- ای مردم! درهای بهشت در این ماه گشوده است، از پروردگار خود بخواهید که آنها را بر روی شما نبندد. و درهای جهنم در این ماه بسته است، از خدا بخواهید که آنها را بر روی شما نگشاید. شیاطین در این ماه در غل و زنجیرند. از خدا بخواهید که آنها را بر شما مسلط نگرداند.
خبری ناگوار از مصیبتی بزرگ
پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله، پس از این فراز، در پاسخ امیرالمؤمنین علیه السلام از بهتر اعمال این ماه میفرمایند: «الْوَرَعُ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ - پرهیز از محرمات الهی»؛ اما با مخاطب قرار دادن ایشان، سخت گریه میکنند و خبر از ضربت خوردن و شهادت ایشان در این ماه، به دست شقیترین امّت میدهند و سپس فضائل، مقام و جایگاه ایشان را به مردم یادآور میگردند و خطبه به پایان میرسد.
شرح بیشتر
فرازهای این خطبه، همه با «أَیُّهَا النَّاسُ - ای مردم» شروع شده است، یعنی ایشان تمامی مردمان جهان در تمامی اعصار را مخاطب قرار دادهاند، چرا که اولاً رمضان کریم، ماه رحمت است و رحمت الهی واسعه است و همگان را در برمی گیرد - ثانیاً پیامبر اکرم، حضرت محمد مصطفی صلوات الله علیه و آله، «رَحْمَةً لِلْعَالَمِينَ» میباشند - ثالثاً ماه نزول قرآن مجید است که برای هدایت همگان نازل شده است و بالاخره این که ماه مبارک رمضان، «زمان» است و زمان وقتی فرا برسد، همگان را در بر میگیرد.
تفاوت زمان با مکان همین است که مکان محدود است و مردم باید به سوی مکان بروند، اما زمان خودش میآید و بر همگان احاطه مییابد. چنان که در ابتدای خطبه فرمودند:
- ای مردم! ماه خدا با برکت و رحمت و آمرزش به سوی شما رو کرده است.
سپس فرمودند: «هُوَ شَهْرٌ دُعِیتُمْ فِیهِ إِلَی ضِیَافَةِ اللَّهِ - (رمضان)، ماهی است که شما به میهمانی خدا دعوت شدهاید»؛ اما همگان به این دعوت بزرگ توجه ندارند، آن را نمیپذیرند و وارد این میهمانی نمیشوند و از برکاتش بهرهمند نمیگردند.
از اینرو، در فراز آخر میفرمایند: «درهای بهشت در این ماه گشوده است، از پروردگار خود بخواهید که آنها را بر روی شما نبندد»
الف -بهشت، جایگاه انسان مؤمن، متقی، مجاهد و با عمل صالح میباشد و چیزی سبب بسته شدن دربهای بهشت به روی بندگان نیست، مگر غفلت، گناه، جرم و ظلم آنها به خودشان؛ لذا باز نمودن دربهای بهشت به روی همگان، یعنی تمامی گناهان را مورد عفو و مغفرت قرار داده است.
اما، نکتۀ مهم این است که فرمودند: «از پروردگار خود بخواهید که آنها را بر روی شما نبندد»؛ یعنی توفیق و نصرت بخواهید که مرتکب غفلتها و گناهانی نگردید که شما را از ورود به بهشت، محروم سازد و درهای بسته شدۀ جهنم را به روی شما بگشاید!
ب -نکتۀ بعدی، به غل و زنجیر کشاندن شیاطین میباشد؛ خواه ابلیس لعین و سایر شیاطین جنّ و خواه شیاطین از نوع انسان باشند.
شیاطین [از هر گروهی که باشد]، دشمنان انسان میباشند و هلاکت و فلاکت او را میخواهند. به باطل دعوت میکنند - خوب را بد و بد را خوب جلوه میدهند - به ارتکاب گناه وسوسه میکنند - در آتش هوای نفس میدمند و از هیچ ترفندی برای گمراهی انسان، ابا و پرهیز ندارند.
انسان، شاید اگر مؤمن و متقی باشد، بتواند در برخی از مواردی که متوجه میشود، با شیاطین مقابله کند و آنها را از خود دور نماید، اما هیچگاه نمیتواند تمامی آنها را بشناسد و به غل و زنجیر بکشد؛ اما در این ماه مبارک، خداوند متعال برایش این مهم را به انجام میرساند.
ج - نکتۀ مهم این است که برخی گمان میکنند اولاً تنها عامل انحراف و گناهانشان شیطان است و قدرت هوای نفس خود و تبعیت خود از هواهای نفسانی را نمیبینند و ثانیاً گمان دارند هر چه کنند، باز هم شیاطین در این ماه در غل و زنجیر میمانند! در حالی که چنین نیست، بلکه کلید این قفلها و زنجیرها را به انسان دادهاند و برخی از همان ابتدا میکوشند تا شیطان و شیاطین خود را آزاد کنند! لذا فرمودند: «شیاطین در این ماه در غل و زنجیرند. از خدا بخواهید که آنها را بر شما مسلط نگرداند».
●- مهم است بدانیم که هیچ کسی، با هیچ عبادت و مجاهدتی، نمیتواند خودش را هدایت کند و از ظلمات به نور خارج سازد، بلکه باید دعوت حق را بپذیرد و در مسیر قرار گیرد و اطاعت نماید، و ولایت خداوند متعال را برگزیند، تا خداوند سبحان، متولی او گردد و او را هدایت کند. «اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ»، لذا فرمودند: «از خدا بخواهید که برایتان چنین کند».