بسمه تعالی

دعا چیست؟

ما  پیش از هر صحبتی، نخست، حقیقت دعا را تشریح کنیم: «دعا، درخواست و خواهش خاضعانه و خواشعانه‌ی شخصی پست و پایین مرتبه، از شخصی بزرگ و بلند مرتبه می‌باشد».

شرایط دعا:

با توجه به تعریفی از دعا کردیم، شرایط دعا عبارتند از"

1- از آنجا که دعا، خواستن و طلب است و خواستن، امری باطنی می‌باشد، بنابراین، متوجه می‌شویم که دعا بدون داشتن حضور قلب، دعا نیست.

2- داشتن خضوع و فروتنی، شرط استجابت دعاست.

3- ازآنجا که هیچ خواستنی بدون داشتن امید تحی نمی‌پذیرد، پس هنگام دعا و درخواست از خدا، باید امیدوار باشیم؛ چرا که امید، شرط طلب است.

4- چون هنگام دعا کردن، از خدا درخواست و خواهش می‌کنیم، پس باید نخست خدا را  بشناسیم، سپس از او درخواست نماییم؛ زیرا امیدواری که یکی از شرایط اجابت دعاست، در صورتی به وجود می‌آید که شخص دعا کننده، خدا را شناخته و به علم و قدرت او، برای اجابت خواسته‌اش، ایمان داشته  باشد؛ بنابراین، ایمان به قدرت و علم خداوند متعال هم یکی از شرایط استجابت دعا می‌باشد.

خضوع، امری نسبی است، مثلاً درجه‌ای از خضوع در مقابل بزرگی، خضوع حساب شده و در مقابل بزرگی دیگر که بزرگ‌تر است، خضوع به حساب نمی‌آید و از آنجا که خداند متعال، بزرگ‌تر از هر چیز است، حتی دعا به درگاه او هم، بی‌اذن و اجازه‌ی او، مخالفِ خضوع در مقابل اوست، اما خداود نه تنها به دعا کردن اجازه داده، بلکه از ما خواسته که به درگاه او دعا کنیم، آنجا که در قرآن فرموده است:

«وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ فَلْيَسْتَجِيبُوا لِي وَلْيُؤْمِنُوا بِي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ» (البقره، 186)

- و هنگامی که بندگان من، از تو درباره‌ی من سؤال کنند، (بگو») من نزدیکم؛ دعای دعا کننده را، به هنگامی که مرا می‌خواند، پاسخ می‌گویم. پس باید دعوت مرا بپذیرند، و به امن ایمان بیاورند، تا راه یابند (و به مقصد برسند).

و خواستن حقیقی، تنها برای خیر واقعی به وجود می‌آید و بنده هم قادر به شناسایی خیر و شرّ خویش نیست، همان گونه که خداوند متعال فرموده است:

«وَيَدْعُ الْإِنْسَانُ بِالشَّرِّ دُعَاءَهُ بِالْخَيْرِ وَكَانَ الْإِنْسَانُ عَجُولًا» (الإسراء، 11)

- انسان (بر اثر شتابزدگی)، بدی‌ها را طلب می‌کند، آنگونه که نیکی‌ها را می‌طلبد؛ و انسان همیشه عجول بوده است.

و خیر حقیقی که خالص از تمایم شرهاست، در نزدیکی و لقای خدا محقق می‌شود.

وظایف شخص دعا کننده»

در کتاب "مصباح الشریعه" آمده است که: «دعا، یعنی در حالی که فکر و اندیشه‌ات، غرق دریای مشاهده‌ی پروردگار است، اختیار خویش را از دست بدهی و همۀ کارهای ظاهری و باطنی خویش را به خداوند گذارد کرده و با تمامی اعضا و جوارح خویش از او بخواهی که خواسته و حاجت تو را برآورده سازد.»

بنابر این، لازم است که شخص دعا کننده، متوجه این نکات مهم باشد که:

اولاً دعایش باید خیر باشد و از خد، چیز شرّ و زیانباری را نخواهد.

ثانیاً باید ناامید از اجابت نباشد.

ثالثاً اگر دعایش مستجاب نشد، ان احتمال را بدهد که شاید دعایش، شرّ بوده و او (به صورت) ندانسته، چیز شرّ و بدی را از خداوند خواسته؛ اما خداوند، با همین اجابت نکردنش، آن شرّ را به خیر تبدیل کرده است.

رابعاً این که شخص دعا کننده، نباید به خداوند، که صادقانه وعدۀ اجابت دعا را داده، گمان بد ببرد.

(المراقبات، میرزا جواد آقا ملکی تبریزی، ترجمه محمود گلپایگانی، ص 267 تا 269)

 

کلمات کلیدی:  در محضر استاد