درسی از نهج البلاغه با شرحی مختصر - 162 /  زیادتی صوری نماز و روزه، سبب رشد و تقرب نمی‌گردد، بلکه تفکر، بصیرت و البته «زیرکی» لازم است.

امیرالمؤمنین، امام علی علیه السلام؛

نهج البلاغه، حکمت 145 /  با استفاده از برگردان (ترجمه) حجت الاسلام انصاریان

كَمْ مِنْ صائِم لَيْسَ لَهُ مِنْ صِيامِهِ اِلاَّ الْجُوعُ وَالظَّمَاءُ.

چه بسا روزه داری‌ که از روزه‌اش جز گرسنگی‌ و تشنگی‌ نصیب نگردد.

وَ كَمْ مِنْ قائِم لَيْسَ لَهُ مِنْ قِيامِهِ اِلاَّ السَّهَرُ وَالْعَناءُ.

و چه بسا نمازگزاری‌ که از ایستادنش به نماز جز بیداری‌ و زحمت سود نگیرد.

حَبَّذا نَوْمُ الاْكْياسِ وَ اِفْطارُهُمْ!

چه نیکوست خواب زیرکان و افطار آنان!

شرحی مختصر

متأسفانه «عمل زدگی» را که در فرهنگ غرب به آن «پراگماتیسم» می‌گویند، به اذهان عمومی مسلمانان نیز القا کرده‌اند و البته بدانیم که جدید نیست، بلکه همیشه از رویکردهای خطای انسانی بوده و هست.

بسیار دیده‌اید افرادی را که مرتب می‌پرسند: «این ذکر را چند بار بگوییم - آن چله را چگونه بگیریم و ...؟»، اگر به آنها بگویید: «چهل شب و هر شب هزار بار»، برایشان مطلوب‌تر و آسان‌تر است از این که بگویید: «یک دقیقه هم فکر کن و از هوش و زکاوتت نیز بهره ببر»!

می‌گوید: «تا کنون 3 بار به حج تمتع مشرف شده‌ام، 5 بار به عمره رفته‌ام، 10 سفر به کربلا و یا مشهد داشته‌ام و ...»؛ در حالی که ممکن است این اعمال، همه نقل و انتقال بدن باشد و هیچ فایده‌ای از آنها نبرده باشد و ذره‌ای به فهم، شعور، علم، بصیرت، هوش و زیرکی و بالتبع به ایمان، تقوا و احساس مسئولت او، اضافه نشده باشد!

به قول مولوی:

ای قوم به حج رفته کجایید کجایید                معشوق همین جاست بیایید بیایید

معشوق تو همسایه و دیوار به دیوار       در بادیه سرگشته شما در چه هوایید

گر صورت بی‌صورت معشوق ببینید                هم خواجه و هم خانه و هم کعبه شمایید

ده بار از آن راه بدان خانه برفتید            یک بار از این خانه بر این بام برآیید 

آن خانه لطیفست نشان‌هاش بگفتید    از خواجه آن خانه نشانی بنمایید

یک دسته گل کو اگر آن باغ بدیدید                 یک گوهر جان کو اگر از بحر خدایید

با این همه آن رنج شما گنج شما باد     افسوس که بر گنج شما پرده شمایید

●- امیرالمؤمنین علیه السلام در این بیان فرمودند که خواب زیرک (باهوش، فکور و بصیر) نیکوست، نه روزه‌ای که جز گرسنگی و تشنگی حاصلی ندارد و نمازی که جز بیداری و زحمت، آورده‌ای ندارد!

این تفکر و تعقل و بصیرت است که سبب ارزشمندی نماز و روزه و سایر عبادات می‌گردد و این «زیرکی» است که سبب می‌گردد آدمی بفهمد که در کجا و چه زمانی، باید چه کاری را چگونه به انجام رساند.

*- خوارج، اهل نماز و روزۀ بسیار، تلاوت قرآن مجید و حتی شرکت در جنگ‌ها بودند؛ وهابیت و گروه‌های تروریستی تحت پوشش امروزی، چون طالبان، القاعده، داعش، بوکوحرام و ... نیز نماز می‌خوانند، روزه می‌گیرند، آیات قرآن مجید را تلاوت می‌کنند و حتی می‌جنگند! اما، ضعف شدید دانش، بینش، بصیرت و زیرکی آنان در فهم و شعور، تمیز حق از باطل و در یک کلام [جهل و تکبرشان]، سبب گردیده تا همان عبادات ظاهری‌شان نیز به ضرر خودشان و دیگران تمام شود.

*- مؤمنان، متقیان، پیروان اهل عصمت علیهم السلام نیز همان نمازها را به سوی همان قبله و با همان ترتیب اقامه می‌کنند، برخی به نماز شب برمی خیزند، همان آیات را تلاوت می‌کنند، در همان ماه مبارک رمضان روزه می‌گیرند، در میادین گوناگون فرهنگی، سیاسی، علمی، اقتصادی ... و جنگی، حضور به موقع دارند و با جان و مال به میدان می‌آیند ...؛ اما، تفکر، تعقل، بصیرت و زیرکی آنها، سبب تشخیص و حضور به هنگام آنان می‌شود و خیر دنیا و آخرت را نصیب خودشان، جامعه و حتی نسل‌های آینده می‌نمایند.

 

 

کلمات کلیدی:  نهج البلاغه