ایکس – شبهه: اعراب همیشه از این که مورد عتاب وحی و احادیث نبوی بودند، ناراحت بودند، چرا که ایمان سخت به قلب شان راه یافته و هم چنان حسّ ناسیونالیستی آنان غلبه دارد، الا کسانی که ایمان آورده و عمل صالح انجام می‌دهند. لذا چون نمی‌توانند آیات یا احادیث محکم و معتبر را تکذیب کنند، همیشه به دنبال تحریف و توجیه معنا و منظور هستند. در این آیه نیز به آنها بر می خورد که چرا خداوند متعال که خالق انسان هاست و به همه احوال آنان آگاه است، می‌فرماید اعراب در کفر و نفاق شدیدترند. یعنی اگر مقایسه و سنجشی بین اقوام کافر و منافق صورت گیرد، کفر و نفاق اعراب شدت بیشتری دارد. از این رو می‌خواهند بگویند که در آیه معنای «اعراب»، مطلق «بادیه نشینی است»، خواه از نژاد عرب باشند یا غیر عرب «عجم».

اما باید دقت شود که ملاک در معانی لغات ، علمای علم لغت می‌باشند نه گفته‌ها و برداشت‌های شخصی دیگران؛ و معانی لغات را نیز استعمال غالب تکلم کنندگان به آن زبان و به کارگیرندگان آن لغات تعیین می‌کنند. علمای علم لغت نیز بر همین اساس با تحقیقات گسترده ریشه و تاریخچه به کارگیری این معانی را به دست آورده و بیان می‌نمایند. مجتهدین و فقها نیز در احکام حتی در جایی که تردیدی در معانی اصلی و غالبی لغت وجود داشته باشند به کتب لغت مراجعه می‌کنند، چرا که لغت و معنی آن از مسائل اعتباری و قراردادی است و اعتبار و قرارداد در این معانی را نیز استعمال غالب گویش کنندگان تعیین می‌کنند.

راغب، عالمِ بزرگ علم لغت در کتاب مفردات در مورد کلمه عرب می‌نویسد: «فرزندان اسماعيل (ع) را عرب گويند، و كلمه" اعراب" در اصل جمع عرب است، و ليكن اسم شده براى عرب‌هاى باديه‏نشين». یعنی معنای آن به اصطلاح علم لغت اسم منقول شده برای عرب‌های بادیه نشین است.

دقت نمایید که ما در زبان نیز عربی کلماتی داریم که معنای مشخصی دارند اما به خاطر استعمال در یک مصداق خاص‌، دیگر آن کلمه اسم منقول شده برای آن معنای خاص نه معنای اصلی و کلی آن. مانند صلوة که در اصل به معنای دعا است اما اسم منقول شده برای یک عبادت خاص (فعلا به انواع دلایل نقل مانند شرع و عرف و ... اشاره نمی‌کنیم) و این به خاطر کثرت به کارگیری در این مصداق خاص می‌باشد. پس همان‌طور که گفتیم حال که علمای علم لغت می‌گویند این کلمه به معنای افراد بادیه نشین است دلیلش همان کثرت استعمال در این معنا است و إلا درست است‌، معنای اصلی آن همان نژاد عربی است که راغب هم اشاره کرده اما چون تنها در این مصداق به کار گرفته شده دیگر معنای نقلی آن ملاک می‌باشد .

علمای علم منطق و لغت و اندیشمندان مباحث اصولی یک دلیل متقنی را برای این مبحث که پس چرا ما باید همیشه با وجود معنای اصلی معنای نقلی آن را لحاظ کنیم آورده‌اند که در اصطلاح به آن «اصل مبادرت» اطلاق می‌شود. می‌گویند چون با تلفظ هر لفظ مشترک المعنی با شنیدن این کلمه در اولین تصور ذهنی معنای نقلی آن به ذهن ما می‌آید و این معنا مبادرت به ذهن می‌کند، پس هنوز هم این معنا معنای غالبی این کلمه است و در تلفظ عموم استعمال کنندگان این معنا به اصطلاح پیش فرض باقی مانده است مگر آن که تکلم کننده دلیل واضح به همراه خود در جایی که می‌خواهد معنای غیر نقلی آن را برساند بیاورد تا شنونده آن معنا را تصور کند. در این آیه هم همین طور، چون خداوند به زبان مردم و طبق معانی قراردادی عموم نزول وحی نموده و دلیل هم بر رد به معنای اصلی این لغت نیاورده پس منظور او عرب‌های بادیه نشین است نه نسل عرب و نژاد اعراب.

البته باید دقت داشت که اعراب اساساً بادیه نشین بودند. کاخ نشینان امروز نیز همان بادیه نشینان دیروز هستند که پول و ثروتی به دست آورده اند، اما اگر دقت کنید همان فرهنگ بادیه‌نشینی بر آنان غالب است و هر بلایی هم که از آغاز اسلام تا کنون بر سر اسلام و مسلمین آورده اند، به خاطر همین فرهنگ بادیه نشینی عربی و شدت کفر و نفاق شان می باشد و بادیه نشینان سایر نژادها این چنین نبوده‌اند . لذا دلیل تکمیلی دیگری هم برای این موضوع هست و آن این که بادیه‌نشینی جزو لاینفک زندگی عرب بوده و عرب اصیل عرب بادیه‌نشین بوده و در صحرا زندگی می‌کرده است، پس بی‌دلیل هم نیست که علمای علم لغت بادیه‌نشینی را معنای اصطلاحی و متبادر الذهن این کلمه قرار داده‌اند.

کلمات کلیدی:  قرآن