پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات (ایکس – شبهه):

"دیدگاهِ" یک انسان، موضوعی ساده و محدود نمی‌باشد که آن را یک قالب به درست و غلط تقسیم نمود و سپس بیان داشت که کدام درست و کدام غلط است و چرا؟!

آنگاه که انسان، راجع به خداوند سبحان، معرفت و ایمان به او و یا کفر و شرک نسبت به او، "دیدگاه" دارد، یعنی می‌تواند راجع به هر چه که در عالَم هستی خلق شده و هر امر کلی یا جزئی، "دیدگاه" داشته باشد و البته که نه تنها "دیدگاه" هر یک نفر، به خودش ارتباط دارد و می‌تواند با دیدگاه دیگران متفاوت باشد، بلکه خود همان شخص نیز ممکن است دیدگاه‌هایش نسبت به هر چیزی یا هر کاری، در هر لحظه متغیر و حتی معکوس شود.

اما در عین حال، باید ملاک و میزانی جهت سنجش و تشخیص وجود داشته باشد تا آدمی در جهل (بی‌خردی)، نادانی و گمراهی نماید.

عقل:

اولین ملاک و میزان تشخیص، همان "عقل" می‌باشد که "ابزار شناخت" آدمیست.

"عقل" مانند علم، اکتسابی نیست که گفته شود: «شاید کسی نتواند کسب کند»، بلکه فطری و خداداد می‌باشد. از این‌رو، همان‌گونه که امام کاظم علیه السلام فرمودند: «حجّت باطنی» خداوند متعال بر بندگانش می‌باشد. یعنی اگر کسی در خطایی بگوید: «من نشناختم، من نمی‌داستم و ...»، به او گفته می‌شود: «مگر عقل نداشتی؟!»

«يَا هِشَامُ إِنَّ لِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حُجَّتَيْنِ حُجَّةً ظَاهِرَةً وَ حُجَّةً بَاطِنَةً فَأَمَّا الظَّاهِرَةُ فَالرُّسُلُ وَ الْأَنْبِيَاءُ وَ الْأَئِمَّةُ ع وَ أَمَّا الْبَاطِنَةُ فَالْعُقُول» (اصول کافی، جلد1، صفحه 16)

ترجمه: ای هشام، همانا برای خداوند بر مردم دو حجّت است، حجّت آشكار و حجّت پنهان،
امّا حجّت آشكار عبارت است از    : رسولان و پیامبران و امامان؛ و حجّت پنهانی عبارت است از عقول مردمان .

●- به عنوان مثال: اگر یک بت‌پرست قدیمی از اهل مصر، یا معاصر از اهل چین، ژاپن، هندوستان و ...، بگوید: «من در یک خانواده بت‌پرست به دنیا آمدم و در جامعۀ بت‌پرست تربیت شدم، لذا علمی به توحید و رسالت و ... نداشتم»؛ به او می‌گویند: «آیا عقل هم نداشتی که بفهمی آن بت بی‌جانی که با دست خودت می‌سازی، آفریدگار تو، دیگران و زمین و آسمان‌ها نیست؟!»

اگر یهودی بگوید: «جز تورات کتابی به من نرسید»، یا مسیحی بگوید: «من فقط همین انجیل تحریفی را داشتم»، به او می‌گویند: «عقل هم نداشتی که بفهمی، خدا جسم ندارد، به زمین نمی‌آید، با پیامبرش کُشتی نمی‌گیرد، از کسی متولد نمی‌شود، کسی از او متولد نمی‌گردد و ...»؟!

بنابراین، از کلی‌ترین تا جزئی‌ترین مواضع و امور، با تفکر دربارۀ آن، به عقل ارجاع داده می‌شود و سپس به حکم عقل، تصدیق یا تکذیب می‌گردند؛ اما کسی که هوای نفس را حاکم بر مملکت وجود نموده، عقلش محبوس می‌گردد.

علم:

"علم" همان دانایی [دانش] است؛ البته در ادبیات عربی، معنای وسیع‌تری دارد. "عالَم" یعنی "علامت‌ها"‌ یا به فارسی همان نشانه‌ها، و "عِلم" یعنی شناختن این نشانه‌ها به عنوان "نشانه"؛ یعنی هر نشانه‌ای، هدفی را نشان می‌دهد که غیر از خودش می‌باشد.

دانشمندان امروزی نیز تازه به این حقیقت رسیده‌اند که «علم، یعنی: نشانه‌شناسی»!

"عقل" خودش به "نور علم" می‌بیند. کسی که کور است، هیچ نوری سبب دیدنش نمی‌شود، و کسی که دو چشم بینا دارد، اما در تاریکی قرار گرفته است نیز چیزی نمی‌بیند.

وحی:

"وحی" خودش عِلم، یعنی نور عقل است. خداوند متعال دو کتاب علمی در مقابل انسان گشوده است تا بشناسد و تشخیص دهد؛ و امر به مطالعۀ متفکرانۀ هر دو کتاب نموده است. یکی کتاب خلقت است و دیگری کتاب وحی، که بیان همان خلقت می‌باشد.

پس "علم"، دانش، آگاهی و البته با بصیرت [ژرف نگری]، سبب تشخیص حق و باطل و یا همان درست و غلط در دیدگاه‌ها می‌شود.

پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله فرمودند: «اگر حدیثی از من به شما نقل شد که با "عقل و وحی" مطابقت نداشت، به سینۀ دیوار بکوبید و نپذیرید». یعنی مطلبی که یا عقل آن را تصدیق نکند، و یا با علم [که وحی سراسر علم است]، مطابقت نداشته باشد، چه رسد که منافات داشته باشد.

اگر کسی وسط روز بگوید: «اکنون شب است»، شما این دیدگاه را رد می‌کنید، چرا با علمی که از روز حاصل می‌کنید و با نتیجه‌ای که عقل تصدیق می‌کند، مغایرت و منافات دارد.

مرتبط:

●- آیا انسان می‌تواند خوب و بد را متوجه شود؟ (23 مرداد 1396)

●- چگونه می‌توان نظرات درست و نظرات غلط را از هم تشخیص داد و جدا کرد؟ (10 اردیبهشت 1400)

مشارکت  و هم‌افزایی – پرسش و نشانی لینک پاسخ، جهت ارسال به دوستان در فضای مجازی.

پرسش:

دیدگاه درست چه ویژگی‌هایی را دارد که دیدگاه‌های غلط آن ویژگی‌ها را ندارند؟ و این ویژگی‌ها موجب تمایز دیدگاه درست و دیدگاه‌های غلط می‌شوند؟

پاسخ (نشانی لینک):

 

http://www.x-shobhe.com/shortanswer/10978.html

 

کلمات کلیدی:  پاسخ های کوتاه