مرز توکل - آیت الله جوادی آملی‌:

... از وجود مبارک امام رضا (سلام الله علیه) سؤال کردند، حدّ و مرز توکل چیست؟ فرمود: انسانی که هیچ هراسی و خشیتی ندارد، یک انسان ناقص است، یک انسان متهوّر، انسان ناقصی است كه حساب و کتابی ندارد. آن ‌که می‌‌ترسد و از غیر خدا می ‌ترسد، او موحّد نیست و آن ‌که هم از خدا می‌‌ترسد هم از غیر خدا می‌‌ترسد، او موحّد نیست، توحید در این است که انسان بترسد و فقط از خدا بترسد.[1]

نترسیدن کمال نیست، یک تهوّر غیر عاقلانه است. هراس از غیر خدا مشرکانه است، هراس منحصراً از خدا، موحّدانه است. وقتی ترس موحّدانه بود، امید هم موحّدانه است، چون خوف و رجا معادل هم هستند؛ اگر کسی فقط از خدا ترسید، فقط به خدا امیدوار است، پس توحید در ترس نعمت است، یک؛ مستلزم توحید در امید هم است، دو؛ این خوف و رجا از یک عقیده نشئت می ‌گیرند، این سه؛ آن عقیده توحیدی، هم خوف را موحّدانه ترسیم می‌‌کند هم امید را.

 

[1]. تحف العقول، ص445؛ «أَنْ لَا تَخَافَ أَحَداً إِلَّا اللَّه».

 

 

کلمات کلیدی:  گوناگون