بِسْمِ ٱللَّٰهِ ٱلرَّحْمَٰنِ ٱلرَّحِیمِ

الّلهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَعَجِّل فَرَجَهُم

سلام دوستان؛ طاعات و عبادات قبول؛

همه می‌دانیم که در اذهان عمومی، «نیکی از روی ترحم»، بد و نکوهیده است و این باور تخیلی و القایی، قرن‌هاست که در اذهان نقش بسته است و حتی در گفتگوهای شخصی، محافل و رسانه‌ها نیز فرافکنی و القا می‌شود!

ریشۀ این نگاه و باور نادرست چیست و کجاست؟! شاید برخی گمان نمایند که حالا مسألۀ خاصی نیست، ریشۀ خاصی هم ندارد و نه تنها اثر چندانی هم در تعامل ما با دیگران و نیکی به دیگران ندارد؛ بلکه یک فضیلت و بسیار هم خوب است که ما از روی ترحُم به دیگران نیکی ننماییم!

●- اما، این نگرش و رویکرد، ریشه‌ای بس مهم و مؤثر در کج‌فهمی و انحراف دارد و ریشۀ آن نیز تحریف معنا، مفهوم و مقصودِ واژگان از جایگاه خود می‌باشد که روش «کفار یهود» برای ایجاد انحراف و مقابلۀ خصمانه با آموزه‌ها و اخلاق الهی بوده و هست! چنان که فرمود: «مِنَ الَّذِينَ هَادُوا يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ عَنْ مَوَاضِعِهِ ... - بعضی از يهود، سخنان را از محل خود تحريف می‏كنند ...» (النساء، 46)؛ و به این معنا در آیات دیگری نیز تصریح شده است، مانند: «... يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ مِنْ بَعْدِ مَوَاضِعِهِ ... - كلمات را بعد از آن که در جای خود قرار گرفتند، از جاى خود دگرگون (تحریف) مى‌كنند‌» (المائدة، 41).

مثال‌های روزش بسیار است، چنان که بی‌دینی را روشنفکری می‌نامند و یا نام فساد را تفریح می‌گذارند و ... .

جابجایی در تحریف

تحریفی که طی چندین قرن، در معنای «ترحم» صورت پذیرفته، این است که آن را به معنای «منّت گذاردن» معنا و القاء نموده‌اند! بله، خداوند متعال تأکید نموده که در نیکی به دیگران، رسیدگی به نیازمندان، بذل و بخشش و انفاق و ...، «منّت نگذارید» و با این «منّت گذاشتن» با لفظ، عمل یا رفتار، آنها را آزار ندهید:

«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُبْطِلُوا صَدَقَاتِكُمْ بِالْمَنِّ وَالْأَذَى كَالَّذِي يُنْفِقُ مَالَهُ رِئَاءَ النَّاسِ وَلَا يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ صَفْوَانٍ عَلَيْهِ تُرَابٌ فَأَصَابَهُ وَابِلٌ فَتَرَكَهُ صَلْدًا لَا يَقْدِرُونَ عَلَى شَيْءٍ مِمَّا كَسَبُوا وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ» (البقره، 264)

- ای كساني كه ايمان آوردهايد! بخشش‌های خود را با منت و آزار، باطل نسازيد! همانند كسی كه مال خود را برایي نشان دادن به مردم (ریا و فریب)، انفاق می‏كند، و به خدا و روز رستاخيز، ايمان نمی‏آورد، (كار او) همچون قطعه سنگی است كه بر آن، (قشر نازكی از) خاك باشد، (و بذرهايی در آن افشانده شود،) و رگبار باران به آن برسد، (و همه خاكها و بذرها را بشويد،) و آن را صاف (و خالی از خاك و بذر) رها كند. آنها از كاری كه انجام داده‏‌اند، چيزی به دست نمی‏آورند، و خداوند، جمعيت كافران را هدايت نمی‌كند.

اما نه تنها نفرموده که «ترحم» ننمایید، بلکه فرموده که باید «ترحم» داشته باشید.

رحمت

بسیاری معنای رحمت را نمی‌دانند و گمان دارند که یعنی «بخشندگی و یا مهربانی!»، در حالی که معنای رحمت، «وجود بخشی» می‌باشد و بخشندگی و بخشایشگری نیز از آن جهت که سبب «وجود بخش» می‌شوند، مصداق «رحمت» می‌باشند.

●- «بِسْمِ ٱللَّٰهِ ٱلرَّحْمَٰنِ ٱلرَّحِیمِ»؛ رحمان و رحیم، نام خداوند سبحان می‌باشد، هم وجود بخش (رحمان) است و هم وجودبخشی او، به ویژه در آخرت و برای مؤمنان، استمرار دارد (رحیم).

عالَم هستی و انسان را از روی «رحمتش» خلق نمود: «الرَّحْمَنُ * عَلَّمَ الْقُرْآنَ * خَلَقَ الْإِنْسَانَ * ...» (الرّحمن). پیامبرش صلوات الله علیه و آله را مظهر کامل رحمتش قرار داد «وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا رَحْمَةً لِلْعَالَمِينَ - و ما تو را جز رحمتی برای عالیمان نفرستادیم» - قرآن مجید را از روی رحمتش نازل نمود - مؤمنان را داخل در رحمت خود می‌گرداند - بهشت را از روی رحمتش به بندگان صالحش می‌دهد ... و خلاصه هر چه هست، از «رحمت» اوست.

ترحم

خداوند سبحان «رحمان و رحیم» است و کمال آدمی در این است که اسماء الهی که فطرتاً در وجودش نهادینه شده، ظهور و بروز یابد و انسان هر بیشتر تجلی او شود. لذا آدمی نیز باید رحمت‌آور باشد (ترحم نماید) تا رشد کند و به کمال برسد و اگر رحمت در او ظاهر نگردد، سنخیت نمی‌یابد که مشمول رحمت الهی گردد.

از این‌رو، بسیار تأکید نموده است که نسبت به دیگران «رحمت‌آور» باشید، یعنی «ترحم» نمایید؛ چنان که در امر نیکی به پدر و مادر فرمود:

«وَاخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَقُلْ رَبِّ ارْحَمْهُمَا كَمَا رَبَّيَانِي صَغِيرًا» (الإسراء، 24)

- بالهای تواضع خويش را از روی رحمت در برابرشان فرود آر، و بگو پروردگارا همانگونه كه آنها مرا در كوچكی تربيت كردند مشمول رحمت‌شان قرارده.

یعنی برای نه تنها نسبت به آنها مهربان باش، بلکه وجودبخش باش، ولو با یک دیدار و لبخند؛ هم چنین در تعامل مؤمنان با یکدیگر فرمود: «رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ»، یعنی به یک دیگر ترحم دارند و برای هم وجودبخش می‌باشند.

پس، اگر کسی، یتیمی، فقیری، درمانده‌ای و نیازمندی می‌بیند و یا جوامعی را در مشکلاتی و آسیب‌هایی می‌بیند و دوست دارد تا کمکی نماید، همان «رحمت و ترحم» می‌باشد که از فضایل آدمی می‌باشد.

 

الّلهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَعَجِّل فَرَجَهُم؛

وَ الحَمدُ لله ربِّ العالَمین؛

والسّلام علیکم و رحمة الله و برکاته.

 

 

کلمات کلیدی:  یادداشت