پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات (ایکس – شبهه): البته که شرایط زمانی و مکانی نیز در استجابت دعا مؤثر هستند و زیر قبه‌ی حرم مطهر سید الشهداء، امام حسین علیه‌السلام، یا در جوار قبور مطهر اهل عصمت علیهم‌السلام، یا به هنگام حج در وادی منا و عرفات، از این مکان‌هاست، اما برای کسی که اولاً دعا می‌کند و ثانیاً امید استجابت دارد و ثالثاً برای استجابت تلاش می‌نماید.

بدیهی است کسی که از ابتدا می‌گوید: «می‌دانم، دعایم مستجاب نمی‌شود»، دعایش در هیچ کجا و هیچ زمانی مستجاب نمی‌شود، چرا که دعای او فقط لفظ است و از رحمت الهی نیز مأیوس است.

الف - یأس از رحمت الهی در هر امری و از جمله استجابت دعا، گناهی در حد شرک است، لذا فرمود که هر گناهی قابل بخشودن است، الاّ یأس از رحمت من و شرک. چرا که مأیوس از رحمت الهی، اولاً منکر آن رحمت، رحمانیت و رحیمیّت خداوند سبحان است، ثانیاً به خدا اهانت می‌کند و ثالثاً قابلیت ترحم در خودش را از بین می‌برد و مشمول رحمت نمی‌گردد.

حال به این چند آیه با دقت و تأمل و تعمق توجه کنید (به ترجمه اکتفا نکنید و خود آیات را نیز با دقت بخوانید):

*- خداوند متعال در آیه‌ی ذیل، نه تنها امر به دعا نمود و استجابت را وعده داد، بلکه دعا نکردن را از مصادیق استکبار در عبادت برشمرد:

«وَ قَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِينَ» (غافر، 60)

*- خداوند متعال در آیه‌ی ذیل، دعا را سبب شمول عنایت الهی بر شمرده و می‌فرماید:

«قُلْ مَا يَعْبَأُ بِكُمْ رَبِّي لَوْلَا دُعَاؤُكُمْ فَقَدْ كَذَّبْتُمْ فَسَوْفَ يَكُونُ لِزَامًا» (الفرقان، 77)

ترجمه: بگو اگر دعاى شما نباشد پروردگارم هيچ اعتنايى به شما نمى‏كند در حقيقت‏شما به تكذيب پرداخته‏ايد و به زودى [عذاب بر شما] لازم خواهد شد.

*- و در آیه ذیل نیز با وعده بخشش تمامی گناهان، باب یأس و ناامیدی را بسته و بندگان گناهکار خود را «بندگان من» خطاب می‌نماید و دستور به پرهیز از ناامیدی می‌دهد:

قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِن رَّحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ» (الزّمر، 53)

ترجمه: بگو اى بندگان من كه بر خويشتن زياده‏روى روا داشته‏ايد از رحمت‏خدا نوميد مشويد در حقيقت‏خدا همه گناهان را مى‏آمرزد كه او خود آمرزنده مهربان است.

حال در چنین شرایطی، کسی که مأیوس از رحمت الهی و استجابت دعایش باشد، چه حسن ظنّی به خداوند منّان داشته و چه انتظاری دارد؟

ب – دعا، خواستن است. انسان ذاتاً فقیر و نیازمند است، پس همیشه می‌خواهد، لذا کسی که از خدا ناامید شود، به دیگران [که مثل خودشان فقیر هستند] امیدوار می‌شود، که البته شرک است و کسی که از خدا نخواهد، حتماً از دیگران می‌خواهد که البته آنان خودشان چیزی ندارند که بخواهند به دیگری بدهند:

«قُلِ ادْعُواْ الَّذِينَ زَعَمْتُم مِّن دُونِهِ فَلاَ يَمْلِكُونَ كَشْفَ الضُّرِّ عَنكُمْ وَلاَ تَحْوِيلًا» (الإسراء، 56)

ترجمه: بگو كسانى را كه به جاى او [معبود خود] پنداشتيد بخوانيد [آنها] نه اختيارى دارند كه از شما دفع زيان كنند و نه [آنكه بلايى را از شما] بگردانند.

پس، ما بالاخره دعا کننده و خواهان هستیم، پس چرا از خودش نخواهیم و از غیر بخواهیم. لذا ما وقتی توسل می‌کنیم نیز از غیر خدا چیزی نمی‌خواهیم و او را در عطا نمودن، مستقل نمی‌دانیم، بلکه چنان چه اسمش بیانگر است، توسل می‌کنیم، یعنی وسیله‌ای برای تقرب و دعای مستجاب قرار می‌دهیم، چنان چه به یک دیگر نیز التماس دعا می‌گوییم.

ج – اما، «دعا» خواستن جدی است، نه جادو و جنبل. لذا کسی که چیزی می‌خواهد، در پی‌اش نیز می‌رود. پس کسی که دعا می‌کند و از خدا چیزی می‌خواهد نیز باید در پی آن برود و برای استجابت دعایش تلاش کند.

از این رو امام رضا علیه‌السلام بدیه مضمون فرمودند که: «کسی که دعا کند و در پی تحققش نرود [تلاش نکند]، خودش را مسخره کرده است».

بدیهی است در چنین شرایطی، فرق نمی‌کند که دعا کننده، خودش را در چه زمانی و در کجا مسخره کند؟ در سحرگاه باشد یا ماه مبارک رمضان، در زیر قبه‌ی امام حسین علیه‌السلام باشد یا منا و عرفات، یا روی سجاده‌اش در گوشه دنج یک اتاق.

پس لازم است: با حسن ظنّ، با خداشناسی و خدا باوری، با امید به رحمت واسعه‌ی الهی و با انتظار استجابت، دعا کنیم و در پی تحقق آن نیز صادقانه تلاش نماییم. خصوصاً در دعا برای آدم شدن، متقی شدن، ازدیاد و استحکام ایمان و ...:

«رَبَّنَا لاَ تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنَا وَهَبْ لَنَا مِن لَّدُنكَ رَحْمَةً إِنَّكَ أَنتَ الْوَهَّابُ» (آل عمران، 8)

ترجمه: [مى‏گويند] پروردگارا پس از آنكه ما را هدايت كردى دلهايمان را دستخوش انحراف مگردان و از جانب خود رحمتى بر ما ارزانى دار كه تو خود بخشايش‌گرى.

 

کلمات کلیدی:  گوناگون   دعا