

الف - یکی از نام‌های قیامت، «يَوْمَ الْحِسَابِ» می‌باشد، و "حساب" یعنی رسیدگی.

ب - "حسابگر" در روز قیامت، فقط و فقط خداوند سبحان است که "مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ" می‌باشد؛ و البته او که خالق و ربّ همگان است و به ظاهر و باطن همه چیز علم دارد، بسیار سریع الحساب می‌باشد. «إِنَّ اللَّهَ سَرِيعُ الْحِسَابِ» (البقره، 202).

ج - مخاسبۀ اعمال، میزان و وسیلۀ سنجش و اندازه‌گیری می‌خواهد، لذا فرمود: «با رسول،کتاب و میزان نیز فرستادیم»: «لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ ... - ما رسولان خود را با دلايل روشن فرستاديم، و با آنها كتاب (آسمانى) و ميزان نازل كرديم تا مردم قيام به قسط كنند ...» (الحدید، 25)

د - در بسیاری از موارد، دو کلمۀ "حساب و کتاب" با هم بیان می‌شوند، چرا که محاسبه، مستلزم ثبت و مکتوب بودن تمامی اطلاعات و داده‌ها می‌باشد؛ البته مقصود این نیست که خداوند سبحان، خودش نمی‌داند؛ بلکه نسبت به مؤمن و یا کافر، براساس مستندات و شواهد قضاوت می‌نماید تا متقن بودنش برای همگان روشن باشد.

از این‌رو، لازم است که نه تنها مواضع و اعمال همگان دقیقاً ثبت و مکتوب گردد، بلکه آثار آنی، کوتاه مدت و بلند مدت آنها تا روز قیامت نیز ثبت گردد. هر موضع و عملی، هم اثر مستقیم و آنی دارد، هم اثر کوتاه مدت و هم اثر بلند مدت دارد و چه بسا آثار تا آخرین لحظه حیات بشر روی زمین ادامه داشته باشد، لذا فرمود:

«إِنَّا نَحْنُ نُحْيِي الْمَوْتَى وَنَكْتُبُ مَا قَدَّمُوا وَآثَارَهُمْ وَكُلَّ شَيْءٍ أَحْصَيْنَاهُ فِي إِمَامٍ مُبِينٍ» (یس، 12)

- به يقين ما مردگان را زنده مى‌كنيم و آنچه را از پيش فرستاده‌اند و تمام آثار آنها را مى‌نويسيم؛ و همه چيز را در (نزد) امام آشکار برشمرده‌ايم!

ایمان و عمل

برخی گمان دارند که حساب و کتاب و بالتبع پاداش و عقاب آخرت، فقط به عمل اختصاص دارد، در حالی که ابتدا به چگونگی "ایمان" هر فردی رسیدگی می‌شود.

بهشت، جایگاه انسان مؤمن است و جهنم جایگاه انسان کافر، مشرک و منافق، است؛ پس ابتدا جایگاه هر کسی معلوم می‌شود و سپس در آن جایگاه، نسبت به مواضع و عملکردهایش، پاداش یا عقاب می‌گیرند. لذا از یک سو شرط نمود که عمل صالح، به شرط ایمان پذیرفته می‌شود، و از سویی دیگر متذکر گردید که حتی اعمال خوب کفار حبط می‌گردد (از بین می‌رود)، چرا که او برای رضایت خدا و آخرت خویش کاری نکرده بود که اکنون به حساب آید؛ نمی‌شود برای یکی (دنیای فانی و هوای نفس) کار کرد و از دیگری (خداوند سبحان) مزد خواست:

«وَمَنْ يَعْمَلْ مِنَ الصَّالِحَاتِ مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولَئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ وَلَا يُظْلَمُونَ نَقِيرًا» (النساء، 124)

- و كسى كه چيزى از اعمال صالح را انجام دهد، خواه مرد باشد يا زن، در حالى كه ايمان داشته باشد، چنان كسانى داخل بهشت مى‌شوند؛ و كمترين ستمى به آنها نخواهد شد.

«وَالَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا وَلِقَاءِ الْآخِرَةِ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ هَلْ يُجْزَوْنَ إِلَّا مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ» (الأعراف، 147)

- و كسانى كه آيات، و ديدار رستاخيز را تكذيب (و انكار) كنند، اعمالشان نابود مى‌گردد؛ آيا جز آنچه را عمل مى‌كردند پاداش داده می‌شوند؟!

خلوص نیّت

برخی گمان دارند که خداون سبحان، اعمال را عددی، کیلویی و متری محاسبه می‌کند، مثلاً چندبار ذکر گفته، یا چند کیلو نان خیرات داده، و یا برای زیارت و  یا عمل خیر، چند متر راه رفته است و ...؛ در حالی که او به کیفیت "خلوص در عمل" ارزش می‌نهد، چنان که ارزش طلا نیز به چگونگی خلوص آن می‌باشد؛ و البته اگر خلوص بود، زیادتی عمل سبب زیادتی پاداش می‌گردد. چنان که فرمود: «در قربانی کردن شما، تقوا و اخلاص شما را می‌خرد»:

«لَنْ يَنَالَ اللَّهَ لُحُومُهَا وَلَا دِمَاؤُهَا وَلَكِنْ يَنَالُهُ التَّقْوَى مِنْكُمْ كَذَلِكَ سَخَّرَهَا لَكُمْ لِتُكَبِّرُوا اللَّهَ عَلَى مَا هَدَاكُمْ وَبَشِّرِ الْمُحْسِنِينَ» (الحج، 37)

- [هرگز] گوشت‌هاى آن [قربانيها] و نيز خونهايشان به خداوند نمى‌رسد بلكه پرهيزگاريتان به او مى‌رسد؛ بدين سان آن [قربانيها] را برايتان تسخير كرد تا خداوند را به شكرانه آنكه شما را هدايت كرده است به بزرگى ياد كنيد و به نيكوكاران نويد ده.

تجارت

دنیا، محل تجارت و معامله است، حتی ایمان و عمل صالح نیز نوعی تجارت است، چنان که فرمود:

«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا هَلْ أَدُلُّكُمْ عَلَى تِجَارَةٍ تُنْجِيكُمْ مِنْ عَذَابٍ أَلِيمٍ * تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَتُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِكُمْ وَأَنْفُسِكُمْ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ» (الصفّ، 10 و 11)

- اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! آيا شما را به تجارتى راهنمايى كنم كه شما را از عذاب دردناك رهايى مى‌بخشد؟ * به خدا و رسولش ايمان بياوريد و با اموال و جانهايتان در راه خدا جهاد كنيد؛ اين براى شما (از هر چيز) بهتر است اگر بدانيد!

هر تجارتی، چهار وجه دارد، یکی فروشنده، که در این دنیا انسان است - یکی خریدار که خداوند متعال است - یکی مورد معامله، که آدمی چیزی جز جان و مال برای معامله ندارد و بالاخره قیمت، که خداوند متعال به قیمت مالکیت بر بهشتش می‌خرد:

«إِنَّ اللَّهَ اشْتَرَى مِنَ الْمُؤْمِنِينَ أَنْفُسَهُمْ وَأَمْوَالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَيَقْتُلُونَ وَيُقْتَلُونَ وَعْدًا عَلَيْهِ حَقًّا فِي التَّوْرَاةِ وَالْإِنْجِيلِ وَالْقُرْآنِ وَمَنْ أَوْفَى بِعَهْدِهِ مِنَ اللَّهِ فَاسْتَبْشِرُوا بِبَيْعِكُمُ الَّذِي بَايَعْتُمْ بِهِ وَذَلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ» (التوبة، 111)

- خداوند از مؤمنان، جانها و اموالشان را خريدارى كرده، كه (در برابرش) بهشت براى آنان باشد؛ (به اين گونه كه:) در راه خدا پيكار مى‌كنند، مى‌كشند و كشته مى‌شوند؛ اين وعدۀ حقّى است بر او، كه در تورات و انجيل و قرآن ذكر فرموده؛ و چه كسى از خدا به عهدش وفادارتر است‌؟! اكنون بشارت باد بر شما، به داد و ستدى كه با خدا كرده‌ايد؛ و اين است آن پيروزى بزرگ!

بنابراین، مهم و تعیین کننده است که انسان جان و مالش را با خدا معامله نموده، یا ارزان و خسران‌آور، و به قیمت نازل، به شیاطین جنّ و انس فروخته است و اکنون هیچ ندارد.

علم و عمل

همانگونه که ارزش اعمال به چگونگی اخلاص سنجیده می‌شود؛ - لذا فرمود: «ضربت امیرالمؤمنین علیه السلام در روز خندق، از عبادت ثقلین بالاتر است» - و فرق بین دو رکعت نماز با اخلاص، با هزاران رکعت نماز بی‌توجه و بدون اخلاص؛ بسیار است، بین عمل کسی که می‌داند چه می‌کند، و کارش را برای کی و به چه منظوری انجام می‌دهد، و چرا باید انجام دهد و ...؛ با عمل کسی که اصلاً نمی‌داند چه می‌کند، برای کی و چرا؟، فرق بسیاری وجود دارد!

یک نماز یا ذکر "سبحان الله" از سوی کسی که می‌داند، بسیار با ارزش‌تر است از هزاران رکعت نماز و صدها هزار ذکر "سبحان الله" از سوی کسی که نمی‌داند چه می‌کند و چه می‌گوید؟! لذا فرمود: «هرگز دانا و نادان یکسان نیستند»:

«أَمَّنْ هُوَ قَانِتٌ آنَاءَ اللَّيْلِ سَاجِدًا وَقَائِمًا يَحْذَرُ الْآخِرَةَ وَيَرْجُو رَحْمَةَ رَبِّهِ قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُولُو الْأَلْبَابِ» (الزّمر، 8)

- (آيا چنين كسى با ارزش است) يا كسى كه در ساعات شب به عبادت مشغول است و در حال سجده و قيام، از عذاب آخرت مى‌ترسد و به رحمت پروردگارش اميدوار است‌؟! بگو: «آيا كسانى كه مى‌دانند با كسانى كه نمى‌دانند يكسانند؟! تنها خردمندان متذكّر مى‌شوند!»

حقیقت عمل

هر چیزی و هر عملی، ظواهر و بواطنی دارد، و قیامت روز بیرون ریختن باطن‌ها و روش شدن پنهانی‌ها و اسرار می‌باشد؛ لذا از اسم‌های قیامت در قرآن مجید، «يَوْمَ تُبْلَى السَّرَائِرُ - آن روز كه رازها [اسرار و پنهانی‌ها همه] فاش شود / الطارق، 9» می‌باشد.

●- برخی، اعمال را با نتایج اخرویش جدا کرده‌اند و گمان دارند که خداوند سبحان، پاداش و یا عقابی بی‌ربط با اعمال می‌دهد! اما چنین نیست، بلکه هر عملی و به هر نیّتی، حقیقتی در درون خودش دارد که روز قیامت بیرون می‌آید. چنان که فرمود: «این عذاب، نتیجه عمل آنهاست» و یا فرمود: «خوردن مال یتیم، ربا و سایر محرمات، همان ریختن آتش در شکم است و ...» و یا فرمود: «این پاداش، نتیجۀ ایمان و عمل صالح آنهاست»؛ و البته خداوند متعال، بیش از جرم مجازات نمی‌کند، چرا که ظلم می‌شود، اما بیش از عمل پاداش می‌دهد، چرا که کریم است و کریم می‌تواند هر چقدر که می‌خواهد، انعام، پاداش یا اضافه بدهد.

●- این چند نکته بیان شد تا به عظمت معاد بیشتر پی‌ببریم و گمان نکنیم که محاسبه در قیامت، مانند محاسبات دنیایی و بسیار ساده انجام می‌گردد؛ مثلاً می‌فرماید: «این مقدار ثواب داشتی، پس این پاداشش، و یا این مقدار گناه داشتی، پس این کیفرش»!

مشارکت و هم‌افزایی - پرسش و نشانی پیوند پاسخ، جهت ارسال و انتشار توسط شما؛ متشکریم.

پرسش:

در روز قیامت، ثواب و گناه را چگونه حساب می‌کنند؟

پاسخ (نشانی پیوند):

https://www.x-shobhe.com/resurrection/11929.html 

 

 

کلمات کلیدی:  اعتقادی   معاد