پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات (ایکس – شبهه):

در قرآن کریم تصریح شده که برخی آیات محکم و برخی دیگر متشابه می‌باشند و بیمار دلان جهت فتنه‌انگیزی، از آیات متشابه پیروی می‌کنند:

«هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ عَلَيْكَ الْكِتَابَ مِنْهُ آيَاتٌ مُحْكَمَاتٌ هُنَّ أُمُّ الْكِتَابِ وَأُخَرُ مُتَشَابِهَاتٌ فَأَمَّا الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ فَيَتَّبِعُونَ مَا تَشَابَهَ مِنْهُ ابْتِغَاءَ الْفِتْنَةِ وَابْتِغَاءَ تَأْوِيلِهِ وَمَا يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلَّا اللَّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ يَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ كُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنَا وَمَا يَذَّكَّرُ إِلَّا أُولُو الْأَلْبَابِ» (آل عمران، 7)

- اوست کسى که این کتاب [=قرآن] را بر تو فرو فرستاد پاره‏‌اى از آن آیات محکم [=صریح و روشن] است آنها اساس کتابند و [پاره‏ اى] دیگر متشابهاتند [که تاویل‏ پذیرند] اما کسانى که در دلهایشان انحراف است براى فتنه‌‏جویى و طلب تاویل آن [به دلخواه خود] از متشابه آن پیروى مى‌کنند با آنکه تاویلش را جز خدا و ریشه‏ داران در دانش کسى نمى‏‌داند [آنان که] مى‏‌گویند ما بدان ایمان آوردیم همه [چه محکم و چه متشابه] از جانب پروردگار ماست و جز خردمندان کسى متذکر نمى‌‏شود.

●- برخی گمان دارند که "متشابهات"، یعنی آیاتی نامفهوم و یا شک و شبهه برانگیز! در حالی که "متشابه" از ریشۀ "شبیه" می‌باشد و در مقابل "محکمات" قرار گرفته است که کسی نمی‌تواند آنها را در تفسیر و تأویل به رأی، شبیه‌سازی کند!

"محکمات"، به آیاتی گفته می‌شود که در دلالت آنها هیچ ابهامی وجود ندارد؛ به همین دلیل به آنها "امّ الکتاب=مادر کتاب" گفته شده است؛ چرا که محکمات قرآن مجید، متشابهات را در بر دارند و آنان را می‌پرورانند تا مقصود روشن گردد و جای شک، شبهه و تردید باقی نماند.

پس نفرمود که خداوند دو دسته آیات نازل نموده که برخی محکم و برخی متشابه می‌باشد، بلکه فرمود: برخی مثل مادر اصل است و برخی دیگر مثل فرزند، فرع بر آن اصل می‌باشد. لذا تمامی آیات محکم، قابل فهم و پیروی می‌باشند.

خداوند متعال که آیه متشابه و شک برانگیز نازل نمی‌کند، لذا نزد اهل عصمت (ع) و اهل علم، تمام آیات محکم، نور و هدایتگرند.

به عنوان مثال: در قرآن مجید تصریح شده که «وَجَاءَ رَبُّكَ – پروردگارت بیاید / الفجر، 22» -ویا- «إِنَّ رَبَّكَ لَبِالْمِرْصَادِ - به راستى كه پروردگارت همواره در كمين است / الفجر، 14» و ...، کسانی که به اولاً به ظاهر آیات بسنده می‌کنند، و ثانیاً همان ظواهر آیات را نیز صرفاً ماده‌گرایانه و مادی می‌بینند، و بالتبع به چیزها و امور طبیعی و مادی تشبیه می‌کنند؛ نتیجه می‌گیرند که خدا جسم دارد، می‌آید، می‌رود، در کمین‌گاه می‌نشیند و ... [مانند یهود، نصارا و ابن تیمیه و وهابیت در میان مسلمانان!

اما، آنان که علم، فراست و تقوا دارند، این تعبیرات را به "محکمات" برمی گردانند و می‌گویند: «خیر، بلکه فرمود: "لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ – چیزی مثل او وجود ندارد / الشوری، 11" – و به حکم عقل، او حرکت ندارد، از جایی بازنمانده که به سویش رود، بلکه «قَدْ جَاءَ أَمْرُ رَبِّكَ – به درستی که امر رب تو می‌آید / چندین آیه» و ... . پس متشابه در سایه محکم، معنای خود را به وضوح نشان می‌دهد و جای ابهام نمی‌گذارد.

اما فرمود که بیمار دلان، از متشابهات پیروی می‌کنند، چرا که می‌توانند آن را زمینه ایجاد فتنه و اعوجاج و انحراف قرار دهند. یعنی همان ظاهر را می‌گیرند و به آن نیز با دید مادی نگاه می‌کنند و برایش تأویل مادی درست می‌کنند. لذا «فِي قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ» را در مقابل «وَالرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ» و «أُولُو الْأَلْبَابِ» قرار داد و بیان نمود.

●- وقتی قرآن به عالم الفاظ و حرک بشری در می‌آید، و با اشتراکات لفظی، اشتراکات معنوی نیز به وجود می‌آید، لذا تعبیر شده به کفی تحت عنوان "تشابه" به همراه می‌آورد. لذا برای فرشتگان، پیامبر اکرم و اهل عصمت صلوات الله علیهم اجمعین، و راسخون فی العلم، تشابه به این معنا وجود ندارد؛ و حقیقت قرآن مجید که در قیامت ظهور می‌کند، آیات تشابه ندارد، همه محکم و نور هستند.

اگر آیه‌ای نازل شود که در برداشت بشری، دو احتمال حق و باطل نسبت به آن داده شود، آیه با همان وجه حق نازل شده است، چون خدا باطل نازل نمی‌نماید؛ منتهی باطل مانند کف روی حق را می‌پوشاند و انسان ظاهرگرا و فتنه‌گر، همان کف را بر می‌دارد؛ اما اهل علم، کف را کنار می‌زنند و متشابه را به محکم برمی گردانند، پس آن هم محکم می‌شود.  

مشارکت و هم‌افزایی – پرسش و نشانی لینک پاسخ، جهت ارسال و انتشار توسط شما؛ متشکریم.

پرسش:

آیا اینکه برخی از آیات از متشابهات هست قابل ایرادگیریست؟ و با آیه‌ای که تصریح دارد که قرآن به گونه‌ایست که قبال فهم و ساده هست در تناقض است؟

پاسخ (نشانی لینک):

https://www.x-shobhe.com/shortanswer/11418.html 

 

 

کلمات کلیدی:  پاسخ های کوتاه   آیات قرآن   سوره آل عمران