ایکس – شبهه: پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «إنَّ العُلَماءَ وَرَثَةُ الأنبِياءِ - الکافی (ط-اسلامیه)،ج1،ص32و34» - یعنی: عالمان وارثان پیامبران هستند.

الف - امام صادق علیه‌السلام و نیز امام حسن عسکری علیه السلام، پس از بیان ویژگی‌های فقها، آنان را نواب ائمه (ع) قلمداد نموده و فرمودند که بر مردم است از آنان تقلید کنند:

«فَأَمَّا مَنْ کَانَ مِنَ الْفُقَهَاءِ صَائِناً لِنَفْسِهِ حَافِظاً لِدِینِهِ مُخَالِفاً عَلَى هَوَاهُ مُطِیعاً لِأَمْرِ مَوْلَاهُ فَلِلْعَوَامِّ أَنْ یُقَلِّدُوهُ»

«فَأَمَّا مَنْ كَانَ مِنَ الْفُقَهَآء» - پس اما راجع به کسانی از فقها؛

«صَآئِنًا لِنَفْسِهِ، وَ حَافِظًا لِدِينِهِ» - آنان که صیانت نفس داشته و از دین‌شان حفاظت می‌کنند؛

«مُخَالِفاً عَلَى هَوَاهُ» - آنان که با هوای نفس (خود و دیگران) مخالفت می‌کنند؛

«مُطِیعاً لِأَمْرِ مَوْلَاهُ» - مطیع امر مولی (ولایت – امام معصوم ع) هستند؛

«فَلِلْعَوَامِّ أَنْ یُقَلِّدُوهُ» - پس بر عوام است (بر دیگرانی که فقیه نیستند لازم است) که از آنان تقلید کنند.

امام زمان، حضرت بقیةالله فی الارضین، عج الله تعالی فرجه الشریف، بیان و توصیف قابل تأملی در خصوص فقها دارند و می‌فرمایند:

«وَ أَمَّا الْحَوَادِثُ الْوَاقِعَةُ فَارْجِعُوا فِيهَا إِلَى رُوَاةِ حَدِيثِنَا فَإِنَّهُمْ حُجَّتِي عَلَيْكُمْ وَ أَنَا حُجَّةُ اللَّهِ عَلَیهِم» (وسائل الشيعه، ج18، ص101)

ترجمه: و اما در حوادث واقعه (اتفاقاتی که حادث می‌شود) به راویان حدیث ما (عالمان به احکام و فقه ما) رجوع کنید که آنها از ناحیه‌ی من بر شما حجت هستند و من حجت خدا بر آنان هستم.

ب – با توجه به آن چه بیان شد [و روایات کثیری در این باب وجود دارد]، همه فقها نایبان امام زمانشان (ع) هستند. چه امام در میان مردم آشکار باشد و مردم به او دسترسی داشته باشند، و چه از نظرها پنهان باشند. و البته به فقهای دوران غیبت کبرا، نواب عام امام گفته می‌شود که تفاوت آن با نواب خاص و ویژگی‌های آنان که از جمله دسترسی به حضرت و ملاقات حضوری با ایشان یا مکاتبه مستقیم می‌باشد، مشخص گردد.

ولیّ فقیه نیز یکی از همین فقها (نایبان امام) است که اگر حکومت اسلامی در سرزمینی مستقر گردید و فرصت و امکان برای اجرای همه احکام و فقه اسلامی که مستلزم حکومت است، مثل: احکام اداره‌ی جامعه، قضاوت، جنگ، صلح ... و سایر احکام سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و ... فراهم شد، با توجه به همه شرایط لازم برای زعامت، از میان سایر فقها برگزیده شده و زعامت سیاسی و اداره امور جامعه را بر عهده می‌گیرد.

بدیهی است وقتی همه فقها نایب امام (ع) هستند، ولیّ‌فقیه که مسئولیت گسترده‌تر و سنگین‌تری بر عهده دارد به نحو اولی نایب امام زمان (عج) هستند.

کلمات کلیدی:  گوناگون