«ایکس - شبهه»: خطاب این سوره و آیات بسیار محکم و تند آن به هیچ وجه پیامبر اکرم (ص) نمی‌باشد، بلکه فرد ثالثی است. فردی که ثروتمند بود و از حضور یک کور در جمع و نشستن در کنار او ناراحت شد و خودش را جمع و جور کرد. مرحوم علامه‌ی طباطبایی در المیزان، پس از تفسیر ادبی افعال و ضمایر آیه که بیانگر مخاطب بودن دیگری است، به نقل از سيد مرتضى «علم الهدى» (قدّس اللّه روحه) می‌نویسد:

در ظاهر آيه‏هاى سوره «عبس» قرينه‏اى وجود ندارد كه خطابهاى عتاب آميز آن مربوط به پيامبر اكرم (صلّى اللّه عليه و آله و سلم) باشد، بلكه به صورت خبر و گزارش محضى است كه به فرد خاصّى به عنوان «مخبر عنه» در آن تصريح نشده و آن فرد، مشخص نگرديده است.

علاوه بر اين، در آيات مذكور مطالبى به چشم مى‏خورد كه نشانگر آن است: آماج اين سخنها عبارت از پيامبر اكرم (صلّى اللّه عليه و آله و سلم) نمى‏باشد، زيرا عبوس و دژم شدن- حتى با دشمن و بيگانه از اسلام- در خور مقام اخلاقى آنحضرت نبوده است تا چه رسد به آنكه در برابر مؤمنان مشتاق هدايت عبوس و دژم گردد.

مضاف بر این که خلق عظیم و کریمانه شخص پیامبر اکرم (ص) در قرآن کریم تصریح شده است. مرحوم علامه (ره) سپس در تفسیر این آیه به یک روایت محکم اشاره نموده و می‌فرماید:

بنابراين ظاهرا چنين به نظر مى‏رسد كه «عَبَسَ وَ تَوَلَّى ...» ناظر به فرد ديگرى غير از پيامبر گرامى اسلام (صلّى اللّه عليه و آله و سلم) مى‏باشد. چنانكه از امام صادق (عليه السلام) روايت شده است كه مى‏فرمود: اين سوره در باره شخصى از بنى اميه نازل گرديد كه در حضور نبّى اكرم (صلّى اللّه عليه و آله و سلم) به سر مى‏برد. همزمان با حضور او عبد اللّه بن ام مكتوم بر آنها وارد شد. اين مرد اموى از حضور يافتن عبد اللّه بدش آمد و نسبت به او احساس و اظهار تنفر مى‏نمود، و خود را «جمع و جور» مى‏كرد و روى درهم مى‏كشيد و چهره خويش از او برمى‏گرداند و از وى فاصله گرفت.

خداوند متعال اين حالت نكوهيده آن مرد اموى را در قرآن كريم بازگو فرموده و كردار او را با بيان و سخن عتاب آميز، زشت و ناخوش آيند بر شمرد و فرمود:

   «عَبَسَ وَ تَوَلَّى. أَنْ جاءَهُ الْأَعْمى‏. وَ ما يُدْرِيكَ لَعَلَّهُ يَزَّكَّى. أَوْ يَذَّكَّرُ فَتَنْفَعَهُ الذِّكْرى‏. أَمَّا مَنِ اسْتَغْنى‏ فَأَنْتَ لَهُ تَصَدَّى. وَ ما عَلَيْكَ أَلَّا يَزَّكَّى. وَ أَمَّا مَنْ جاءَكَ يَسْعى‏. وَ هُوَ يَخْشى‏، فَأَنْتَ عَنْهُ تَلَهَّى» (عبس 1- 10).

کلمات کلیدی:  پاسخ های کوتاه