ایکس – شبهه – پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات: آیا آن فرد سنی (یا هر کس دیگری)، می‌خواهد تفسیر و تأویل آیات قران را خودش انجام دهد، آن هم بدون هیچ مطالعه و تخصصی در ادبیات عرب، علوم قرآنی، علم حدیث و ...؟! می‌خواهد هر آیه، هر واژه و هر کلمه‌ای را هر طوری که دوست دارد معنا و تفسیر نماید؟!

آیا خداوند متعال نفرمود که از این کار اجتناب کنید و به رسولش (ص) تأسی نمایید و آیا پیامبرش (ص) نفرمود که همه علوم را به حضرت علی (ع) داده است و اوست که برای شما حلال و حرام و احکام را تبیین می‌نماید (خطبه غدیر)، و آیا این دوست سنّی که آیه را قبول نمی‌کند، می‌خواهد روایات اهل بیت (ع) را بپذیرد؟ آیا اساساً از احادیث و احکام اهل سنّت در این خصوص خبری دارد؟!

*- پس، اگر ما جواب تفصیلی تقدیم ننمودیم، از روی عمد و برای توجه دادن بوده است؛ چرا که جوّ ضد تبلیغ سعی دارد که احکام و فلسفه احکام را به اذهان و افواه عمومی بکشاند، در صورتی که در احکام یا باید تحصیل تخصصی نموده و مجتهد شد، یا باید به مجتهد رجوع نمود و تقلید کرد. نه این که بابی مثل خمس یا زکات را بخواهند در یک یا چند ایمیل طرح، نقد و بررسی کنند و سریعاً نتیجه بگیرند که هیچ یک از علما، فضلا و فقهای شیعه و سنّی نفهمیده‌اند و آنها فهمیده‌اند!

*- همان‌طور که همگان شاهدید، امروزه مبحث «خمس»، وِرد زبان عموم شده است، البته اشکالی ندارد، چه بهتر، سبب می‌شود که به این امر مهم توجه بیشتری نمایند. اما اهمیّت توجه و دقت به علل و اهداف این فرافکنی در ضد تبلیغ، کمتر از اهمیت یاد گرفتن احکام خمس نمی‌باشد.

دختری 17 ساله که اذعان دارد نماز نیز نمی‌خواند و ظواهرش نشان می‌دهد که به سایر احکام نیز تقیّدی ندارد، با یک حرصی می‌گوید: «در قرآن خمس برای غنیمت جنگی آمده است، پس چرا باید همه خمس بدهند، این را آخوندها باب کرده‌اند؟!» راننده تاکسی که هشتش گروی نه‌اش است و اصلاً نمی‌داند که خمس به او تعلق می‌گیرد یا خیر؟ به مسافر می‌گوید: «چرا باید خمس بدهیم؟!» و معلم و استاد سر کلاس می‌گویند: «خمس در اصل چنین و چنان بوده است!» و وقتی سؤال می‌کنید که خمس چیست؟ به چه مالی تعلق می‌گیرد و احکامش چگونه است؟ خودش هم نمی‌داند(؟!)، پس جوّ ضد تبلیغی و اهدافش را باید مورد توجه قرار داد.

اتباع ضد تبلیغ می‌دانند که احکام اسلامی، مانند حقوق، یک رشته تخصصی است و تحصیل آن دو دهه زمان می‌برد، پس کسی نمی‌تواند در یک ایمیل جواب دهد و اسناد بیاورد، لذا شبهه را فرافکنی می‌کنند.

بحث تفصیلی (البته فقط اشاره):

الف – چه کسی گفته که معنا و مفهوم «غنیمت» در آیه خمس، الا و لابد غنیمت جنگی است؟ این را قرآن فرموده و یا اهل عصمت علیهم‌السلام؟! لازم است بدانیم که در قرآن کریم، واژه «غنیمت» را در مورد هر چیزی که انسان به دست می‌آورد، به کار برده است. «فَعِنْدَ اللهِ مَغانِمُ كَثِيرَة – النساء 94» و دانشمندان ادبیات عرب نیز قایل به این نیستند که غنیمت فقط از جنگ به دست می‌آید. چنان چه ادبای بزرگ واژگان قرآنی نیز گفته‌اند: خليل، ازهرى و راغب، «غُنم» را چيزى دانسته‏اند كه انسان به دست مى‏آورد، دستاورد، آن چه بى‏مشقت () به دست مى‏آيد، هر چه كه از دشمن يا ديگرى به دست مى‏آيد. (العين، تهذيب اللغة و مفردات، واژه «غنم»)

ب – اهل سنت نیز (البته با تعاریف دیگری) قایل به خمس هستند و در فقه آنها بیان شده که در معادن خمس نیست، اما به «رکاز» خمس تعلق می‌گیرد، اما آنها نیز نگفته‌اند که الا و لابد، معنای غنایم، فقط غنیمت جنگی است. (مسند احمد، ج 1، ص 314)

ج – البته اهل سنّت در منابع استنباط و استخراج احکام، به فقهای خود استناد می‌کنند و ما نیز به فقه ائمه معصومین علیهم‌السلام استناد می‌کنیم. ولی آنها نیز نه تنها نگفته‌اند که مصداق خمس در غنیمت، فقط به غنیمت جنگی اختصاص دارد، بلکه شامل موارد دیگر نیز دانسته‌اند و برای آن به احادیث استناد نموده‌اند. نقل کرده‌اند:

«گروهى از عبدالقيس حضور پيامبر خدا (ص) آمدند و گفتند: مشركان بين ما و شما هستند و جز در ماه‏هاى حرام دسترسى به شما نداريم. به ما توصيه جامعى بفرما كه اگر به آن عمل كنيم وارد بهشت شويم، ديگران را هم به آن فرا بخوانيم. پيامبر (ص) فرمود: شما را به چهار چيز فرمان مى‏دهم و از چهار چيز نهى مى‏كنم. شما را فرمان مى‏دهم به ايمان به خدا، آيا مى‏دانيد ايمان چيست؟ شهادت به يكتايى خدا، اداى نماز، پرداخت زكات و دادن خمس غنائم.» (صحيح بخارى، ج 8، ص 217 وج 1، ص 13 و 19 وج 3، ص 53؛ صحيح مسلم، ج 1، ص 35- 36؛ سنن نسائى، ج 1، ص 323)

د – در مستندات اهل سنت روایات بسیاری وجود دارد که دال بر آن است که شخص پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله، خمس را در غیر غنایم جنگی نیز اخذ می‌نمودند:

د/1: «... آن حضرت به شرحبيل بن عبدكلال، حارث بن عبدكلال و نعيم بن عبدكلال. صاحبان قبيله ذى‏رعين، معافر و همدان نوشت: «اما بعد، فرستاده شما برگشت و يك‏پنجم خمس خدا را از غنايم پرداختيد (آنها جنگی نداشتند که غنیمت جنگی داشته باشند)» (الوثائق السياسيه، ص 227)

د/2: «... به بنى‏ثعلبه بن عامر نوشت: «هر كه از آنان مسلمان شد و نماز برپا داشت و زكات داد و خمس غنيمت و سهم پيامبر را پرداخت ...»

ﻫ – پس، شیعه و سنّی در این که خمس واجب است و اختصاصی به غنیمت جنگی نیز ندارد، هیچ اختلافی با هم ندارند.

روایت:

به امام جواد علیه‌السلام نوشتند: آيا خمس بر همه چيزهايى است كه كسى بهره مى‏برد، كم باشد يا زياد؟ از همه انواع درآمد و بر صنعتگران هم هست؟ و چگونه است؟ امام (ع) نوشت: «خمس پس از مؤونه و مخارج است.» (وسائل الشيعه، ج 6، باب 8 از ابواب خمس، حديث 1)

 

حال اگر محققین گرامی (از شیعه و سنّی)، اطلاعات و بحث تخصصی می‌خواهند، لازم می‌آید که در این زمینه تحصیل تخصصی بنمایند و خود قادر به استنباط و استخراج احکام از منابع آن گردند، و اگر ذوق یا وقت چنین مطالعاتی ندارند، باید به متخصص (مجتهد) رجوع کنند – درست مثل همه مسائل در شئون مختلف زندگی.

کلمات کلیدی:  حقوقی و احکام