«ایکس - شبهه»: اگر منظور روح قرآن کریم است، هیچ فرقی با حضرت رسول (ص) و اهل بیت عصمت (ع) ندارد. قرآن کریم تجلی و تعریف انسان کامل در قالب کلام است. دقت شود که قرآن کریم و حضرت رسول (ص) و اهل بیت (ع) هیچ‌گاه در عرض هم یا مقابل هم قرار نمی‌گیرند که انسان مجبور شود بین آن دو یکی را انتخاب کند و یا مقدم بدارد.

اما اگر منظور همین معنایی است که از ظاهر سؤال بر می‌آید و همین قرآنی است که در دست داشته و تلاوت می‌کنیم،‌ بدیهی است که اطاعت از رسول اکرم (ص) و ولی‌امر، اولی و مقدم بر اطاعت از قرآن کریم است (هر چند که مجدد تأکید می‌شود که این دو جدای از هم یا دو چیز جداگانه نیستند). حال به نکات ذیل دقت نمایید:

الف –  انسان نیازمند به علم و هدایت است و دین برای هدایت و تکامل انسان نازل شده است. کتاب و نوشتار به تنهایی نمی‌تواند تعلیم دهنده و هدایتگر انسان باشد. هادی انسان باید از نوع و سنخ خودش باشد. لذا خداوند حکیم، پیامبران و امامان را که از جنس بشر هستند برای هدایت فرستاد و به همراه او «کتاب» و هم چنین «میزان» [یعنی امام و الگویی که بشر خود را با او تنظیم و میزان کند] نازل نمود.

«لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَيِّناتِ وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْكِتابَ وَ الْميزانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ ...» (الحدید – 25)

ترجمه: ما پيامبران خود را با معجزات فرستاديم و با ايشان كتاب و میزان را فرود آورديم تا مردم به راستى و داد برخيزند ... .

ب – کتاب (هر چه که باشد)، از آورنده و معلم اخذ می‌شود. پس، تا ابتدا آورنده و معلم مورد اطاعت قرار نگیرد، نه کتابی به دست می‌آید و نه محتوای آن تعلیم و فهم می‌گردد. مثل این می‌ماند که کسی کلاس درسی دایر نماید، عده‌ای کودک یا غیره را برای سواد آموزی جمع کند و سپس تعدادی کتاب به آنها داده و رهایشان نماید. بدیهی است که شاگردان در این کلاس حتی یک حرف را نیز نمی‌آموزند. بلکه این معلم است که درس می‌دهد، توضیح می‌دهد، تعلیم می‌دهد، تشریح می‌کند، تمرین می‌دهد ... و در آخر یک کتابی را که شامل علوم مورد نظر است، در اختیار می‌گذارد. پس آن چه مورد توجه، رجوع، اطاعت و تبعیت قرار می‌گیرد، معلم است و نه کتاب. مضاف بر این که کار دین صرفاً آموزش نیست، بلکه آموزش و پرورش است. لذا «علم» و «تزکیه» را توأمان در نظر دارد و کتاب نمی‌تواند انسان را تزکیه کند. بلکه این کار مربی است. کار پیامبر (ص) و ولی‌امر است. پس، اول باید یک فرد کتاب را بیاورد، سپس آن را برای انسان تلاوت کند، سپس راهنمای انسان برای تزکیه گردد و پس از آن مفاد و مندرجات کتاب را تعلیم دهد و باب حکمت را به روی انسان بگشاید، تا انسان با اطاعت و تبعیت او از جهل و گمراهی نجات یابد.

«هُوَ الَّذي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولاً مِنْهُمْ يَتْلُوا عَلَيْهِمْ آياتِهِ وَ يُزَكِّيهِمْ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ إِنْ كانُوا مِنْ قَبْلُ لَفي‏ ضَلالٍ مُبين‏» (الجمعه – 2)

ترجمه: اوست آن كه در میان مردمان درس نخوانده، پيامبرى از خودشان بر انگيخت، كه آيت‏هاى او را بر آنها مى‏خواند، و آنان را پاك مى‏كند، و ايشان را كتاب و حكمت مى‏آموزد، و اگر چه از پيش در گمراهى آشكار بودند.

ج – به همین دلیل شاهدیم که خداوند متعال در همین کتاب (که برخی می‌خواهند به بهانه‌ی اطاعت و تبعیت از آن، اطاعت و تبعیت از رسول و اولی امر را کنار بگذارند) مکرر دستور می‌دهد که از خدا و رسول و اولی‌الامر اطاعت کنید، از آنها تبعیت کنید، آنها را الگو و اسوه بگیرید. اما هیچ کجا نیامده که از کتاب «اطاعت» کنید. بلکه فرموده به این کتاب [قرآن] ایمان بیاورید. آن را کلام خدا بدانید، سخن فرد یا شعرش نخوانید و ...، که همه‌ی این امور مستلزم باور و ایمان به رسول (ص) و آورنده‌ی این کتاب است. پس ابتدا او باید مورد باور و اطاعت و تبعیت قرار گیرد و قرآن از او اخذ شود و تعلیم قرآن و هدایت بشر همیشه بر عهده‌ی ولی امر است. لذا اطاعت و تبعیت از ولی‌امر، مقدم است. لذا فرمود:

«يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا أَطيعُوا اللَّهَ وَ أَطيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ فَإِنْ تَنازَعْتُمْ في‏ شَيْ‏ءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَ الرَّسُولِ إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ ذلِكَ خَيْرٌ وَ أَحْسَنُ تَأْويلاً (النساء - 59)

ترجمه: اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد از خدا فرمان بريد و از پيامبر و از خداوندان فرمان خويش اطاعت كنيد و اگر در چيزى اختلاف كرديد آن را به خدا و فرستاده [او] باز بريد، چنان كه به خدا و روز آخرت ايمان داشته باشيد. آن بهتر است و سرانجام [آن‏] نيكوتر است.

دقت شود که در آیه‌ی فوق نمی‌فرماید که اگر اختلاف کردید به «کتاب» برگردید، چرا اولاً همان کتاب را باید از رسول و اولی‌الامر فرا گرفت و ثانیاً ممکن است اختلاف در مورد خود همین کتاب باشد. چنان چه هر کسی ممکن است سعی کند آیه‌ای از آن را به میل خود تفسیر و تأویل نماید.

پس، تمامی دلایل عقلی، منطقی و قرآنی،‌ دال بر آن است که اطاعت از «ولی امر»، مقدم و اولای بر هر اطاعت و عبادتی است.

کلمات کلیدی:  اعتقادی