- روزهداری که زبان و گوش و چشم و جوارح خود را حفظ نکرده، روزهاش به چه کارش خواهد آمد.
(دعائم الاسلام ج 1، ص 268 )
شرح بیشتر
الف - پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله، پیش از فرا رسیدن ماه مبارک رمضان فرمودند: «أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ قَدْ أَقْبَلَ إِلَيْكُمْ شَهْرُ اللهِ بِالْبَرَكَةِ وَالرَّحْمَة وَ الْمَغْفِرَةِ - ای مردم! ماه خدا با برکت و رحمت و آمرزش به سوی شما رو کرده است».
بنابراین، ماه مبارک رمضان، خودش با «رحمت الهی» آمده است و «رحمت»، وجودبخشی اوست؛ آمده است تا مقامات و مراتب وجودی بندگان خدا در این ماه ارتقا یابد.
فرمودند: «میانۀ این ماه مبارک، مغفرت است»؛ یعنی کسی که دعوت را بپذیرد، وارد این ماه میشود، میهمان خدا میشود و مشمول رحمت واسعۀ إلهی و مغفرت او میگردید، نزد معبود مکرّم واقع میشود.
بدیهی است که هر کسی که توجه نماید و بیشتر با قرآن کریم مأنوس شود و فرصت را در این ماه برای دعا، مناجات و استغفار مغتنم شمارد، حتماً مورد «مغفرت» قرار میگیرد و در خاتمه، کسی که مشمول رحمت و مغفرت الهی واقع گردد، حتماً دعاهایش به اجابت میرسد و از آتش جهنم نجات مییابد.
ب - اما، امیرالمؤمنین، امام علی علیه السلام، متذکر گردیدند که سطحیبین و ظاهرگرا نباشیم و گمان ننماییم که روزهداری فقط دهان بستن از خوردن و آشامیدن در ساعاتی از روز میباشد؛ چرا که آدمی فقط همین بدن نیست؛ بلکه روزه، سراسر پرهیز از غفلتها و گناهان و توجه عبد به معبود، مُحبّ به محبوب و عاشق به معشوق است. لذا «قلب، زبان و شکم»، باید روزه باشند، و روزۀ قلب بهتر (برتر) از روزۀ زبان است و روزۀ زبان بهتر (برتر) از روزۀ شکم میباشد؛ باید به این اولویتها دقت نماییم. چه بسا روزه از نخوردن و نیاشامیدن، برای برخی چون: بیماران، مسافران و ...، حرام نیز باشد، اما اگر قلبشان روزه باشد و زبان را از سخن گناه و بیهوده بازدارند، به یاد خدا و معادش باشند، قرآن کریم را تلاوت نمایند، روزهدار میباشند، میهمان خداوند منّان محسوب میشوند و از برکات این ماه مبارک، بهرهمند میگردند.
ج - سیدة النساء العالمین، حضرت فاطمة الزهراء علیها السلام نیز به همین مهم اشاره دارند و میفرمایند: «روزهداری که زبان و گوش و چشم و جوارح خود را حفظ نکرده، روزهاش به چه کارش خواهد آمد».
یعنی: گمان ننمایید که روزه، صرفاً یک برنامۀ خورد و خوراک در یک ماه میباشد و برای نظم معده، زدودن رسوبات و ... وضع شده است! چنین برنامهای را در هر ماه از سال و به هر مدتی میتوان اجرا نمود؛ بلکه روزه برای ارتقای مراتب وجود میباشد - برای اصلاح و اکمال ورودیها و خروجیهای یک انسان میباشد که مستلزم روزۀ «چشم و گوش» و نیز «زبان» و تمامی اعضا و جوارح میباشد؛ اگر اینها در این ماه، از حرام، گناه و لغو (سخن بیهوده و باطل) روزه بودند و برای خدا و طبق دستور العمل او دیدند، شنیدند، گفتند و عمل نمودند، از برکات ماه مبارک رمضان بهرهمند میگردند، اگر چه عذر شرعی داشته باشند و نتوانند روزۀ شکم بگیرند، و اگر اینها روزه نبودند، صرف نخوردن و نیاشامیدن، سبب بهرهمندی از برکات این ماه نمیگردد.