امام خمینی (ره): «و ما ادراک ما لیله القدر؛ و تو چه می دانی که شب قدر چیست»؟

این سخن برای تفخیم و تعظیم و بزرگی مطلب است و عظمت حقیقت لیله القدر. با آنکه حق تعالی جلّت قدرته، متکلم است و رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) مخاطب است. با این وصف، مطلب [ حقیقت لیلة القدر] به قدری گاهی مطلب با عظمت است که اظهار آن نسج  الفاظ و ترکیب حروف و کلمات، ممکن نیست. کانّه می‌فرماید: لیله القدر، نمی‌دانی چه حقیقت با عظمتی است؛ حقیقت آن را نتوان بیان نمود و نسج و نظم حروف و کلمات، در خور آن حقیقت نیست. و لهذا با آن که کلمه «ما» برای بیان حقیقت  است،از بیان آن صرفنظر فرمود، و فرمود: «لیلة القدر خیر من الف شهر»: به خواص و آثار آن، معرفی آن را فرمود، چه که بیان حقیقت ممکن نیست. و از اینجا می‌توان حدس قوی زد به اینکه حقیقت لیلة القدر و باطنش غیر از این صورت و ظاهر است.

گر چه این صورت و ظاهر نیز با اهمیت و با عظمت است، ولی نه به آن مثابه که نسبت به رسول الله، ولیّ مطلق و میحط به کلّ عالم، این نحو تعبیر شودو

ان قلتَ: بنا بر آن احتمال که مذکور شد که باطن «لیلة القدر» حقیقت و بنیه‌ی خود رسول مکرّم باشد که در آن محتجب است شمسش حقیقت به تمام شئون، اشکال بالاتر شود، زیرا که به خود آن سرور نتوان گفت که تو نمی دانی که «لیلة القدر» که صورت مُلکی خود تو است چیست.

قلتُ: اسن مطلب را سرّی و این لطیفه را باطنی است، و ذلک لِمَن اَلقی السّمع وَ هوَ شَهید.

ای عزیز، بدان که چون در باطن «لیلة القدر» حقیقی، یعنی بنیه و صورت مُلکی یا عین ثابت محمّدی صلی الله علیه و آله، جلوه‌ی اسم اعظمو تجلّی احدی جمعی الهی است، از این جهت تا عبد سالک الی الله، یعنی رسول ختمی صلی الله علیه و آله، در حجاب خود است، نتواند آن باطن را و آن حقیقت را مشاهده فرمود ... .

... و احتمال دیگری به نظر نویسنده آمده. و آن آن است که «لیلة القدر» اشاره باشد به مظهر اسم اعظم؛ یعنی، مرآت تامّ محمّدی صلی الله علیه و آله. و «هزار شهر (ماه)» عبارت باشد از مظهر اسماء دیگر. و چون از برای حق تعالی هزار [و] یک اسم است، و یک اسم و یک اسم «مستأثر» [پنهان] در علم غیب است. از این جهت، «لیله القدر» نیز مستأثر [پنهان] است، و لیله‌ی قدرِ بنیه‌ی محمّدی نیز اسم مستأثر است. از این جهت، بر اسم مستأثر کسی جز ذات مقدّس رسول ختمی صلی الله علیه و آله اطلاع پیدا نکند» (آداب الصلوه، صص 335 و 337)

کلمات کلیدی:  در محضر استاد