«ایکس - شبهه»: ایشان نظر خودشان را بیان نموده‌اند و البته نظری که با عقل و علم نیز انطباق ندارد. بدیهی است که اول باید معنای «انسان» و سپس «اشرف» را خوب درک کرد. اغلب اوقات تفاوت مفاهیم یک واژه بین افراد متفاوت، سبب بروز اختلاف نظر آنان نیز می‌شود.

بدیهی است در بیان خداوند متعال [قرآن کریم] که انسان را اشرف می‌‌خواند، هر جنبده‌ی راست قامتی که روی دو پا راه می‌رود، تکلم می‌نماید و شکل آدم است، انسان نیست. چنان چه خالق متعال بسیاری از انسان‌نماها را «کالانعام بلهم اضل»، یعنی حیوان و بلکه پست‌تر می‌خواند. چرا که آنان از مرحله جمادی به نباتی و از آن به حیوانی گذر کرده‌اند، اما در همین مرحله متوقف شده و مرحله‌ی انسانی گام ننهاده‌اند. بدیهی است که چنین موجوداتی، نه تنها اشرف نیستند، بلکه مقام وجودی آنها حتی از حیوان نیز پست‌تر و پایین‌تر است.

انسان به لحاظ جسمی، موجودی است مانند سایر حیوانات و چه بسا ضعیف‌تر از بسیاری از انواع آنها. اما به لحاظ روحی استعدادها و قابلیت‌هایی برای «شدن» دارد که هیچ مخلوقی از آن برخوردار نمی‌باشد یا دست کم به این حدّ دارا نمی‌باشد. مانند «عقل»،‌ «منطق» و «اختیار».

حال اگر کسی این استعدادها و قوه‌های خود را به فعلیت نرساند، انسان نمی‌شود. مثل این است که بگوییم: انسان بالقوه عالم و دانشمند است. یعنی می‌تواند بشود. اما اگر کسی به دنبال تحصیل علم و دانش نرود، بدیهی است که به او عالم یا دانشمند نمی‌گویند. چنان چه انسان بالقوه استعداد کریم، رئوف و عادل بودن را داراست، چنان چه از امکان و استعداد بخیل، خشن و ظالم بودن نیز برخوردار است، حال هر کدام از این استعدادها را به فعلیت برساند، همان می‌شود.

پس اگر انسان با عقل و اراده، راه کمال را طی نماید، به مدارجی می‌رسد که به او «انسان کامل» می‌گویند و این موجود اشرف مخلوقات است. چرا که هیچ کدام نمی‌توانند به این مقام برسند.

مرحوم علامه جعفری (ره) تعریف کردند که در جلسه‌ای با حضور فلاسفه‌ی خارجی در مورد «ارزش انسان» صحبت شد. هر کدام تعاریف خود را دادند. نوبت به ایشان رسید. در یک جمله گفتند: «ارزش انسان به ارزش چیزی است که آن را دوست دارد». همه حضار بلند شده و دقایقی برای او کف زدند. او که به جایگاه برگشته بود، دوباره بلند شد و فرمود: البته این سخن من نیست، سخن اسلام است. سخن قرآن است. سخن اهل عصمت (ع) است. (مضمون).

دقت شود که انسان به دنبال محبوب می‌رود، خواه محبوبش «الله‌» باشد و یا «دنیا و مظاهر» آن و به همان نسبت تعریف می‌شود و ارزشمند می‌گردد. چنان چه حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام در آن سخن‌های گوهربار با کمیل می‌فرماید: «هلاکند جمع کنندگان مال، در حالی که ظاهراً زنده هستند – علما باقی هستند، تا وقتی روزگار باقی است». و بعد تشریح می‌کنند که «مال» فانی است و «علم» باقی. پس طبعاً هر کس فانی را هدف قرار دهد، خودش نیز فانی می‌شود و هر کس باقی را هدف قرار دهد، خودش نیز باقی می‌شود.

اشرف – نیز به تناسب هدف معنا پیدا می‌کند. اشرف نسبت به چی یا کی؟ شریف‌ترین نزد کی؟ نزد بنده، نزد شما، نزد دیگران، نزد طواغیت، نزد نظریه پردازان، نزد سایر مردم، یا نزد خدا؟! بدیهی است که نزد خداوند متعال شریف‌ترین مخلوقات، نزدیک‌ترین آنها هستند و نزدیک‌ترین یعنی برخوردار از بالاترین مراتب وجودی. یعنی کامل‌ترین‌ها. لذا چون «انسان کامل» از نظر مراتب وجودی بالاتر است، اشرف نیز هست.

کلمات کلیدی:  گوناگون