ایکس – شبهه / پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات: اگر چه گاه «فطرت، غریزه و طبیعت» به یک معنا به کار گرفته می‌شوند و همه مبین سرشت نهادینه شده در خلقت می‌باشند، اما به ویژه در مباحث فلسفی و اعتقادی که مختص انسان است، تفاوت‌های عمده‌ای با یک دیگر دارند و فطرت اعم از غریزه یا طبیعت می‌باشد، یا به تعبیری غریزه و طبیعت نیز در فطرت است. به عنوان مثال:

الف – طبیعت به بُعد مادی موجودات (اشیا یا حیوانات و ...) اختصاص دارد، یعنی متعلق به جسم می‌باشد، چه در جماد باشد، یا گیاه باشد، یا حیوان و یا انسان.

  ب – غریزه به کشش‌ها و گرایشات و نیازهای حیوانی اطلاق می‌گردد، چه در خصوص انواع حیوانات باشد و چه در خصوص بُعد حیوانی انسان، مثل شهوات خوردن، آشامیدن، تولید مثل و ... .

  ج – اما فطرت به سرشت نهادینه شده در انسان با اصل «کمال‌خواهی» یا همان «عشق به کمال» اطلاق می‌گردد، که در سرشت همه آحاد بشری نهادینه شده است. همه به یک نوع عاشق کمال و در نهایت کمال محض هستند، هر چند که در تعیین مصداق تفاوت و اختلاف دارند. از این رو فرمود: «لا إله الا الله»، یعنی تمامی مصادیق «إله» به غیر از «الله جلّ جلاله» را رد نمود و فرمود: دین فطری است:

« فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفًا فِطْرَةَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا لَا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذَلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ » (الرّوم، 30)

ترجمه: پس حق گرايانه، به سوى اين آيين روى آور، [با همان‏] فطرتى كه خدا مردم را بر آن سرشته است. تغييرى در آفرينش خدا نيست. آيين پايدار همين است و ليكن بيشتر مردم نمى‏دانند.

*- دقت شود که فطرت، غریزه و طبیعت، سرشت خلقتی هستند، پس عمومیت و شمولیت دارند و اکتسابی نیز نمی‌باشند، اما فطرت با غریزه و طبیعت تفاوت‌هایی نیز دارد، از جمله:

**- طبیعت در تمامی اجسام با مشخصه‌های خودشان [مثل سیالی برای آب یا سختی برای سنگ و یا بُعد و حجم برای همه اجسام و ...] وجود دارد، غریزه نیز در تمامی انواع حیوانات و نیز بُعد حیوانی انسان وجود دارد، اما «فطرت کمال‌خواهی – عشق به کمال و یا همان خداجویی» مختص انسان است.

**- طبیعت و غریزه به تناسب ماهیت و ظرفیت وجودی در همه پدیده‌ها نهادینه شده است، اما فطرت مستلزم بیدار نگهداشتن و شکوفا نمودن می‌باشد. پس، غريزه خود به خود شكوفا می‌شود ولی فطرت را بايد شكوفا ساخت.

غریزه خوردن به محض به دنیا آمدن شکوفا می‌گردد - یک نوجوان پسر یا دختر سالم، در سنّی معینی بالغ می‌شوند و غریزه شهوت جنسی یا میل به تولید مثل در آنها ایجاد می‌گردد، اما ممکن است انسانی 80 سال زندگی کند، اما هیچ وقت فطرتش بیدار و فعال نگردد.

**- طبیعت و غریزه متعلق به حیات جسمانی می‌باشند، اما فطرت متعلق به روح و قلب است، لذا نقش در اهداف و نیّات دارند.

به عنوان مثال: برای غریزه‌ی خوردن یا شهوت جنسی، چه در حیوان و چه در حیوانیت انسان، حلال و حرامی مطرح نیست، اما برای عقل، قلب که فطری هستند، مطرح است و انسان تخلف و معصیت را مانعی برای رسیدن به کمالی که معشوق اوست می‌بیند.

 

کلمات کلیدی:  گوناگون