صحیفه سجادیه (ع) / درس 20 - فرازی از دعای 44 - «ویژگی‌های ماه مبارک رمضان»

امام سجاد علیه السلام:

«وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي حَبَانَا بِدِينِهِ‌، وَ اخْتَصَّنَا بِمِلَّتِهِ‌، وَ سَبَّلَنَا فِي سُبُلِ إِحْسَانِهِ لِنَسْلُكَهَا بِمَنِّهِ إِلَى رِضْوَانِهِ‌، حَمْداً يَتَقَبَّلُهُ مِنَّا‌، وَ يَرْضَى بِهِ عَنَّا.

وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي جَعَلَ مِنْ تِلْكَ السُّبُلِ شَهْرَهُ شَهْرَ رَمَضَانَ‌، شَهْرَ الصِّيَامِ‌، وَ شَهْرَ الْإِسْلَامِ‌، وَ شَهْرَ الطَّهُورِ‌، وَ شَهْرَ الَّتمْحِيصِ‌، وَ شَهْرَ الْقِيَامِ ﴿الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ‌، هُدًى لِلنَّاسِ ، وَ بَيِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَى وَ الْفُرْقَانِ.»

- خدا را سپاس که دینش را به ما هبه کرد و ما را به آیینش اختصاص داد و در راه‌های احسانش وارد کرد؛ تا در آن‌ها به لطف و احسانش، به سوی خشنودی‌اش، حرکت کنیم؛ حمدی که از ما بپذیرد و به سبب آن از ما راضی شود.

و خدا را سپاس که از جملۀ آن راه‌ها، ماه خود، ماه رمضان را قرار داد؛ ماه روزه و ماه اسلام، ماه پاک کننده، ماه اخلاص، ماه قیام به عبادت و ماهی که قرآن را در آن نازل کرد که سراسر برای مردم هدایت است و نشانه‌هایی روشن از هدایت و جداکنندۀ بین حق و باطل. 

Tr) Hamd Allah'a ki, bize dinini armağan etti, şeriatıyla bize lütufta bulundu ve ihsan yollarını bize tanıttıki, nimetiyle o yolları katederek rızvanına ulaşalım‌ . Öyle bir hamd ki, bizden kabul buyursun ve onunla bizden hoşnut olsun.

En) And praise belongs to God who showed favour to us through His religion, singled us out for His creed, and directed us onto the roads of His beneficence, in order that through His kindness we might travel upon them to His good pleasure, a praise which He will accept from us and through which He will be pleased with us!

شرحی مختصر

از ویژگی‌های مؤمن این است که  از موهبت الهیِ «عقل، قلب و وحی که علم و نور عقل است» بهره می‌برد و با همین ابزارها، قوه‌ها و امکانات، نعمات الهی را می‌شناسد و حمد و شکر آنها را در دل، در عمل و به زبان، به جای می‌آورد.

از جمله اعظم این نعمات، ماه مبارک رمضان با برکاتش می‌باشد. ماهی که درهای رحمت الهی به سوی مؤمن باز می‌شود، گناهانش بخشوده می‌شود، خوابش عبادت و نَفَسَش تسبیح محسوب می‌گردد و دعاهایش مستجاب می‌گردد؛ چرا که به او توجه می‌نماید، دعوتش را لبیک می‌گوید و به میهمانی خدا وارد می‌شود و البته که بسیار فرق است بین «بنده - عبد» در تمامی اوقات و «میهمان خدا» در این ماه پُر برکت.

شَهْرَ الصِّيَامِ‌ - ماه روزه

شاخص‌ترین ویژگی این ماه و تفاوتش با ماه‌های دیگر، وجوب روزه است، برای کسانی که عذر شرعی ندارند. کسی که عذر شرعی ندارد، به امر پروردگار روزه می‌گیرد و کسی که عذر شرعی دارد [بیمار یا مسافر و یا به هر دلیلی معذور می‌باشد] نیز به امر او روزه نمی‌گیرد.

اما، «روزه» فقط نخوردن، نیاشامیدن و انجام ندادن سایر مبطلات روزه نمی‌باشد، بلکه یک امساک کامل است؛ در اختیار گرفتن هوای نفس و مشتهیات آن به امر خدا می‌باشد. وقتی نَفس در اختیار انسان قرار گرفت و انسان اختیار را از خودش سلب نمود و طبق فرمان الهی بندگی و عمل نمود، تمام وجود، ظاهر و باطن، یکپارچه برای خدا خالص می‌شود؛ لذا مؤمن در ماه مبارک رمضان، چه روزه باشد و چه نباشد، ابتدا ارتکاب به هر گونه گناهی را کنار می‌گذارد و سپس از مشتهیات نفس که همان میل به متاع و لذت‌های دنیوی و بدن می‌باشد، به سوی خداوند سبحان روی برمی گرداند؛ لذا مشمول برکات این ماه مبارک می‌گردد.

شَهْرَ الْإِسْلَامِ - ماه اسلام

ماه مبارک رمضان، به چند معنا، «ماه اسلام» می‌باشد. اول آن که تمام اسلام، قرآن مجید می‌باشد که در این ماه نازل شده است؛ دوم آن که ماه تسلیم امر خداوند متعال به جمیع جهات می‌باشد؛ و سوم آن که ماه عبادت، ذکر، مناجات، استغفار، توبه و دعا می‌باشد. «ماه اسلام»، یعنی: اسلام و مسلمانی، در ماه مبارک رمضان تجلی و تبلور دارد، تو او را بندگی می‌کنی و او تو را میهمان کرامات خودش می‌گرداند و بزرگترین نعمات را به تو ارزانی می‌دارد.

شَهْرَ الطَّهُورِ‌ - ماه پاک کنندگی‌ها

اگر چه روزه‌داری، برای بدن نیز مفید است، عروق و سایر رسوبات را پاک می‌کند؛ اما به رغم تبلیغات گسترده در نگاه مادی به ماه مبارک رمضان، هیچ مؤمنی برای زدودن رسوبات از بدنش روزه نمی‌گیرد، بلکه برای خدا روزه می‌گیرد؛ مضاف بر این که ماه مبارک رمضان، برای همگان «شَهْرَ الطَّهُورِ» می‌باشد، اما همگان نمی‌توانند روزه بگیرند.

پس، همین که به خداوند ارحم الرّاحمین توجه می‌کنی، پاک کننده است، چنان که دو رکعت نماز مقبول نیز پاک کننده است. همین که وارد این میهمانی می‌شود، پاک کننده است، چرا که کسی را آلوده وارد این ضیافت نمی‌کنند.

شَهْرَ الَّتمْحِيصِ‌ - ماه اخلاص

امام خامنه‌ای: «‌تمحیص یعنی خالص شدن. فلز قیمتیِ آمیخته‌ی با فلزهای ناهمذات را وقتی که در کوره میگذارند - مثلاً طلا را - این را تمحیص می‌گویند. یعنی جدا کردن ذات پاکیزه‌ی انسانی از ناخالصی‌ها و ناپاکی‌ها» (27/5/1389)

چه چیزی مانع از اخلاص در بندگی می‌باشد، به غیر از «حبّ الدنیا» و بالتبع بندگی و پیروی از هوای نفس؟! بنابراین، کسی که هوای نفسش را در اختیار خود بگیرد و به چارچوب و قوانین الهی ملزمش سازد، دیگر دچار شرک و عصیان نمی‌گردد و بدینگونه خالص می‌شود.

شَهْرَ الْقِيَامِ - ماه قیام

«قیام» در لغت، به معنای ایستادن است و مقصود همان از جا برخاستن برای حرکت و انجام کارها می‌باشد.

یک مقصود از «شَهْرَ الْقِيَامِ» همان شب‌زنداری و انجام عباداتی چون نماز شب و تلاوت قرآن مجید می‌باشد؛ اما معنای وسیع‌تر و عمیق‌تری دارد؛ چرا که تمام این ماه را «شَهْرَ الْقِيَامِ» خوانده‌اند، نه فقط شب‌ها را.

حقیقت این «قیام»، برخاستن برای رسیدن به یک تحول بزرگ در روح است که البته مستلزم اقدامات بدنی نیز می‌باشد؛ چرا که بدن، ابزار حرکت و کار روح می‌باشد.

«شَهْرَ الْقِيَامِ»، یعنی مسلمان در این ماه، برای خدا به پا می‌خیزد و می‌کوشد تا در طول شبانه روز، خداوند متعال را بندگی کند؛ طبق رهنمودها و فرامین او خودسازی کند و سپس به اصلاح پیرامون و جامعه بپردازد.

اگر چه این وظیفۀ مؤمن در هر زمان و هر لحظه می‌باشد، اما هیچ ماهی چون ماه مبارک رمضان، شرایط را برای چنین قیامی که روزهایش برای اجرای احکام الهی قیام نمایی و شب‌هایش برای عبادت قیام نمایی، برای نجات، رشد، کمال و تقرب خودت و دیگران دعا نمایی و در ضمن میهمان باریتعالی باشی، وجود ندارد.

 

 

کلمات کلیدی:   صحیفه سجادیه   رمضان   دعا