امیرالمؤمنین، امام علی علیه السلام؛

نهج البلاغه، حکمت 25 - برگردان (ترجمۀ) سید جعفر دشتی. 

«يَا ابْنَ آدَمَ إِذَا رَأَيْتَ رَبَّكَ سُبْحَانَهُ يُتَابِعُ عَلَيْكَ نِعَمَهُ وَ أَنْتَ تَعْصِيهِ فَاحْذَرْهُ»

- فرزند آدم؟ چون ديدى پروردگارت پى در پى نعمتهاى خود به تو مى‌رساند و تو او را نافرمانى مى‌كنى از او بترس.

شرحی مختصر

خداوند متعال، در قرآن مجید، تصریح نموده است که اندیشه و باور عموم مردم این چنین است که وقتی نعمات الهی به سویشان سرازیر می‌شود - گره پشت گره از گرفتاری‌هایشان گشوده می‌شود و سدها از راه‌شان برداشته می‌شود، گمان می‌کنند که دیگر نزد خداوند متعال، بسیار گرامی و مکرّم شده‌اند! و هر گاه رزق‌شان تنگ می‌شود - بر گرفتاری‌هایشان افزوده می‌شود و گره به کارشان می‌افتد، گمان می‌کنند که خداوند ارحم الرّاحمین، نظر لطفش را از آنان برگرداننده است!

«فَأَمَّا الْإِنْسَانُ إِذَا مَا ابْتَلَاهُ رَبُّهُ فَأَكْرَمَهُ وَنَعَّمَهُ فَيَقُولُ رَبِّي أَكْرَمَنِ * وَأَمَّا إِذَا مَا ابْتَلَاهُ فَقَدَرَ عَلَيْهِ رِزْقَهُ فَيَقُولُ رَبِّي أَهَانَنِ» (الفجر، 15 و 16)

- امّا انسان هنگامى كه پروردگارش او را براى آزمايش، اكرام مى‌كند و نعمت مى‌بخشد (مغرور مى شود و) مى‌گويد: «پروردگارم مرا گرامى داشته است! * و اما چون او را بيازمايد، پس روزى‌اش را بر او تنگ گيرد، گويد: پروردگارم مرا خوار و زبون كرد» (الفجر، 15 و 16)

اما، اصلاً چنین نیست؛ چنان که در آیۀ کریمه، هم برای زیادتی نعمت و هم برای کاهش آن، واژۀ «ابْتَلَا» آمده است، یعنی هر دو آزمایش‌اند و آدمی معلوم می‌کند و نشان می‌دهد که اگر متنعم گردد چه می‌کند و اگر در سختی و گرفتاری قرار گیرد، چه می‌کند؟

*- اما، مهم این است که از کجا بدانیم زیادتی نعمات مادی و معنوی، الزاماً خیر نیست، از قهر خداوند است و باید از آن ترسید؟!

امیرالمؤمنین، امام علی علیه السلام، در یک بیان کوتاه، حکیمانه و ژرف، پاسخ را بیان داشتند و فرمودند: «اگر نعمات الهی، پی در پی به تو می‌رسد و تو همچنان نافرمانی می‌کنی، از زیادتی این نعمات بترس!» یعنی:

●- بدان که چون آخرت را از دست داده‌ای، از دنیا چیزی به تو می‌دهد.

●- بدان که با این نعمات، حجّت را بر تو تمام می‌کند.

●- بدان که در این وضعیت، هر چه برخوردارتر باشی، بیشتر نافرمانی، ناشکری و گناه می‌کنی و بیشتر فرو می‌روی.

●- مگر نمی‌بینی که از نعمات دنیوی، به برخی از کفار، بسیار بیشتر از مؤمنان داده شده است؟!

«وَلَا تُعْجِبْكَ أَمْوَالُهُمْ وَأَوْلَادُهُمْ إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ أَنْ يُعَذِّبَهُمْ بِهَا فِي الدُّنْيَا وَتَزْهَقَ أَنْفُسُهُمْ وَهُمْ كَافِرُونَ» (التوبة، 85)

- مبادا اموال و فرزندانشان، مايۀ شگفتى تو گردد! (اين براى آنها نعمت نيست؛ بلكه) خدا مى‌خواهد آنها را به اين وسيله در دنيا عذاب كند، و جانشان برآيد در حالى كه كافرند!

«وَلَا يَحْسَبَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنَّمَا نُمْلِي لَهُمْ خَيْرٌ لِأَنْفُسِهِمْ إِنَّمَا نُمْلِي لَهُمْ لِيَزْدَادُوا إِثْمًا وَلَهُمْ عَذَابٌ مُهِينٌ» (آل عمران، 178)

- آنها كه كافر شدند، (و راه طغيان پيش گرفتند،) تصور نكنند اگر به آنان مهلت مى‌دهيم، به سودشان است! ما به آنان مهلت مى‌دهيم فقط براى اينكه بر گناهان خود بيفزايند؛ و براى آنها، عذاب خواركننده اى (آماده شده) است!

●- بنابراین، اگر تنگی، مشکل و گرفتاری پیش آمد، نباید زود خود را ببازیم! اینها ملزومات زندگی دنیاست؛ لذا بدانیم که هم امتحان است و هم فرصت و زمینه‌ای برای تقویت ایمان، تقوا، توکل و صبر و استقامت.

هم چنین اگر مشکلات پی‌ در پی برطرف شدند، روزی زیاد شد، شرایط برای کسب ثروت، قدرت، شهرت و ... فزونی یافت، بدانیم که اینها نیز اسباب و شرایط امتحان است و اگر خدایی ناکرده بر معصیت افزود، بدانیم که اسباب انحراف و انحطاط بیشتر است و باید بترسیم؛ باید به خود آییم، استغفار و توبه نماییم، بابت نعمات مادی و معنوی شاکر باشیم، و از تمامی آنها درست و در راه بندگی و اطاعت خالصانۀ او بهره ببریم.

 

 

کلمات کلیدی:  نهج البلاغه   امیر المومنین