امیرالمؤمنین، امام علی علیه السلام:

(نهج البلاغه، حکمت 21)

«قُرِنَتِ الْهَيْبَةُ بِالْخَيْبَةِ وَ الْحَيَاءُ بِالْحِرْمَانِ وَ الْفُرْصَةُ تَمُرُّ مَرَّ السَّحَابِ فَانْتَهِزُوا فُرَصَ الْخَيْرِ.»

- ترس با نااميدى، و شرم (حیاء) با محروميّت همراه است، و فرصت‌ها چون ابرها مى‌گذرند، پس فرصت‌هاى نيک را غنيمت شماريد.

شرح مختصر

هر صفت، حالت، استعداد (امکان شدن)، میل و نیرویی که خداوند سبحان در فطرت و یا غریزۀ (وجود) آدمی نهادینه کرده است، نه تنها خوب است، بلکه لازمۀ حیات، حرکت، رشد و کمال او می‌باشد چنان که فرمود: «حبّ الشهوات» اعم از شهوت جنسی، یا شهوت تداوم نسل، شهوت قدرت، ثروت و ... را نیز خودم برای انسان زینت داده‌ام تا بتواند در دنیا سالم زندگی کند و به سعادت ابدی برسد. (آل عمران، 14)

«ترس و امید»، دو پای حرکت و دو بال پرواز انسان می‌باشند، «امید»، انگیزه و نیروی حرکت می‌دهد و «ترس» مثل ترمز، سبب بازدارندگی از خطرات می‌گردد.

بنابراین، مهم این است که این داده‌ها، با چه هدفی، در چه راهی و چگونه مورد استفاده قرار گیرند؛ لذا جوانب مثبت و منفی دارند.

هر کجا از ترس و امید [خوف و رجا] و نیز حیاء [شرم]، به خوبی یاد شده، جوانب مثبت در نظر می‌باشد و هر کجا مورد نکوهش قرار گرفته‌اند، جنبه‌های منفی مورد بحث می‌باشد.

مقصود از «ترس» در این روایت، همان جنبۀ منفی یا «ترس بی‌جا» می‌باشد؛ مثل کسی که از ترس سخنان این و آن و یا نکوهش در خانواده و محیط، از بندگی و اطاعت خدا فاصله بگیرد؛ یا از ترس دشمن، فرار کند و بدون هیچ تلاشی، تسلیم شود! بدیهی است که او نسبت به آینده، «ناامید» می‌گردد؛ هم توکلش و هم نیروی همّتش را از دست می‌دهد و انگیزه‌های لازم جهت حرکت، رشد، کمال و قُرب نیز در او ایجاد نمی‌گردد، و یا اگر پیش از آن داشته، از بین می‌رود!

«حیاء - شرمندگیِ» بی‌مورد نیز سبب «فرصت سوزی» و محرومیّت‌ها از نعمات و تداوم حرکت در مسیر رشد می‌گردد. مانند کسی که خجالت بکشد بگوید: «من مسلمان و مقید به رعایت احکام الهی هستم»، یا کسی که از ظاهر خود (قد کوتاه، چاقی بیش از حد، معلولیت، زبان و ملیت ... و آن چه دارد و یا آن چه ندارد) خجالت بکشد! چنین کسی در انزوا قرار گرفته و دچار افسردگی می‌گردد.

برخوردارن از «ترس و حیا»ی بیجا، فرصت‌سوزی می‌کنند، از نعمات و امکانات استفاده نمی‌کنند، و حال آن که در این دنیای فانی، همه چیز در حال گذر می‌باشد و باقی نمی‌ماند.

مرتبط

فهرست پیوند (لینک) مباحث منتشر شده از نهج البلاغه

 

 

کلمات کلیدی:  نهج البلاغه