ایکس – شبهه / پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات: اول تدبر نماییم که «مستند به قرآن پاسخ دهید» یعنی چه؟ استناد به قرآن چگونه است و در کجای قرآن کریم چنین تعریفی برای استناد بیان شده است؟

به راستی یک مطلب چگونه مستند به قرآن کریم می‌شود؟ و خداوند متعال چه روشی را برای استناد به قرآن کریم بیان نموده است؟ آیا فرموده است که در مورد هر مطلبی که به ذهن شما خطور کرد، باید آیه‌ای باشد که کلمه مطلوب یا آشنای شما نیز در آن باشد، تا بشود مستند به قرآن؟ مثلاً رکعات نماز صبح و ظهر و ...، چگونه مستند به قرآن شده است؟ حال آیا انتظار می‌رود که در قرآن کریم فهرستی وجود داشته باشد که بفرماید «عمل صالح اینها هستند و غیر اینها نیستند؟» - یا این که به هنگام عزم برای انجام یک عمل، تعقل، تفکر، تدبر، توجه به اوامر و نواهی الهی، تأسی به «اسوه حسنه» و ...، همه مستند به عقل و وحی هستند، می‌شود عمل صالح؟

الف – عمل صالح، عمل به خیر و مصلحت است. یعنی عمل حکیمانه، لازم، خیر و مفیدی که با اخلاص و به جا انجام شود. نه این که یک کار با شکل فیزیکی خاصی عمل صالح باشد.

حال به چند عمل دقت کنیم: نماز عمل صالحی است، ورزش نیز عمل صالح است، تغذیه سالم و حلال و به مقدار نیز عمل صالح است؛ اما اگر کسی وسط بزرگراه نماز بخواند، وسط سالن ورزشی غذا بخورد و وسط رستوران ورزش کند، چه؟ آیا باز هم عمل صالح انجام داده است؟

ب – اسلام عزیز دین عمل‌زدگی نمی‌باشد، از این رو شاهدیم که همیشه «ایمان و عمل صالح» را با هم آورده است و هر دو نیز باید در «انسان» جمع شود؛ یعنی چه؟ یعنی لازمه رشد و تکامل، جمع «حُسن فاعلی و حُسن فعلی» با هم می‌باشد. از این رو در آموزه‌های قرآنی می‌خوانیم که در هر حال عمل خوب به فاعل فایده می‌رساند، اما اگر فاعل کافر بوده و یا فرد صالحی نباشد، فایده‌ عمل خوبش نیز کوتاه مدت و کم تأثیر می‌باشد و چه بسا «حبط» ‌گردد.

ج – اگر در خصوص «عمل صالح» به قرآن و احادیث مراجعه کنیم، مشهود می‌گردد که بیشتر راجع به شخص (فاعل)، سخن رفته است نه عمل یا کاری (فعلی) معین، تحت عنوان عمل صالح. چرا که از اصلی‌ترین شاخصه‌های عمل صالح، هدف و نیّت فاعل است، نه صرفاً شکل فیزیکی عمل. به عنوان مثال،اگر بپرسید: آیا نماز، تلاوت قرآن، صدقه دادن به مستمند و ...، عمل صالح است یا خیر؟ پاسخ این است که اگر فاعل این کارها را به قصد قربت انجام دهد خیر است، وگرنه می‌تواند شر نیز باشد و جز بر خسران نیافزاید. اگر این کارها برای ریا و مردم فریبی انجام شود که خیر نیست.

د – بهشت و جهنم، جایگاه انسان صالح یا غیر صالح است، نه جایگاه عمل صالح و عمل غیر صالح. بعد نعمات بهشتی و یا عذاب‌های جهنمی، نتیجه یا صورت اخروی عمل‌های صالح و غیر صالح می‌باشند که به همراه فرد وارد بهشت و جهنم می‌شوند. لذا فرق است بین «انسان صالح» با «عمل صالح» و مهم این است که انسان باید صالح باشد. در قرآن مکرر به «انسان» اشاره شده است و نه عمل. می‌فرماید: «کسانی که مؤمن هستند و عمل صالح انجام می‌دهد» - می‌فرماید: «هر کس از مرد و زن که عمل صالح انجام دهد و مؤمن باشد ...»، چرا که فاعل انسان است و هدف او، نیت او و جهت اراده‌ی اوست که عمل را صالح یا غیر صالح می‌نماید.

آیت الله جوادی آملی:

عمل صالح داشتن با صالح بودن متفاوت است. انسان مادامی که در مرز عملوا الصالحات است ممکن است ذاتش عوض شود، ولی اگر ذات کسی صالح شد و عمل صالح جزء گوهر وجود او شد دیگر غیر از عمل صالح چیزی از او صادر نمی‌شود.

 

 

کلمات کلیدی:  قرآن