«ایکس - شبهه»: این شعار را در دوران قبل از انقلاب بسیار در میان مردم رایج کرده بودند و می‌گفتند: «دلت پاک باشد – عمل مهم نیست» و بعد می‌افزودند: «چون نماز، جماعت، روزه، حجاب یا ...،‌را دیگران می‌بینند، ریا می‌شود. پس بهتر است انسان ریا نکند».

اینگونه شعایر در میان دو قشر کاملاً متفاوت بیشتر رایج بوده و هست. قشر اول از یک سو اصلاً اعتقاد و ایمانی به خدا و اسلام و قرآن و معاد ندارند و از سویی دیگر منحرف کردن مسلمین را در سرلوحه‌ی برنامه‌ها و فعالیت‌های خود قرار داده‌اند و شدیداً در تبلیغ و ترویج اینگونه افکار غیر منطقی می‌کوشند. قشر دوم مسلمان‌های بسیار تنبلی هستند که از یک سو نمی‌خواهند منکر خدا و اسلام و قیامت شوند و از سوی دیگر می‌خواهند هوای نفس خود را اطاعت و بندگی کنند و نه خداوند متعال را! لذا جهت توجیه خود و دیگران و نجات از «وجدان درد» این شعائر را می پسندند.

اینک برای روشن شدن این مقوله به چند نکته‌ی ذیل اشاره می‌گردد:

الف - در این مقوله بحث از خدا و ایمان به خدا و ضرورت اعمال است. لذا کسی که مدعی است «ایمان قلبی است و ربطی به عمل ندارد و اعمال نیز ضرورت ندارد و ...»، باید بیان دارد که این مطلب را از کجا آورده است؟ آیا آن خدایی که گمان می‌کنند در قلب به او ایمان دارند در کتابش چنین فرموده است و یا به آنان چنین وحی شده است؟ این قرآنی که از سوی خدا بر رسول اعظمش (ص) نازل شد، سراسر ضمن تبیین عالم هستی (جهان‌بینی) در مقوله‌ها متفاوت خدا شناسی، انسان‌شناسی، جامعه‌شناسی، ولایت شناسی،‌ دشمن‌شناسی، معاد شناسی و ...، به چه باید کردها و چه نباید کردهای منطبق با حقایق عالم هستی پرداخته است. پس اگر کسی مدعی است که ایمان قلبی کافیست و عمل نمی‌خواهد، باید وحی جداگانه‌ای اخذ کرده باشد.

ب – بله، بی‌تردید جایگاه هر معرفت، محبت، بغض، ایمان، کفر، گرایش و تنفری قلب است و البته منظور از قلب نیز این ماهیچه‌ای که به صورت تلمبه خون را پمپاژ می‌نماید نیست، بلکه جان آدمی است. لذا آن چه که در ظاهر بروز داده شود، ولی پشتوانه‌ی قلبی نداشته باشد، مانند جسد بدون روح، یا شکل بدون ماهیت و جان می‌ماند و هیچ ارزشی ندارد. اما هیچ گرایش یا تنفر [حب و بغض] قلبی نیز وجود ندارد که در گفتار یا رفتار ظهور و بروز نیابد. مثل این که آدمی کسی را دوست داشته باشد، اما این محبت هیچ‌گاه نه در بیانش متجلی گردد و نه در رفتارش/ یا نسبت به کسی یا چیزی تنفری داشته باشد، اما نه به زبان آورد و نه در عمل اجتنابی از آن داشته باشد! این ممکن نیست.

پس همه‌ی محبت‌ها و بغض‌ها، ایمان‌ها و کفرها، حتماً در بیان و عمل ظهور و بروز خواهد یافت و علتش این است که آدمی دائم در حال عمل و صدور فعل است و همان [حب و بغض] علت و نیز هدف همه‌ی افعال آدمی است. کسی که دوست دارد دانشمند شود، به دنبال تحصیل علم می‌رود تا به علم برسد. کسی که دوست دارد بدنش قوی شود،‌به دنبال تقویت بنیه می‌رود تا به قوت برسد، کسی که دوست دارد غنی شود، به دنبال کسب معاش می‌رود تا به غنا برسد، کسی که دوست دارد دیگری را ببیند، راه می‌افتد تا به او رسیده و ببیند ...، لذا خداوند متعال در دعوت بندگان به لقای خودش «محبت» را محور گرفته و می‌فرماید:

«قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُوني‏ يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ وَ يَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحيمٌ» (آل عمران، 31)

ترجمه: بگو اگر خدا را دوست مى‏داريد، پس مرا پيروى كنيد تا خدا هم شما را دوست بدارد و گناهانتان بيامرزد كه خدا آمرزگار و مهربان است.

در این آیه به وضوج بیان می‌گردد که تنها «محبت» که کار قلب است می‌تواند علت و انگیزه‌ی حرکت گردد و هدف حرکت نیز همان «محبوب» است، اما این باور و کشش قلبی باید ظهور و بروز داشته باشد که در «تبعیت از رسول اکرم ص» متجلی می‌گردد. انسان محبتی دارد «حب الله» و فعلی دارد که با تبعیت از رسول (ص) انجام می‌دهد و خداوند متعال نیز محبتی دارد «یحببکم الله» و فعلی دارد که بخشش تمامی گناهان محب خود است.

وقتی بیان می‌شود که اگر آدمی چیزی را دوست داشته باشد می‌رود تا به آن برسد و اگر از چیزی خوشش نیاید، تلاش می‌کند تا از او اجتناب و دوری کند، یعنی تجلی گرایشات قلبی در عمل. پس کسی نمی‌تواند مدعی شود که گرایش قلبی منفک و کافیست و من ایمانم با عملی که انجام می‌دهم مغایر بوده و منافات دارد، و اشکالی هم ندارد.

ج – ریا به عملی نمی‌گویند که دیگران آن را ببینند. اگر چنین باشد نفس کشیدن و غذا خوردن نیز ریا می‌شود،‌ چون همگان‌ آن را می‌بینند و کسانی که چنین ادعاهایی دارند در خودنمایی‌های نفسانی در مقابل دیگران کمترین اهمالی ندارند، اما به نماز یا جماعت و ... که می‌رسد، می‌گویند ریا می‌شود(؟!) بلکه «ریا» عملی است که انسان آن را در مقابل چشم دیگران و برای فریب‌شان انجام دهد. مثل این که اهل نماز نباشد و برای فریب دیگران نماز بخواند و روزه بگیرد و یا حج رود. نه این که اگر برای خدا اقامه‌ی نماز کرد، در جماعت حاضر شد، در ماه رمضان روزه گرفت، به حج که بیش از یک میلیون شرکت کننده دارد رفت، حجابش را در انظار رعایت کرد ... و دیگران دیدند، ریا شود.

 

کلمات کلیدی:  اعتقادی