ترجمه: و بيشتر آنها، جز از گمان (و پندارهاى بىاساس)، پيروى نمىكنند؛ (در حالى كه) گمان، هرگز انسان را از حقّ بى نياز نمىسازد (و به حق نمىرساند)! به يقين، خداوند از آنچه انجام مىدهند، آگاه است!
***
خداوند متعال نفرموده که اصلاً "ظنّ و گمان" نداشته باشید، چرا که در بسیاری از موارد، "ظنّ و گمان"، مقدمه تفکر، تحقیق، بررسی، تعقل و شناخت و پیشرفت علمی میباشد، بلکه میفرماید: «از ظنّ و گمان، پیروی نکنید، چرا که "ظن، گمان، نظریه، فرضیه و ..."، تا به اثبات نرسد، ارزش پیروی و تبعیت ندارد.
با کمی دقت، روشن میشود که علت اصلی تمامی انحرافات، اختلافات، اعوجاجات فکری و ناهنجاریهای رفتاری، در زندگی فردی و اجتماعی و ابعاد نظری و عملی، و در مسائل خُرد یا کلان، فقط همین تبعیت از "ظنّ و گمان"، به جای "حق و علم" میباشد.
تمامی بتپرستیهای سنّتی و مدرن، مبتنی بر تبعیت از "ظنّ و گمان" است – زیربنای تمامی "ایسم"ها، چیزی جز "ظنّ و گمان" نیست – بیشتر جناحبندیهای قومی، قبیلهای، حزبی و سیاسی، بر اساس ظنّ و گمان ایجاد میشود – انتخابها و رأیهای غلط، همه ریشه در "ظنّ و گمان" دارد ... و خلاصه آن که بیشتر اختلافات شخصی، در میان خانواده، خویشان، دوستان و همکاران نیز ریشه در پیروی از "ظنّ و گمان" دارد.
بنابراین، "اخلاق" انسان عاقل و مؤمن اینگونه است که در مورد "ظنّ و گمانش"، تحقیق و بررسی میکند، نه این که بدون روشن شدن حقیقت مطلب، یا تثبیت عقلی و علمی، از آن تبعیت و پیروی نماید.
کلمات کلیدی:
اخلاق سوره یونس