پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات (ایکس – شبهه):

"احکام" از حکمت گرفته شده است و حُکم حکیمانه می‌باشند؛ لذا تمامی احکام فقهی در اسلام عزیز، از مبدأ علم و حکمت الهی صادر شده و بالتبع حکمت‌های بسیاری دارند و نمی‌شود به یک یا چند حکمت محدود ساخت و بسنده نمود.

دلایل "فرافقهی" نیز واژۀ مناسبی نیست، چرا که "فقه" حتماً مبتنی بر دلایل و حکمت‌ها می‌باشد.

"امر به معروف و نهی از منکر"، اختصاصی به اسلام و فقه اسلام ندارد، بلکه در تمامی جوامع بشری جاری می‌باشد، اگر چه ممکن است برخی از تعاریف و مصادیق "معروف‌ها و منکرها" متفاوت باشد.

آدمی، موجودی مدنی است، پس زندگی فردی ندارد که هر کاری دلش خواست بکند، که حتی حیوانات نیز چنین زندگی نمی‌کنند! بنابراین، حتماً در هر جامعه‌ای [حتی جوامع بدوی]، چارچوب‌ها، اصول و قوانین اجتماعی وجود دارد که همه موظف به رعایت آنها می‌باشند.

"امر به معروف و نهی از منکر"، آموزش، تبلیغ، پند، موعظه و تذکر نیست، بلکه از سنخ "امر و نهی" می‌باشد.

"امر به معروف" یعنی «دیگران را به کار نیک وا داشتن» و "نهی از منکر" یعنی «دیگران را از کار نکوهیده و زشت، بازداشتن».

حال، "معروف‌ها و منکرها"، کل و جزء دارند – مراتب و درجات گوناگون دارند – از اهمیت و آثار و تبعات متفاوت برخوردار می‌باشند و چه بسا در جامعه‌ای چیزی را معروف و یا منکر بدانند که در جامعه‌ای دیگر ندانند؛ اما در هر حال تمامی مردمان، به حکم "عقل" و برای برقرار نظمی مطلوب در جامعه، و منطبق با اهداف و آرمان‌ها، یکدیگر را "امر به معروف و نهی از منکر" می‌نمایند.

ممکن است که یک دختر و یا پسر، در آلمان و یا سوئیس، با لباس و آرایشی ناپسند در جامعه و انظار عمومی ظاهر شود و این رفتار از نظر آنان "منکر" نباشد، اما اگر چوب کبریتی را به زمین بیندازید، شما را امر و نهی می‌کنند که «روی زمین نینداز؛ آن را بردار و در سطل زباله بینداز»؛ و یا در برخی از مدارس، دانشگاه‌ها و محیط‌های کاری نیز مصوب می‌کنند کسی حق ندارد با پوشش یا آرایش تهییچ کنندۀ دیگران، در مجموعه حضور یابد!

در بسیاری از کشورهای اروپایی [مانند: آلمان، سوئیس، انگلیس و ...]، مردم مانند یک نیروی پلیس، یا حتی یک مخبر اطلاعاتی عمل می‌کنند و به محض این که کسی کوچکترین خلافی می‌کند، به پلیس گزارش می‌دهند!

شما "امر به معروف و نهی از منکر" را حتی در نظامات سیاسی و بین المللی جهان می‌بینید، اگر چه قدرت در دست نظام سلطه است؛ می‌گویند: «شما حق ندارید انرژی هسته‌ای و یا تسلیحات نظامی داشته باشید»! این معروف و منکر آنهاست و برای اِعمالش از هیچ جنگ، ترور و یا تحریمی فروگذار نمی‌کنند!

بنابراین، "امر به معروف و نهی از منکر" نسبت به یکدیگر، حکم عقل و لازمۀ رشد و سلامتی یک جامعه می‌باشد. برای آحاد جامعه، در ساختار زمینۀ لازم و مناسب برای همزیستی، تکلیف و وظیفه ایجاد می‌کند و البته به غیر از یک نظم اجتماعی، فرد را از خودبینی، خودگرایی، خودپسندی، بی‌تفاوتی، حق به جانبی در ضایع کردن حقوق دیگران [فرهنگ اومانیستی] و ...، دور می‌سازد.

"امر به معروف و نهی از منکر"، ضامن حفظ و اجرای حدود در فرهنگ، دین و جامعه‌ای باشد.

البته "امر به معروف و نهی از منکر" در اسلام و فقه اسلامی، تعریف و قوانینی دارد. به عنوان مثال: معروف چیست؟ هر آن چه ما خوشمان بیاید و یا عرف جامعه شود؟! و یا: آن چه به حکم عقل و وحی، خوبی و نیکویی می‌باشد؟! و آن چه خداوند متعال به وسیله انبیا و اولیایش امر و نهی نموده است؟!

اصل، اساس و ریشه معروف در عقاید اسلامی "ولایت و ولایت‌پذیری الهی" می‌باشد؛ و اصل و اساس منکر نیز "پذیرش ولایت باطل و طواغیت" می‌باشد.

چهار اصل فقهی نیز بر "امر به معروف و نهی از منکر" مترتب است که عبارتند از:

۱ . علم به معروف و منکر.

۲. احتمال تأثیر.

۳. اصرار بر گناه.

۴. نداشتن مفسده.

چند آیه:

«الَّذِينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ وَلِلَّهِ عَاقِبَةُ الْأُمُورِ» (الحج، 41)

ترجمه: (مؤمنان و مجاهدان)، همان كسانى كه هر گاه در زمين به آنها قدرت بخشيديم، نماز را برپا مى‌دارند، و زكات مى‌دهند، و امر به معروف و نهى از منكر مى‌كنند، و پايان همۀ كارها از آن خداست!

«التَّائِبُونَ الْعَابِدُونَ الْحَامِدُونَ السَّائِحُونَ الرَّاكِعُونَ السَّاجِدُونَ الْآمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّاهُونَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَالْحَافِظُونَ لِحُدُودِ اللَّهِ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ» (التوبة، 110)

ترجمه: [ویژگی‌های مؤمنانِ معامله گرد با خدا] - توبه كنندگان، عبادت كاران، سپاسگويان، سياحت كنندگان، ركوع كنندگان، سجده آوران، آمران به معروف، نهى كنندگان از منكر، و حافظان حدود (و مرزهاى) الهى، (مؤمنان حقيقى اند)؛ و بشارت ده به (اينچنين) مؤمنان!

«وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَيُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَيُطِيعُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ أُولَئِكَ سَيَرْحَمُهُمُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ» (التوبة، 71)

چند حدیث:

پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله:

«مَن رَأى مِنکُم مُنکَرا فَلْیُغَیِّرْهُ بِیَدِهِ ، فإن لَم یَستَطِعْ فبِلِسانِهِ ، فإن لَم یَستَطِعْ فبِقَلبِهِ و ذلکَ أضعَفُ الإیمانِ.» (نهج الفصاحه حدیث۳۰۱۰)

ترجمه: هر یک از شما منکرى را دید باید با دست خود آن را تغییر دهد. اگر نتوانست، با زبانش تغییر دهد (اعتراض کند) و باز اگر نتوانست، در قلبش آن را انکار کند و این ضعیف‌ترین مرحله ایمان است.

امیرالمؤمنین، امام علی علیه السلام:

«وَمَا أَعْمَالُ الْبِرِّ کُلُّهَا وَالْجِهَادُ فِی سَبِیلِ اللّه ِ، عِنْدَ الْأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّهْیِ عَنِ الْمُنْکَرِ، إِلاَّ کَنـَفْثَةٍ فِی بَحْرٍ لُجِّیٍّ.» (نهج البلاغه، حکمت 374 )

ترجمه: همه كارهاى خوب و جهاد در راه خدا، در مقايسه با امر به معروف و نهى از منكر نيست مگر همچون آب دهانى كه در دريايى ژرف انداخته شود.

امام باقر علیه السلام:

«إنَّ الأمرَ بِالمَعرُوفِ و النَّهیَ عَنِ المُنکَرِ سَبِیلُ الأنبِیاءِ و مِنهَاجُ الصُّلَحَاءِ فَرِیضَهٌ عَظِیمَهٌ بِهَا تُقَامُ الفَرائِضُ و تَأمَنُ المَذاهِبُ و تَحِلُّ المَکاسِبُ و تُرَدُّ المَظالِمُ و تُعمَرُ الأرضُ و یُنتَصَفُ مِنَ الأعدَاءِ و یستَقِیمُ الأَمر» (الكافي : 5/56/1 - وسائل الشیعه، ج۱۶، ص۱۱۹)

امر به معروف و نهى از منكر راه پيامبران است و شيوه نيكوكاران. فريضه بزرگى است كه ديگر فرايض به واسطه آن برپا مى شود و راه (و روش‌ها) امن مى‌گردد و درآمدها حلال مى‌شود و حقوق و اموالِ به زور گرفته شده به صاحبانش بر مى‌گردد و زمين آبادان مى‌شود و از دشمنان انتقام گرفته مى‌شود و كارها سامان مى‌پذيرد.

مشارکت و هم‌افزایی – پرسش و نشانی لینک پاسخ، جهت ارسال به دوستان در فضای مجازی.

پرسش:

دلایل فرافقهی "فریضه امر به معروف و نهی از منکر" چیست؟!

پاسخ (نشانی لینک):

http://www.x-shobhe.com/right/11194.html

 

 

کلمات کلیدی:  حقوقی و احکام