امیرالمؤمنین، امام علی علیه السلام:

نهج البلاغه، فرازی از حکمت 38 / با استفاده از برگردان (ترجمه) حجت الاسلام انصاریان

يا بُنَىَّ، اِيّاكَ وَ مُصادَقَةَ الأحْمَقِ، فَاِنَّهُ يُريدُ اَنْ يَنْفَعَكَ فَيَضُرَّكَ.

 - پسرم، از دوستی‌ با احمق برحذر باش، که می‌‌خواهد تو را سود دهد ولی‌ زیان می‌رساند.

وَ اِيّاكَ وَ مُصادَقَةَ الْبَخيلِ، فَاِنَّهُ يَقْعُدُ عَنْكَ اَحْوَجَ ما تَكُونُ اِلَيْهِ.

- از دوستی با بخیل بپرهیز، چه اینکه آنجا که به شدت به او نیازمندی‌ از تو دریغ خواهد کرد.

وَ اِيّاكَ وَ مُصادَقَةَ الْفاجِرِ، فَاِنَّهُ يَبيعُكَ بِالتّافِهِ.

- و از دوستی‌ با بدکار کناره بگیر، زیرا تو را به اندک چیزی می‌فروشد. ‌

وَ اِيّاكَ وَ مَصَادَقَةَ الْكَذّابِ، فَاِنَّهُ كَالسَّرابِ، يُقَرِّبُ عَلَيْكَ الْبَعيدَ، وَ يُبَعِّدُ عَلَيْكَ الْقَريبَ.

- و از رفاقت با دروغگو حذر کن، چرا که مانند سراب است، دور را در نظرت نزدیک‌، و نزدیک را دور می‌کند. 

شرحی مختصر

دنیا با تمام عظمت و تنوع موجوداتش، یکپارچه است و قوانین ثابتی بر تمام عالَم حکمفرماست که اگر چنین نبود، نه تنها هیچ کشف علمی رخ نمی‌داد، بلکه عالَم از هم می‌پاشید.

دانشمندان می‌گویند: «اگر مگسی در پکن بال زند، در آتمسفر لندن اثر می‌گذارد» و همین‌طور است آثار سیارات در کهکشان‌ها بر روی سیارات در کهکشان‌های دیگر و ... .

این کشفیات ارزشمند، برای دانشمندان علوم طبیعی و تجربی، جدید است؛ اما برای مسلمانان جدید نیست، چرا که از ابتدا به آنها تعلیم داده شده است که هیچ چیزی بدون اثر گذاری و اثر پذیری وجود ندارد. چنان که دعا، برنامه‌ها را تغییر می‌دهد - صدقات، بلاها را دور می‌گرداند - نماز اول وقت و صله ارحام، سبب گشایش رزق و طول عمر می‌شود - استغفار و توبه، سبب پاک شدن گناهان و حتی تبدیل سیئات به حسنات می‌گردد - اتحاد، قدرت می‌آورد و ... .

●- اما، نکتۀ مهم که شاید به خاطر ارتباطات گستردۀ مردمی مورد غفلت قرار گرفته باشد و یا دست کم توجه لازم به آن نشود، آثار و نتایج مستقیم و غیر مستقیم -یا- فوری و دراز مدت دوستی‌ها می‌باشد! اگر عناصر بی‌جان و مادی در یکدیگر تأثیر دارند و بر انسان و زندگی او نیز تأثیر می‌گذارند، ارتباط انسان‌ها بایکدیگر، دوستی‌ها و دشمنی‌ها نیز اثرات فراوان، تعیین کننده و سرنوشت‌سازی دارند.

از این‌رو، آدمی باید در مقولۀ دوستی و انتخاب دوست بسیار دقت نماید که آثار مفید یا مضرّش، به مراتب بیشتر از آثار مفید یا مضرّ خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها می‌باشد. آدمی باید به دوستی‌هایی مایل باشد و رغبت نشان دهد و از برقرار دوستی با افراد یا گروه‌هایی به شدت بپرهیزد.

احمق‌ها

اولین اشخاص یا گروه‌هایی که باید از دوستی با آنان پرهیز نمود، "احمق"ها هستند. فرمود: «احمق یا در حال افراط است و یا تفریط»، چرا که احمق به کسی گفته می‌شود که نادان و بی‌خرد می‌باشد. چه بسا احمق، قصد سوئی نداشته باشد و حتی بخواهد خیری برساند، اما از آنجا که احمق است، ضرر می‌رساند!

بخیل‌ها

گروه دوم، افراد «بخیل» می‌باشند. «بُخل»، یعنی تنگ‌نظری و بخیل کسی است که خروجی ندارد. دستش را محکم می‌بندد تا مبادا قطره‌ای از آن بچکد و دیگران بهره‌ای ببرند! «بُخل» فقط در مادیات نیست، ممکن است کسی در علم، راهنمایی و یا هرگونه خیری بُخل ورزد.

در تعریف بخل و بخیل، احادیث گوناگونی وجود و در این بیان می‌فرمایند: «آنجا که به شدت به چیزی نیاز داری که او می‌تواند به تو بدهد، دریغ می‌کند»!

فاجرها

«فاجر» به هرگونه تبهکار و بدکار گفته می‌شود و در مقابل «درست‌کار و نیکوکار» قرار دارد.

تبهکاری و بدکاری، از بی‌تقوایی، بی‌بصیرتی، خودخواهی و زیاده‌خواهی نشأت می‌گیرد. تبهکار بندۀ هوای نفس است و می‌خواهد به هر چه نفس اشتهاء می‌کند، به سرعت برسد و از چه راهی برایش فرقی ندارد.

مشهور است که افراد معتاد و عاجز، اشیای گرانبهای دزدیده شده را به ارزان‌ترین قیمت می‌فروشند تا کمی مواد تهیه کنند! فاجران نیز همین‌طور هستند و دوستان خود را با تمامی سوابق دوستی، خدماتی که به آنان کرده‌اند، تعهدات و ...، به ارزان‌ترین قیمت می‌فروشند!

دروغگوها

و گروه چهارم، «دروغ‌گوها» هستند. دروغ نیز از جهل (نادانی و بی‌خردی)، ترس، منفعت‌طلبی و بی‌بصیرتی نشأت می‌گیرد. دروغگو، برای رسیدن به خواسته یا تحقق هدفی، دروغی می‌گوید و سپس برای پوشش آن، دروغی دیگر می‌گوید و ساختمانی بر پایۀ دروغ بنا می‌کند که از دور مانند «سراب» به چشم می‌آید، اما همه پوچ و هیچ است.

فرقی ندارد که دروغگویان، حکومت‌های سلطه باشند، یا مقامات و یا افراد عادی؛ اصول و فروع و شاکله و آثار دروغ ثابت است. دروغگویی، وارونه کردن است؛ لذا دروغگو، دور را نزدیک و نزدیک را دور نشان می‌دهد، چنان که کار ابلیس لعین و سایر شیاطین جنّ و انس برای اغفال انسان نیز همین است.

 

 

کلمات کلیدی:  نهج البلاغه