امیرالمؤمنین، امام علی علیه السلام:

نهج البلاغه، خطبه قاصعه، با استفاده از ترجمۀ حجت الاسلام انصاریان

فَاتَّقُوا اللّهَ وَلا تَكُونُوا لِنِعَمِهِ عَلَيْكُمْ اَضْداداً، وَلا لِفَضْلِهِ عِنْدَكُمْ حُسّاداً، 

بنابراین از خدا پروا کنید، و با نعمت‌هایش به ستیزه برنخیزید، و به احسان او بر خودتان حسادت نورزید،

وَلاتُطيعُوا الاَدْعِياءَ الَّذينَ شَرِبْتُمْ بِصَفْوِكُمْ كَدَرَهُمْ،

 - و از بی‌ پدرانی‌ که آب تیرۀ طبع‌شان را با آب صافی‌ قلب‌تان نوشیدید،

وَ خَلَطْتُمْ بِصِحَّتِكُمْ مَرَضَهُمْ، وَ اَدْخَلْتُمْ فى حَقِّكُمْ باطِلَهُمْ،

- و بیماری‌ روانشان را با سلامت روح خود آمیختید، و باطل‌شان را در حق خود داخل کردید پیروی‌ نکنید،

وَ هُمْ اَساسُ الْفُسُوقِ، وَ اَحْلاسُ الْعُقُوقِ، اتَّخَذَهُمْ اِبْليسُ مَطايا ضَلال،

- آنان پایه گناهانند، و ملازم نافرمانیها، شیطان اینان را حیوان بارکش گمراهی‌ نموده،

وَ جُنْداً بِهِمْ يَصُولُ عَلَى النّاسِ، وَ تَراجِمَةً يَنْطِقُ عَلى اَلْسِنَتِهِمْ،

- و سپاه خود قرار داده که به سبب آنان بر مردم حمله می‌ برد، با زبان آنان سخن می‌‌گوید،

اسْتِراقاً لِعُقُولِكُمْ، وَ دُخُولاً فى عُيُونِكُمْ، وَ نَفْثاً فى اَسْماعِكُمْ،

- تا عقلتان را بدزدد، و در دیدگانتان درآید، و در گوشتان بدمد،

فَجَعَلَكُمْ مَرْمى نَبْلِهِ، وَ مَوْطِئَ قَدَمِهِ، وَ مَأْخَذَ يَدِهِ.

- او شما را هدف تیرش، و مایه پایمال شدن گامهایش، و ابزار دست خویش قرار داده.

فَاعْتَبِرُوا بِما اَصابَ الاُمَمَ الْمُسْتَكْبِرينَ مِنْ قَبْلِكُمْ مِنْ بَأْسِ اللّهِ وَ صَوْلاتِهِ،

- از آنچه به گردنکشان پیش از شما از عذاب خدا و دشواریها و حوادث و کیفرهای‌ او رسید عبرت گیرید،

وَ وَقائِعِهِ وَ مَثُلاتِهِ، وَ اتَّعِظُوا بِمَثاوى خُدُودِهِمْ، وَ مَصارِعِ جُنُوبِهِمْ، 

- و از خاک تیره‌ای‌ که صورتشان بر آن نهاده شده و زمینی‌ که پهلویشان بر آن افتاده پند پذیرید،

وَ اسْتَعيذُوا بِاللّهِ مِنْ لَواقِح الْكِبْرِ، كَما تَسْتَعيذُونَهُ مِنْ طَوارِقِ الدَّهْرِ.

- و از اموری‌ که زاینده کبر است به خدا پناه جویید، چنانکه از آفات ناگهانی‌ روزگار به او پناه می‌برید.

فَلَوْ رَخَّصَ اللّهُ فِى الْكِبْرِ لِاَحَد مِنْ عِبادِهِ لَرَخَّصَ فيهِ لِخاصَّةِ اَنْبِيائِهِ وَ اَوْلِيائِهِ،

- اگر خداوند اجازه کبر ورزیدن را به فردی‌ از بندگانش می‌‌داد، هرآینه رخصت آن را به پیامبران و اولیائش که از خاصان اویند عنایت می‌‌فرمود،

وَلكِنَّهُ سُبْحانَهُ كَرَّهَ اِلَيْهِمُ التَّكابُرَ، وَ رَضِىَ لَهُمُ التَّواضُعَ،

- ولی‌ خداوند پاکْ، کبرورزی‌ را بر آنان روا نداشت، و فروتنی‌ را برای‌ آن بزرگواران پسندید،

فَاَلْصَقُوا بِالاَرْضِ خُدُودَهُمْ، وَ عَفَّرُوا فِى التُّرابِ وُجُوهَهُمْ،

- آنان گونه‌های‌ خود را به عبادت بر زمین گذاشتند، و صورتهای‌ خویش را بر خاک ساییدند،

وَ خَفَضُوا اَجْنِحَتَهُمْ لِلْمُؤْمِنينَ، وَ كانُوا اَقْواماً مُسْتَضْعَفينَ،

- و در برابر اهل ایمان تواضع کردند، و در نظر بی‌ خبرانْ بی‌ قدرت و ناتوان به حساب می‌ آمدند،

قَدِ اخْتَبَرَهُمُ اللّهُ بِالْمَخْمَصَةِ، وَابْتَلاهُمْ بِالْمَجْهَدَةِ،

- خداوند آنها را به گرسنگی‌ امتحان کرد، و به رنج و سختی‌ مبتلا نمود،

وَامْتَحَنَهُمْ بِالْمَخاوِفِ، وَ مَخَضَهُمْ بِالْمَكارِهِ.

- با برنامه‌های‌ خوفناک آزمایش‌شان فرمود، و به جفاها و ناخوشی‌ها خالص‌شان کرد.

شرحی مختصر

حسود کسی است که نمی‌تواند خیر و موفقیت کسی را ببیند و برایش شرّ و بدبختی آرزو می‌کند، هر چند که خیری به خودش نرسد؛ و بیچاره کسی که به احسان خداوند منّان به خودش حسادت می‌ورزد و با نعمات او به ستیزه برمی خیزد و همان نعمات را علیه خودش به کار می‌گیرد!

تکبر این است که فردی گمان نماید که از جانب خودش، از دیگران برتر و بالاتر است و این خودبزرگ‌بینی و تکبرش را در گفتار و عمل، به رخ دیگران بکشد! بنابراین، اگر خداوند سبحان کسی را برتر قرار داده باشد و او بگوید یا نشان دهد که بدین واسطه برتر است و آن را از خدا و در راه خدا بداند، مصداق تکبر نمی‌باشد؛ چنان که انبیاء، اوصیای و اولیایی الهی از جانب او برترند و مدیر نسبت به کارمند و فرمانده نسبت به نیروهای تحت فرمانش از این حیث برتری دارد و پدر و مادر، اولیا و مربیان فرزندان می‌باشند.

●- ابلیس لعین، فقط به خاطر نافرمانی و عصیانش از آن مقام بیرون نشد، بلکه خداوند سبحان ابتدا او را محاکمه نمود و پرسید: «چرا امر مرا اطاعت نکردی»، او می‌توانست «ظَلَمتُ نَفسی» بگوید، خدایا ببخشید بگوید، اما تکبر ورزید و گفت: «من برترم»! در اینجا خداوند سبحان او را از آن مقام و مرتب اخراج نمود و فرمود: حالا برو تا ابد، به جای اکبر بودن خیالی، اصغر واقعی باش! و در جهنم نیز در اسفل السافلین باش!

●- ریشۀ گناهان، همین تکبر است؛ تا جایی که آدمی خودش را برتر از آن می‌بیند که خداوند متعال را بندگی و امر او را اطاعت کند!

نه تنها اگر تکبری در وجود آدمی هست، باید با تفکر، تعقل، ایمان، تقوا، نماز و سجده شکسته شود، بلکه باید مراقب بود در مواقفی که زمینۀ تکبر فراهم شده است، انسان دچار نگردد و راه کارش فقط پناه بردن به خداوند سبحان از تکبر می‌باشد، چنان که فرمودند: «وَ اسْتَعيذُوا بِاللّهِ مِنْ لَواقِح الْكِبْرِ، كَما تَسْتَعيذُونَهُ مِنْ طَوارِقِ الدَّهْرِ - و از اموری‌ که زاینده کبر است به خدا پناه جویید، چنانکه از آفات ناگهانی‌ روزگار به او پناه می‌برید.»

 

 

کلمات کلیدی:  نهج البلاغه