ایکس – شبهه: نظر به این که به ویژه در محرم و صفر امسال بیش از هر زمان دیگری عزاداری بر مصیب‌های ابا عبدالله الحسین (ع)، خاندان و یاران او مورد حملات ضد تبلیغی قرار گرفت – و البته با شکوه‌تر از هر سال نیز انجام گرفت، لازم است به نکات ذیل توجه نمایید:

الف – در میان مذاهب اسلامی و شیعی، مذهبی وجود داشت به نام «اخباریون». آنها می‌گفتند: ما عین روایت وارده را عمل می‌کنیم. مثلاً اگر امامی به بیماری که سر درد داشت، فرموده بود که فلان گیاه را بخور، آنها آن گیاه را [چون روایت است] به هر مبتلا به سردری تجویز می‌کردند، حال آن که ممکن بود به ضرر او باشد. همین مصیبت و جهالت را توسط «وهابیت» به اهل سنّت تحمیل کردند که هر چیزی را بپرسند «در کجای قرآن آمده است؟» لذا دقت شود که ما نه از وهابیون هستیم و نه از اخباریون.

این گونه رفتار در برخورد با اسلام و احکام اسلامی همان قدر غلط و سخیف است که مثلاً اگر قرآن کریم فرموده گوشت حیوان حلال گوشت و با ذبح اسلامی را بخورید، یکی بپرسد: در کجای قرآن یا حدیث آمده که چلوکباب بخوریم یا نخوریم؟

اسلام، قرآن، احادیث و روایات به حدّ لازم اصول و فروع را بیان و تشریح نموده‌اند و محدوده ها را تعیین نموده‌اند، اما هیچ کدام به معنای تعطیلی عقل، شعور، استعداد، ذوق و سلیقه نمی‌شود. مثلاً به ضرورت و نیز استحباب اقامه نماز هم در قرآن تأکید شده و هم در احادیث و روایات؛ در هر دو نیز به استحباب و فضیلت نمازهای نافله و نماز شب تصریح شده است. اما حالا چقدر نماز بخوانیم؟ آیا درست است که کسی شب تا صبح نماز بخواند و صبح نه تنها از کار و زندگی بماند، بلکه بیمار شود؟ این دیگر به عقل، شعور، توان و ... بر می گردد و جایز نیست که کسی بپرسد آیا آیه یا روایتی در این مورد نیز داریم؟

مسئله عزاداری یا مولودی برای معصومین (ع) نیز همین طور است. اصول و فروع آن بیان شده است. اما این که ما چند دقیقه گریه کنیم؟ چه میزان گریه کنیم؟ آیا شب گریه کنیم یا روز؟ نوحه هم بخوانیم یا نه؟ به هیئت رویم، یا به خیابان درآئیم یا در خانه بمانیم و...؟ لزومی ندارد که حتماً در آیات و احادیث آمده باشد – هر چند به انجام برخی امور توصیه شده است، اما نه به چگونگی اجرای آن.

ب – همیشه ابتدا دقت کنیم: آیا آنان که این سؤالات را ترویج کرده و به اذهان عمومی القاء می‌کنند، اصلاً هیچ اعتقادی دارند؟ یا اگر دارند و در سؤال خود واقعاً صادق هستند و قصد و غرض سویی ندارند، آیا در تمامی امور زندگی نیز عین آیات و روایات عمل می‌کنند؟ مثلاً مراسم خواستگاری، عقد، عروسی، ولیمه یا عزای آنها عین آیات و روایات است؟ مثلاً اگر پدر، پسر یا مادر و همسر کسی از دنیا رفت و یا مظلومانه کشته شد، اول می‌روند کتاب و توضیح المسائل می‌خوانند که چقدر و چه جوری عزاداری کنند؟ یا فقط به عزاداری برای سیدالشهداء (ع) که می‌رسد، خواسته یا ناخواسته به مسلک وهابیون و اخباریون در می‌آیند؟

بدیهی است که نحوه اجرای بسیاری از امور به شرایط و ضرورت‌ها از یک سو و نیز فرهنگ‌ها، ذوق‌ها و سلیقه‌ها از سوی دیگر بر می‌گردد. لذا کافیست که با عقل، دین، قرآن، اسلام و احکام منافات نداشته باشد؛ وهن (اهانت) به دین نشود. دیگر جزئیات چگونگی اجرا به خود انسان سپرده شده است. مثلاً ایرانی‌ها در مراسم غذا و معمولاً خورشت قیمه می‌دهند، حال اگر یکی سؤال کند که در کجای قرآن یا حدیث آمده که خورشت قیمه بدهید؛ چه پاسخی مناسب اوست؟

ج – برخی از رفتارها در عزاداری‌ها بیان و شرح حال است، مثل اشعار، روضه‌ها و مداحی‌ها – برخی دیگر نمادی از وقایع است، مثل سینه زدن و زنجیر زدن که نمادی از گریبان چاک کردن بازماندگان این مصیبت و به زنجیر کشیده شدن اسراء می‌باشد – برخی دیگر تظاهر مثبت و عمومیت بخشیدن است، مثل بیرون آمدن دسته‌های عزاداری – برخی از رفتارها نیز تأسی به رفتار اهل بیت (ع) در این مصیب است، مثل عزاداری در دهه اول محرم - و ...؛ اما چگونگی اجرا دیگر به ذوق‌ها و سلیقه‌ها بر می‌گردد و روایات بسیاری نیز در تأیید آن وجود دارد. مثل این که فرمودند: «برای ما همان طور عزاداری کنید که برای خود می‌کنید» یعنی طبق فرهنگ خودتان.

چند روایت:

*- پيامبراكرم (ص): براى شهادت حسين (ع)، حرارت و گرمايى در دل‌هاى مؤمنان است كه هرگز سرد و خاموش نمى‏شود. (جامع احاديث الشيعه، ج 12، ص556) – دقت شود که حرارت شور فرق دارد با معرفت و منطق و ...، لذا بازتابش نیز متفاوت است.

*- على (ع) فرمود: خداوند براى ما، شيعيان و پيروانى برگزيده است كه ما را يارى مى‏كنند، با خوشحالى ما خوشحال مى‏شوند و در اندوه و غم ما، محزون مى‏گردند. (غررالحكم،ج 1، ص235)

*- امام صادق (ع) فرمود: يك سال تمام، هر شب و روز بر حسين بن على (ع) نوحه‌خوانى شد و سه سال، در روز شهادتش سوگوارى برپا گشت. (بحارالانوار،ج 79، ص102)

*- امام باقر(ع) نسبت به كسانى كه در روز عاشورا نمى‏توانند به زيارت آن حضرت بروند، اينگونه دستور عزادارى دادند و فرمودند: بر حسين (ع) ندبه و عزادارى و گريه كنند و به اهل خانه خود دستور دهند كه بر او بگريند و در خانه‏اش با اظهار گريه و ناله بر حسين (ع)، مراسم عزادارى بر پا كنند و يكديگر را با گريه و تعزيت و تسليت گويى در سوگ حسين (ع) در خانه‏هايشان ملاقات كنند. (كامل الزيارات، ص175)

*- ابوهارون مكفوف مى‏گويد: خدمت حضرت صادق (ع) رسيدم. امام به من فرمود: «برايم شعر بخوان». پس برايش اشعارى خواندم. فرمود: اينطور نه؛ همان طور كه (براى خودتان) شعر خوانى مى‏كنيد و همان گونه كه نزد قبر حضرت سيد الشهداء مرثيه مى‏خوانى [بخوان]. (بحارالانوار، ج 44، ص287)

*- امام رضا (ع) فرمود: هر گاه ماه محرم فرا مى‏رسيد، پدرم (موسى بن‏ جعفر) ديگر خندان ديده نمى‏شد و غم و افسردگى بر او غلبه مى‏يافت تا آن كه ده روز از محرم مى‏گذشت، روز دهم محرم كه مى‏شد، آن روز، روز مصيبت و اندوه و گريه پدرم بود. (امالى صدوق، ص 111)

*- امام رضا (ع) فرمود: هر كس در مجلسى بنشيند كه در آن، امر (و خط و مرام ما) احيا مى‏شود، دلش در روزى كه دل‌ها مى‏ميرند، نمى‏ميرد. (بحارالانوار، ج 44، ص278)

پس، اگر کسی گریه کرد، کسی نوحه و مرثیه خواند، کسی با ذکر مصیب دیگران را گریاند، کسی در خانه‌اش هیئت برگزار کرد، کسی به مجلس ذکر و عزاداری رفت، کسی یک دهه عزاداری را حرمت قائل شد و ... همه تأسی به آموزه‌های اهل بیت (ع) است، اما این که چگونه انجام دهد، به فرهنگ، ذوق و امکان خودش بستگی دارد و نیازی نیست که حتماً در روایات نیز آمده باشد.

کلمات کلیدی:  گوناگون