پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات (ایکس - شبهه):

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ وعَجِّلْ فَرَجَهُمْ

سلام دوستان؛

از سویی در آموزه‌های اسلامی تصریح شده که مؤمن، شوخ و مَزّاح است: چنان که پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله فرمودند: «اَلْمُؤْمِنُ دَعِبٌ لَعِبٌ وَ اَلْمُنَافِقُ قَطِبٌ غَضِبٌ - مؤمن شوخ و مَزّاح است و منافق تُرشرو و خشمگين است» (تحف العقول، جلد۱، صفحه۴۹) و از سویی دیگر امیرالمؤمنین، امام علی علیه السلام فرموده‌اند: «اَلْمِزَاحُ يُورِثُ الضَّغَائِنَ - مزاح، سبب كينه و عداوت است» (همان، ص86) و «لِكُلِّ شَيْءٍ بَذْرٌ و بَذْرُ الْعَدَاوَةِ الْمِزَاحُ - هر چيزى بذرى دارد و بذر دشمنى مزاح است» (تصنيف غرر الحكم و درر الكلم‏، چاپ: اول‏، ص 222 و 223) و ... .

این آموزه‌ها، هیچ مغایرتی با هم ندارند، چرا که «شوخی و مزاح» نیز چارچوب، حدّ و حدودی دارد؛ نباید زیاده روی شود - نباید از اعتدال خارج شود - نباید سبب تمسخر و تحقیر و آزردن دیگران شود - نباید تسخیف (سبک کردن) دیگران باشد - نباید آمیخته با دروغ، تهمت باشد - نباید وسیله‌ای برای انتقام یا آبروریزی گردد و ...، چنان که پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله فرمودند: «إِنِّي أَمْزَحُ وَ لاَأَقُولُ إِلَّا حَقًّا - من مزاح مى‌كنم؛ ولى جز حق نمى‌گويم» (شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 6، ص 330)

●- از روش‌ها (تاکتیک‌های) جنگ نرم دشمنان علیه اسلام و مسلمانان، عادی سازی شوخی (جوک و ...) علیه تمامی مقدسات می‌باشد؛ از خدا و قیامت گرفته، تا آموزه‌ها و احکام اسلامی، تا مؤمنان و مسلمانان ...؛ و تأسف‌آور آن که برخی از معتقدان و مقیدان نیز [به ویژه در فضای مجازی]، فریب می‌خورند و دانسته و نادانسته، با بیان یا نشر این شوخی‌ها، به آن دامن می‌زنند و آب به آسیاب دشمن می‌ریزند!

●- تردید ننماییم که خداوند متعال، این عالم را بی‌هدف (پوچ و عبث) و برای بازی و شوخی نیافریده است و به هیچ وجهی و هیچ بهانه‌ای، اجازه تمسخر، شوخی، اهانت و بی‌ادبی نسبت به خودش، معادش، دینش، کتابش، احکامش، فرستادگانش و بندگان مؤمنش را نمی‌دهد؛ چنان که اجازه تمسخر، تحقیر، اهانت و بی‌ادبی نسبت به بندگان غیر مؤمن و حتی کافرش را هم نمی‌دهد.

●- تردید ننماییم که ثبت اعمال، همه چیز و حتی یک پلک زدن را شامل می‌گردد؛ هر حرکتی و هر کاری، حتی به اندازۀ یک مثقال ذره، ثبت می‌گردد و به حساب کشیده می‌شود؛ لذا هر نوشتار و گفتاری نیز نوشته می‌شود؛ چنان که فرمود:

«أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ مَا يَكُونُ مِنْ نَجْوَى ثَلَاثَةٍ إِلَّا هُوَ رَابِعُهُمْ وَلَا خَمْسَةٍ إِلَّا هُوَ سَادِسُهُمْ وَلَا أَدْنَى مِنْ ذَلِكَ وَلَا أَكْثَرَ إِلَّا هُوَ مَعَهُمْ أَيْنَ مَا كَانُوا ثُمَّ يُنَبِّئُهُمْ بِمَا عَمِلُوا يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ» (المجادله، 7)

- آيا نمی‏دانی كه خداوند آنچه را در آسمانها و آنچه در زمين است می‏داند، هيچگاه سه نفر با هم نجوی نمی‏كنند مگر اينكه خداوند چهارمين آنها است، و هيچگاه پنج نفر با هم نجوی نمی‏كنند مگر اينكه خداوند ششمين آنها است، و نه تعدادی كمتر و نه بيشتر از آن مگر اينكه او همراه آنها است هر جا كه باشند، سپس روز قيامت آنها را از اعمالشان آگاه می‏سازد، چرا كه خداوند به هر چيزی دانا است.

تمسخر

می‌گویند: «تمسخر (انگلیسی: Taunting ) رفتاری است که به منظور تضعیف روحیه یا سلب وجه اجتماعی یک شخص یا یک موضوع، به واسطه شوخی و طنز انجام می‌گیرد.

تمسخر می‌تواند به شکل رجزخوانی، کنایه یا اشاراتی خنده آور و در عین حال تحقیرآمیز نسبت به یک موضوع خاص، به خصوص در حضور جمع بروز کند.

گاه تمسخر می‌تواند یک ابزار رقابت در مناسبات اجتماعی باشد.

در یک وضعیت رقابت، یک یا هر دو رقیب با تمسخر حریف یا مواضع وی، می‌کوشند بر قضاوت جمع اثر گذاشته و حمایت بیشتری برای خود یا مواضع خود به دست آورند.

همراهی جمع و تأیید یکی از رقبا که می‌تواند به صورت خندیدن یا مشارکت در خنداندن بازتاب یابد، قدرت دفاعی قربانی تمسخر را ضعیف یا سلب می‌کند. قربانی احساس تحقیر کرده و قدرت خود در ارتباط منطقی با جمع را از دست می‌دهد.

در واقع تمسخر نوعی ترکیب از جعل اطلاعات و کذب منافع است.

تمسخر از خلوص اطلاعاتی که اساس قضاوت جمع است کاسته و لذت خندیدن را جایگزین منافع عمیقتر می‌کند.

تمسخر با توجه به ظاهر اجرایی، دارای انواع مختلفی است و می‌تواند در حرکات، گفتار، تصویر و دیگر شیوه‌های ارتباطی به اجرا گذاشته شود.‌»

مسخره کردن و شوخی با مقدسات، کار منافقان می‌باشد

در سوره توبه، آیات 61 به بعد می‌خوانیم که منافقان و کفار، پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله را با تمسخرهای خود آزار می‌دادند، می‌گفتند: «هُوَ أُذُنٌ»، یعنی: «او بسیار ساده و زودباور است»!

خداوند متعال، ضمن آن که آنان را «منافق و کافر» خواند، متذکر گردید که اگر از آنان بپرسید «چرا چنین گفتی؟!» می‌گویند: «قصدی نداشتیم، شوخی کردیم و ...»؛ اما این عذر قابل پذیرشی نیست و اگر خداوند گروهی [از نادانان آنان] را ببخشد، حتماً گروه دیگر را عذاب خواهد نمود:

«يَحْذَرُ الْمُنَافِقُونَ أَنْ تُنَزَّلَ عَلَيْهِمْ سُورَةٌ تُنَبِّئُهُمْ بِمَا فِي قُلُوبِهِمْ قُلِ اسْتَهْزِئُوا إِنَّ اللَّهَ مُخْرِجٌ مَا تَحْذَرُونَ»

- منافقان از آن بيم دارند كه آيه‌ای بر ضد آنها نازل گردد و به آنها از اسرار درون قلبشان خبر دهد، بگو: استهزا كنيد، خداوند آنچه را از آن بيم داريد آشكار می‏سازد!

«وَلَئِنْ سَأَلْتَهُمْ لَيَقُولُنَّ إِنَّمَا كُنَّا نَخُوضُ وَنَلْعَبُ قُلْ أَبِاللَّهِ وَآيَاتِهِ وَرَسُولِهِ كُنْتُمْ تَسْتَهْزِئُونَ»

- و اگر از آنها بپرسی (چرا اين گفتار و اعمال خلاف را انجام داديد) می‏گويند: ما بازی و شوخی می‏كرديم، بگو آيا خدا، و آيات او، و پيامبرش را مسخره می‏كنيد؟!

«لَا تَعْتَذِرُوا قَدْ كَفَرْتُمْ بَعْدَ إِيمَانِكُمْ إِنْ نَعْفُ عَنْ طَائِفَةٍ مِنْكُمْ نُعَذِّبْ طَائِفَةً بِأَنَّهُمْ كَانُوا مُجْرِمِينَ»

- (بگو) عذر خواهی نكنيد (كه بيهوده است، چرا كه) شما پس از ايمان آوردن كافر شديد، اگر گروهی از شما را (به خاطر توبه) مورد عفو قرار دهيم، گروه ديگری را عذاب خواهيم كرد، زيرا آنها مجرم بودند.

«الْمُنَافِقُونَ وَالْمُنَافِقَاتُ بَعْضُهُمْ مِنْ بَعْضٍ يَأْمُرُونَ بِالْمُنْكَرِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمَعْرُوفِ وَيَقْبِضُونَ أَيْدِيَهُمْ نَسُوا اللَّهَ فَنَسِيَهُمْ إِنَّ الْمُنَافِقِينَ هُمُ الْفَاسِقُونَ»

- مردان منافق و زنان منافق همه از يك گروهند، آنها امر به منكر، و نهی از معروف، می‌كنند، و دستهايشان را (از انفاق، بخشش و هر کاری خیری) می‌بندند، خدا را فراموش كردند و خدا آنها را فراموش كرده (رحمتش را از آنها قطع نموده) منافقان قطعاً فاسقند.

«وَعَدَ اللَّهُ الْمُنَافِقِينَ وَالْمُنَافِقَاتِ وَالْكُفَّارَ نَارَ جَهَنَّمَ خَالِدِينَ فِيهَا هِيَ حَسْبُهُمْ وَلَعَنَهُمُ اللَّهُ وَلَهُمْ عَذَابٌ مُقِيمٌ» (التوبة، 64 تا 68)

- خداوند به مردان و زنان منافق و كفار وعده آتش دوزخ داده، جاودانه در آن خواهند ماند، همان برایي آنها كافی است، و خدا آنها را از رحمتش دور ساخته، و عذاب هميشگی برای آنها است.

مراقب باشیم

بنابراین، نه تنها نباید کسی را مسخره کنیم و یا با شوخی‌های خود آزار دهیم، بلکه باید بسیار مراقب باشیم که فریب دشمن را نخوریم، در جبهۀ دشمن قرار نگیریم، و با تمسخر و شوخی علیه مقدسات [خدا، اسلام، قرآن مجید، احکام، اهل عصمت علیهم السلام و نیز مؤمنان] در صف منافقان و مجرمان قرار نگیریم که خداوند سبحان با کسی شوخی ندارد و هیچ عذری در این جرم را نمی‌پذیرد!

انسان عاقل و مؤمن، نعمت عقل، شعور، منطق، اخلاق، گفتار و کردار نیکو را با تمسخر و شوخی‌های سبک خود، ضایع نمی‌گرداند.

وَ الحَمدُ لله ربِّ العالَمین؛

الّلهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَعَجِّل فَرَجَهُم؛

والسّلام علیکم و رحمة الله و برکاته.

 

 

کلمات کلیدی:  یادداشت   سوره توبه