ایکس – شبهه: چشم، حسب الامر پاسخ می‌گوییم و تقاضا داریم که خوب توجه شود. چرا که اغلب این آیاتی که بسیار ژرف، پر معنا، روشنگر و جهت دهنده است، مورد سوء استفاده جهت ضد تبلیغ علیه اسلام و اعتقادات قرار می‌گیرد!

متن آیه مورد بحث به شرح ذیل است:

«وَالَّذِينَ اجْتَنَبُوا الطَّاغُوتَ أَن يَعْبُدُوهَا وَأَنَابُوا إِلَى اللَّهِ لَهُمُ الْبُشْرَى فَبَشِّرْ عِبَادِ * الَّذِينَ يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُوْلَئِكَ الَّذِينَ هَدَاهُمُ اللَّهُ وَأُوْلَئِكَ هُمْ أُوْلُوا الْأَلْبَابِ» (الزمر، 17 - 18)

ترجمه: و[لى] آنان كه خود را از طاغوت به دور مى‏دارند تا مبادا او را بپرستند و به سوى خدا بازگشته‏اند آنان را مژده باد پس بشارت ده به آن بندگان من كه * به سخن گوش فرامى‏دهند و بهترين آن را پيروى مى‏كنند اينانند كه خدايشان راه نموده و اينانند همان خردمندان.

الف – اگر به دنبال فهم مفاهیم و درک صحیح هر مبحثی[به ویژه از قرآن کریم] هستیم، اولاً نباید شعاری برخورد کنیم و ثانیاً نباید مباحث متفاوت و مختلف را به هم درآمیزیم، چرا که در ذهن خلط مبحث ایجاد می‌شود و نتیجه‌ی درستی به دست نمی‌آید و ثالثاً نباید ترجمه و تفسیر من درآوردی نماییم.

این آیه کریمه، معنا، مفهوم و مقصودش یک مقوله است و رفتار یا گفتار علما و دانشمندان یک مقوله‌ی دیگر است. و البته هر انسان عاقل و خیرخواهی، خود و دیگران را از خطا، ضرر، سقوط و هلاکت می‌ترساند، به ویژه اگر عالم و عامل به علوم و معارف دینی و قرآن کریم باشد.

ب – خداوند متعال در این آیه نفرموده «بشارت باد بر کسانی که هر حرفی را می‌شنوند و سپس انتخاب می‌کنند»؛ که چنین روشی نه صحیح و معقول است و نه به نتیجه می‌رسد. حتی یک اندیشمند و محقق نیز نمی‌تواند طی صدها سال همه سخنان و اندیشه‌ها را مطالعه نماید، چه رسد توده مردم؛ و خداوند هادی هیچ گاه توصیه به چنین سرگردانی و بطالتی که نتیجه‌ای جز گمراهی عظیم ندارد نمی‌نماید.

ج – ایجاد کنندگان اعوجاج در فکر و دین مردم، همیشه آیات الهی را مُثله می‌کنند، و بعد به همین حدّ نیز راضی نشده و قسمت منتخب خود را تفسیر به رأی و حتی ترجمه غلط می‌نمایند! اگر آیه کامل تلاوت شود و به فرازهایش توجه شود، معنا و مفهومش کامل روشن است.

خدا در این آیات راجع به بندگانش خاص‌اش و «اولی الالباب» یعنی نخبگانش سخن می‌فرماید، یعنی کسانی که نه تنها راه را یافته‌اند، بلکه در بندگی پیشی گرفته‌اند، نه کسانی که هنوز هیچ نمی‌دانند. اولین ویژگی این بندگان خاص، اجتناب از طاغوت است، اجتناب از هر گونه طغیان در خود و یا اطاعت و بندگی طواغیت بیرونی است. ویژگی دیگر این افراد توبه و انابه [بازگشت و رو کردن] دائمی به درگاه الهی است. به این افراد بشارت داده شده است (لَهُمُ الْبُشْرَى)، نه هر کسی که وقت و عمر شریف را صرف شنیدن هر باطل، یاوه و لهوی می‌نماید. آیا حق تعالی به چنین افرادی «أُوْلُوا الْأَلْبَابِ» می‌گوید؟!

و اما فرمود این افراد با این ویژگی‌ها حرف گوش می‌کنند، نه این که هر حرفی را گوش می‌کنند. یعنی سخن حق را می‌شنوند، آیات الهی را می‌شنوند، سخن حکیمانه و پند مصلحانه را می‌شنوند و مثل برخی در قبال حرف حق «صم بکم» نیستند؛ سپس به تناسب موضوع، کار، شرایط زمانی و مکانی و نیاز خود و جامعه، بهترین را انتخاب می‌کنند و به آن عمل می‌نمایند.

«أَحْسَنَهُ» صفت تفضیلی است، یعنی «بهترین - نیکوترین» و انتخاب بهترین بین «خوب، خوب‌تر و خوب‌ترین» صورت می‌گیرد و نه بین بد و خوب، حق و باطل، عالمانه و جاهلانه، هدایت کننده و گمراه کننده و ... . به عنوان مثال: خداوند سبحان به بندگانش امر نمود: در خلقت من تفکر کنید، اقامه نماز کنید، کسب علم و معرف کنید، جهاد کنید، کسب حلال کنید، ازدواج کنید، مناسک حج را به جای آورید، از دشمن دوری کنید، با دشمن شدت داشته باشید و ...؛ بدیهی است که انجام همه این امور با هم ممکن نیست و هر کدام زمان و شرایط خاصی دارد.

د – خداوند حکیم و علیم نه تنها دستور نداده که هر سخنی را بشنوید، بلکه بسیار تأکید نموده است که هر سخنی را نگویید، نشنوید و قبول نکنید. حال مگر ممکن است که نقیض آن را بیان دارد و بشارت بدهد به هر کسی که هر حرفی را می‌شنود؟ فرمود: بسیاری هستند که مشتری حرف مفت هستند – بسیاری اهل دروغ هستند – هر جا دیدید علیه خدا و دین صحبت می شود و مسخره می کنند، یا موضوع را تغییر دهید و یا با آنان ننشینید – مراقب سخنان منافقان باشید و ... . به عنوان مثال:

«وَمِنَ النَّاسِ مَن يَشْتَرِي لَهْوَ الْحَدِيثِ لِيُضِلَّ عَن سَبِيلِ اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَيَتَّخِذَهَا هُزُوًا أُولَئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ مُّهِينٌ» (لقمان، 6)

ترجمه: و برخى از مردم كسانى‏اند كه سخن بيهوده (حرف مفت) را خريدارند تا [مردم را] بى[هيچ] دانشى از راه خدا گمراه كنند و [راه خدا] را به ريشخند گيرند براى آنان عذابى خواركننده خواهد بود.

«وَ إِذَا رَأَيْتَ الَّذِينَ يَخُوضُونَ فِي آيَاتِنَا فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ حَتَّى يَخُوضُواْ فِي حَدِيثٍ غَيْرِهِ وَ إِمَّا يُنسِيَنَّكَ الشَّيْطَانُ فَلاَ تَقْعُدْ بَعْدَ الذِّكْرَى مَعَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ» (الأنعام، 68)

ترجمه: و چون ببينى كسانى [به قصد تخطئه] در آيات ما فرو مى‏روند از ايشان روى برتاب تا در سخنى غير از آن درآيند و اگر شيطان تو را [در اين باره] به فراموشى انداخت پس از توجه [ديگر] با قوم ستمكار منشين.

ﻫ – در خصوص آزادی عقیده به بهانه آیه مبارکه «‌لا إِكراهَ فِي الدّين» که آن را نیز نصفه و نیمه و مُثله شده خوانده و استناد می‌کنند، پیش از این بسیار توضیح داده شد که منظور این نیست که هر کسی آزاد است هر عقیده‌ای داشته باشد و هر عقیده‌ای که داشت همان خوب است. اگر چنین بود که نه پیامبری ارسال می‌شد، نه کتابی نازل می‌گشت، نه باید و نبایدی وضع می‌شد، نه قیامت و سؤال و جوابی برپا می‌شد و نه بهشت و جهنمی معنا داشت و مجموعه خلقت عبث و بیهوده می‌شد.  بلکه آیه کریمه می‌فرماید که شما را مانند حیوانات، گیاهان، ملائک و ...، مجبور نیافریدم، بلکه شما را برتری دادم، عقل دادم، شعور دادم، اختیار و انتخاب دادم، اراده و تصمیم دادم، رسول و کتاب و امام (میزان) نیز فرستادم، راه رشد از گمراهی را نیز برایتان به وضوح مشخص کردم، پس هر کس هر راهی رفت، خودش مسئول است و به نفع یا ضرر خود کار کرده است. لذا سریعاً و در ادامه همین آیه اجتناب از طاغوت (هر طغیانی) را به عنوان راه نجات و رشد متذکر می‌گردد و در آیه بعد به مقصد هدایت الهی و ایجاد انحراف توسط طاغوت تصریح می‌نماید. پس چرا به جای دقت و فهم درست از آیات، سعی می کنند در آنها ایجاد اعوجاج کنند تا مردم گمراه شوند؟!

«لاَ إِكْرَاهَ فِي الدِّينِ قَد تَّبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَيِّ فَمَنْ يَكْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَيُؤْمِن بِاللّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَىَ لاَ انفِصَامَ لَهَا وَاللّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ»

ترجمه: در دين هيچ اجبارى نيست و راه از بيراهه بخوبى آشكار شده است پس هر كس به طاغوت كفر ورزد و به خدا ايمان آورد به يقين به دستاويزى استوار كه آن را گسستن نيست چنگ زده است و خداوند شنواى داناست.

حتماً برخی از مطالب مندرج قبلی در این خصوص را مطالعه نمایید. مانند: (1)

کلمات کلیدی:  قرآن